"Сандар сырына саяхат"

Білгенге маржан

1.Ұзындық өлшемдері :

• елі ≈ 2 - 2,5см (орта шамадағы бір саусақтың ені); Сере ≈ 10-12см (аздап ажыратылған төрт саусақ ені); Тұтам ≈ 8-10см (жұдырық ені); Сынақ сүйем ≈ 13-15см (бүгілген сұқ саусақ пен басбармақ арасындағы қашықтық); Сүйем ≈ 17-20см (көсілген бес бармақ пен сұқ саусақ арасындағы қашықтық); Қарыс ≈ 20-22см ( көсілген бес бармақ пен ортанша саусақ арасындағы қашықтық); Кез ≈ 70-75см (саусақтардың ұшынан иыққа дейінгі ара қашықтық);
• елі ≈ 2 - 2,5см (орта шамадағы бір саусақтың ені);
• Сере ≈ 10-12см (аздап ажыратылған төрт саусақ ені);
• Тұтам ≈ 8-10см (жұдырық ені);
• Сынақ сүйем ≈ 13-15см (бүгілген сұқ саусақ пен басбармақ арасындағы қашықтық);
• Сүйем ≈ 17-20см (көсілген бес бармақ пен сұқ саусақ арасындағы қашықтық);
• Қарыс ≈ 20-22см ( көсілген бес бармақ пен ортанша саусақ арасындағы қашықтық);
• Кез ≈ 70-75см (саусақтардың ұшынан иыққа дейінгі ара қашықтық);

2. Биіктік өлшемдері:

1) Оқ бойы ≈ 1,0 – 1,5м – жебе ұзындығы;

2) Найза бойы ≈ 3-5м;

3) Арқан бойы ≈ 10-12м, т.б.

Халқымыз құдықтың, судың

тереңдігін адам бойымен,

ал үлкен арақашықтықтарды

күндік жер, қоналқамен өлшеген.

Мәселен, бір қоналқа жер, яғни

бір тәулік жүріп баратын жер.

3. Қашықтық өлшемдері:

1) Қозы көш жер ≈ 10км;

2) Өгіз көш жер ≈ 15-20км;

3) Түйе көш жер ≈ 25-30км;

4. Аудан өлшемдері:

1) шаршы;

2) танап;

5. Көлем өлшемдері:

1) Қатты денелердің көлемі:

а) жұдырықтай

ә) үйдей

б) ат басындай

2) Сұйық дене (қымыз, сүт, су) көлемі:

а) қасық ≈ 50г

ә) ожау ≈ 0,5л

б) тостақан ≈ 0,5л

в) аяқ ≈ 1л

г) шара ≈ 1,5-2л

д) тегене ≈ 8-10л

е) торсық ≈ 8-10л (ешкі терісінен тігілген ыдыс)

ж) көнек ≈ 15-16л ( бие сауғанда пайдаланылатын,

былғарыдан тігілген ыдыс)

з) саба ≈ 180-200л (жылқы терісінен тігілген ыдыс)

3) Сусымалы денелерді

өлшеу бірліктері:

а) уыс

ә) қалта

б) қоржын ≈ 40кг

в) қап ≈ 4 пұт ≈ 54-56кг

г) тағар ≈ 6-8 пұт ≈ 100-130кг

д) батпан ≈ 3 тағар ≈ 300-450кг

4) Салмақ өлшемдері:

а) пұт ≈ 16кг, жарты пұт ≈ 8кг

ә) қадақ ≈ 400г, ширек қадам ≈ 100г

6. Ұсақ заттарды, асыл тастарды

өлшеуде«мысқал» өлшемі

қолданылған:

1 мысқал ≈ 100 арпа дәні салмағы

12 мысқал ≈ 50г,

1 түгерек ≈ 1 қадақ ≈ 96 мысқал.

Ұ - ұранымыз

Л - лайықты

А - абыройлы

Ғ - ғасыр

А - адамын

Т - тәрбиелеу

1

жалғыз

ж еке

жалғыз

1

жалқы

дара

сыңар

2

қос

егіз

пар

Үш асыл

1. К өз

2. Т іл

3. Көңіл

Үш арсыз

1 .Ұйқы

2. Тамақ

3. Күлкі

жалғыз

3

1

Үш тәтті

1. Жан

2. Мал

3. Жар

Үш ғайып

1 .Ажал

2. Қонақ

3. Несібе

Үш қадірлі

1 .Ырыс

2. Бақ

3. Дәулет

Үш қуат

1 .Ақыл

2. Жүрек

3. Тіл

Төрт п ір

1 .Жылан - Қалтан ата

2. Ұры - Жалтаң ата

3. Шебер - Тешпем ата

4. Кәрілік - Көкшіл ата

жалғыз

Т өрт кітап

1. Тәурат

2. Інжіл

3. Зәбір

4 . Құран

4

Төрт түлік

1 .Ойсыл қара

2. Қамбар ата

3. Зеңгі баба

4. Шопан ата

Төрт күнә

1 .Аллаға күман келтіру

2. На қақтан қан төгу

3 .Ата анаға тіл тигізу

4. Өтірік куә болу

1

Төрт бұрыш

1 .Шын - Машын

2. Мысыр

3. Рұм

4. Еуропа

Төрт маусым

1 .Көктем

2. Жаз

3. Күз

4. Қыс

жалғыз

Бес өсиет

1 .Топасқа сенбе

2. Жауға иілме

3 .Сақ жүр

4. Аш үйге сенбе

5. Жарлыдан сый алма

Бес қару

1. Садақ

2. Мылтық

3. Найза

4 . Қылыш

5. Айбалта

5

Бес жаратылыс

1 .Күн

2. Ай

3 .Жұлдыз

4. Күндіз

5. Түн

1

Бес намаз

1 .Таң намазы

2. Бесін намазы

3. Екінші намаз

4 .Ақшам намаз

5. Жашиық намазы

Бес қатер

1 .От

2. Жау

3. Борыш

4. Ауру

5. Сөз

жалғыз

Алты прыз

1 .Бір - біріне сәлем беруге

2. Шақырса - баруға

3 .Кеңес сұраса - ақыл айтуға

4. Сұрағына - жауап беруге

5. Ауырып қалса - көңілін сұрауға

6. Қайтыс болса - жерленуге қатысуға

Алты алаш

1. Қазақ

2. Өзбек

3. Қырғыз

4 . Қарақалпақ

5. Түркімен

6. Жайылған

6

1

Алты айма қ

1 .Ұлы жүз

2. Орта жүз

3. Кіші жүз

4 .Қарақалпақ

5. Қырғыз

6. Құрама рулар

Алты асқар

1 .Ақыл

2. Білім

3. Жомарттық

4. Әділдік

5. Шыншылдық

6. Кең пейіл

Алты иг ілік

1 .Денсаулық

2. Қазына

3. Дос

4. Әйел ( жар )

5. Білім

6. Бала ( ұрпақ )

жалғыз

Жеті әулие

1 .Мек шәріп

2. Мәдиниа шәріп

3 . Бұқар шәріп

4. Шам шәріп

5. Қатым шәріп

6. Құддыс шәріп

7 .Кәләм шәріп

Жет і қазына

1. Ер жігіт

2. Ақыл,білім

3. Қыран бүркіт

4 . Сұлу әйел

5. Жүйрік ат

6. Берен мылтық

7 .Жүйрік тазы

7

1

Жеті жұт

1 .Құрғақшылық

2. Жұт

3. Өрт

4 .Оба

5. Соғыс

6. Топан су

7 .Зілзала

Жеті күн

1 .Бүгін

2. Ертең

3 . Бірсігүні

4. Арғы куні

5. Ауыр күн

6. Сонғы күні

7 .Азана

жалғыз

Жеті ғалам

1 .Шығыс

2. Батыс

3 . Оңтүстік

4. Солтүстік

5. Аспан

6. Жер

7 .Жер асты

Жет і ата

1. Бала

2. Әке

3. Ата

4 .Арғы ата

5. Баба

6. Түп ата

7 .Тек ата

7

1

Жеті жетім

1 .Тындамаған сөз жетім

2. Киюсіз тозған бөз жетім

3. Иесіз қаған жер жетім

4 .Басшысы жоқ ел жетім

5. Аққу қазсыз өлжетім

6. Жерінен айрылған ер жетім

7 .Замандас қалмаса бәрінен де сол жетім

Жеті жоқ

1 .Жерде өлшеуіш жоқ

2. Аспанда тіреуіш жоқ

3 .Таста тамыр жоқ

4 .Тасбақда талақ жоқ

5. Аллада бауыр жоқ

6. Аққуда сүт жоқ

7 .Жылқыда өт жоқ

1. Математика-тарихы

ұзақ ғылым.

Бірінші кезең

Екінші кезең

Үшінші кезең

Төртінші кезең

2 . Математика - бір салалы ғылым.

1 . Математика -

жаратылыстық ғылым.

2. Математика -

ойды жетілдіретін ғылым.

3 . Математика -

тәжірибелік ғылым.

4 . Математика -

жалқылай тұжырымдау ғылым.

3 . Математика - бір салалы құрал.

1 . Математика -

жаратылыстық ғылым дарды ң

құралы.

• «Нұр отан» -

5 ә сынып оқушылары

• «Ақжол» -

5 ғ сынып оқушылары

• «Коммунистік халық

партиясы» -

6 г сынып оқушылары

Ұ - Ұлылар

Л - легінің

А - аманатын

Ғ – ғасырдан - ғасырға

А - апаратын

Т - талаптылар

атты танымдылық жиынымыз аяқталды.

Осы жиыннан бір әсер алды деп ойлаймыз. Ойларыңыз толысып,

математика саласынан жетістікке жете беріңіздер. Зейін қойып,

ойларыңызбен бөліскендеріңізге көп рахмет. Келесі кездескенше,

сау - саламат болыңыздар!