Математика пәнінен сабақ жоспары

Күні:27.01.17 Сыныбы: 7 «А»

Сабақтың тақырыбы: Әртүрлі білім салаларының мысалдарында модельдерді зерттеу.

Мақсаты:
Білімдік: Модельдеу, формальдау ұғымдарын қалыптастыру мақсатында өткен материалдарды толықтыра отырып, модельдердің тәжірибелік тұрғыдан қолданылуы туралы білімдерін толықтыру. 
Дамытушылық: Модельдердің қолданылу аясы туралы ақпарат бере отырып зерттеушілік құзыреттілігін, логикалық ойлауын дамыту, ой - өрісін кеңейту.
Тәрбиелік: Танымдық қызығушылығын арттыру. Ақпараттық мәдениеттікке тәрбиелеу.
Білім - білікке қойылатын талаптар: Оқушылар объектінің моделі ұғымын, модельдерді кластарға бөлуді, модельдердің негізгі кезеңдерін, модельдерге мысалдар келтіре алуы керек.

Міндеттері: 1. Логикалық ойлау қабілетін дамыта отырып, білім білік дағдыларын
қалыптастыру.
2. Оқушының өз бетімен жұмыс істеуі, шығармашылық қабілетін дамыту.
Сабақ түрі: Аралас сабақ.

Пән аралық байланыс: математика.

Әдістері: Практикум, баяндау арқылы түсіндіру, ойын. 
Көрнекіліктер: Компьютер, оқулық, интербелсенді тақта.
Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру кезеңі
А) Оқушыларды сабаққа дайындау, түгендеу
Ә) Ұқыпты, ынталы болуға үйрету
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

«Ыстық орындық» әдісі бойынша сұрақтар қойылады.

1. Модельдердің неше түрі бар?

2. Материалдық модель дегеніміз не?

3. Ақпараттық модель дегеніміз не?

4. Ақпараттық модельді сипаттау әдістерін ата.

5. Сұлба түріндегі ақпараттық модельге мысал келтір.

6. Граф деген не?

7. Модельдердің қасиеттерін атап көрсет.

ІІІ. Жаңа сабаққа мақсат қою.

Ал енді балалар біз модельдер туралы ақпарат алдық енді бүгінгі сабақта модельдерді зерттеу, яғни қандай салаларда қолданылатыны туралы ақпарат алатын боламыз.

ІҮ. Жаңа сабақ.

Жаңа идеяны жүзеге асыру немесе жаңа нысандар жасар алдында тәжірибелік үлгілерде сынақтар жүргізіледі. Оның басты мақсаты – тәжірибелік үлгілердің әртүрлі әсерлерге әрекетін көру. Мысалы, автокөліктерді өндіріске жіберу алдында олардың тәжірибелік үлгілерін сынайды – әртүрлі жылдамдықтарда тежеуіш жолын анықтайды, соққы кезіндегі белбеу және қауіпсіздік жастығының жұмысын т.б. тексереді.

Компьютерлік тәжірибе

Зерттеу жұмысын жүргізу

Зерттеу жоспарын құрастыру

Жоспардың бірінші пункті - модельді тестілеу. Тест модельдің жұмыс қабілетін тексере алатын бастапқы мәліметтерді қамтуы керек. Мысалы: графикалық редакторда өрнектерді дайындама арқылы құрастырған кезде, олардың дұрыстығын жасалған фигураларды басу арқылы тексереміз. Егер модельдеу кезінде есеп формулалары қолданылса, нәтижені бастапқы мәліметтер арқылы қолмен санап, оларды компьютерде шыққан нәтижемен салыстырып санау қажет.

Көбіне зеттеу кезінде бірнеше тәжірибе өткізіледі. Әр тәжірибеден кейін қорытындылар сақталып, нәтижелерге сараптама жасалады.

Ү. Сабақты бекіту:

Есептер қарастырайық.

Астанадан Қарағандыға автобус 60 км/сағ жылдамдықпен шықты. Бір уақытта Қарағандыдан Астанаға 90 км/сағ жылдамдықпен такси шықты. Егер қала арасы 217 км юолса, қанша уақыттан кейін екеуі кездеседі?

ҮІ. Қорытындылау.

ҮІІ. Бағалау: Оқушыларды біліміне сай бағалау.
ҮІІІ. Үйге тапсырма: 18 тақырып 95-97 беттер. 97 беттегі есептердің модельдерін құру.

Күні:26.01.17 Сыныбы: 5«Ә»

Сабақтың тақырыбы: Графиктік ақпаратты өңдеу (бейнелерді масштабтау, трансформациялау)
Сабақтың мақсаты: 
Білімділік: Оқушыларды графикалық редакторда жұмыс істеуге үйрету.
Тәрбиелік: Оқушыларды тәрбиелікке, ұқыптылыққа, тиянақтылыққа үйрету.
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін, логикалық абстрациясын дамыту.
Сабақтың түрі: Теория
Сабақтың көрнекілігі: Компьютер, оқулық, жұмыс дәптері
Сабақтың жүрісі: І. Ұйымдастыру
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру
ІІІ. Жаңа сабақ 
ІV. Бекіту
V. Үйге тапсырма
VІ. Бағалау 
І. Ұйымдастыру: Сәлемдесу. Оқушыларды түгендеу, тексеру.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру: 
1) Соңғы әрекетті болдырмау командасы қалай орындалады?
2) Суретті өзгерту жолы
3) Сақталған суреттерді ашу командасы орыдалады?
4) Суретке мәтінді қалай енгізуге болады?
5) Сурет үзіндісі дегеніміз не?
ІІІ. Жаңа сабақ:
Кескіннің детальдарын дәлдеу масштабтың көмегімен жасалады және масштабты әртүрлі тәсілдермен өзгертуге болады. Мыналарды пайдалану:
- Түр (Вид) тіркеме бетінің саймандарын;
- Негізгі тіркеме бетіндегі Масштаб сайманын;
- Жай-күй жорлындағы масштаб жүгірткішін;
Суреттің масштабын Ctrl пернесін ұстап тұрып айналдыру арқылы өзгертуге болады. «Трансформация» сөзі латын тілінен түрлену, алмасу деп аударылады. Масштаб өзгергенмен суреттің, суреттегі мәтіннің мөлшері өзгермейді. Кескін тобындағы Қырқу, Мөлшерді өзгерту, Бқру бұйрықтарының қалай жұмыс жасайтынын қарастырамыз. Бұл бұйрықта амалдарды тұтас суретпен және ерекшеленген фрагментпен орындайды. Тұтас суретті немесе ерекшеленген фрагментті вертикаль және горизонталь шағылдырып орналастыруға және 90 немесе 180 градусқа бұруға болады. Қырқу – суреттің тек ерекшеленген бөлігін қалдыратын бұйрық. Бұл бұйрық фотосуреттегі артық бейнелерді қырқуға мүмкіндік береді. 
Тапсырманы принтерге жібермей тұрып, суреттің біз ойлаған түрде көрінетіндей екеніне көз жеткізейік. Беттің параметрлері терезесін шақырамыз. Paint→Басып шығару батырмасы→Беттің параметрлері. Қарап шығу терезесінде беттің өзгертулерін қадағалау! Бетті баптағаннан кейін алдын ала қарауға көшуге болады. Бұл терезеде қалай орналасқанын көруге болады және Басып шығару (Печать) батырмасын шертеміз. 
ІV. Бекіту: 
• «Трансформация» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
• Үзінділермен қандай әрекеттерді орындауға болады?
• Қырқу дегеніміз не?
• Суреттің масштабын өзгертуге қандай пернені қолданамыз?
• Суретті баспаға қалай шығарамыз?
V. Үй тапсырмасын беру: Графиктік ақпаратты өңдеу (бейнелерді масштабтау, трансформациялау), 
баспаға дайындау. Баспадан шығару. 
VІ. Бағалау: Оқушылардыбағалау.

Күні:26.01.17 Сыныбы: 6 «А»

Сабақтың тақырыбы: Мәтінді пішімдеудің негізгі әдіс-тәсілдері.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: MS Word бағдарламасымен жұмыс істеу, оқушыларға мәтін абзацын пішімдеу, туралау, жоларалық интервалдарды үйрету барысында оқушылардың білімін жүйелей, жетілдіре отырып, өз бетінше еңбектенуге, компьютерлік білімділікке үйрету.
Тәрбиелік: Оқушыларды компьютерлік мәдениеттілікке, ұлт танымдылыққа, және уақытты тиімді пайдалануға, жүйелі ойлауға, ұқыптылыққа, шапшаңдыққа тәрбиелеу.
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілеттерін арттыру мақсатында өз бетінше және топпен жұмыс жасай алуын, іскерлік, шығармашылық ойлау қабілетін және компьютерлік сауаттылығын дамыту. Теориялық алған білімдерін практика жүзінде орындау дағдыларын ойын элементтерін қолдану арқылы дамыту.
Сабақтың түрі: Ашық сабақ, жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдіс - тәсілдері: Түсіндірмелі - демонстрациялау, сұрақ - жауап, топпен жұмыс.
Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті белсенді тақта, слайд, оқулық, жұмыс дәптерлері, компьютер, WordPad редакторы, флипчарт, таратпа қағаздары.

Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі (3 мин)
(Оқушылармен амандасу, түгендеу, сабақтың тақырыбы мен мақсатын таныстыру, назарларын сабаққа аудару, стикерлер арқылы топқа бөлу, топ басшысын сайлау, топтағы әрбір оқушының қолдарына өзін - өзі бағалау парақтарын тарату ).

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру (4 мин)
«Түймедақ құру» ойыны
(Оқушыларға қиынды таратпа қағаздарымен өткен сабақ бойынша әр түрлі сұрақтар беріледі. Сол сұрақтардың дұрыс жауаптарын пайдалана отырып топпен түймедақ құру керек.

ІІІ. Жаңа сабақ (10 мин)
Оқушыларға флипчарт, түрлі түсті маркер, желім және Microsoft Word бағдарламасының суреттерін бейнеленген қиында қағаздар таратылады. Топтағы әрбір оқушы Microsoft Word бағдарламасы тақырыбын кітаптан оқып, қиынды қағаздарды желімдеп жапсырып, әр қиынды қағаздың қандай әрекет атқаратынын жазады. Оқушылар жеке, жұппен, топпен жұмыстар атқарады. Оқушылар өздері оқып тапқан ақпарат туралы топқа түсіндіреді. Қосымша ақпарат болса толықтырып жазады. Microsoft Word бағдарламасы тақырыбына арналған слайд көрсетіледі.

Пішімдеу панелі:
- стиль
- шрифт
- шрифтің размері
- жартылай қарайтылған
- курсив
- асты сызылған
- ортасы бойынша туралау
- оң жақ шеті бойынша туралау
- оң және сол жақ шеті бойынша туралау
- нөмірлеу
- маркер қою
- түспен бояу
- шрифт түсі
Форматтау режимдерінің ең жылдам әдісіне форматтау панелінің төмендегі батырмалары жатады:
– жартылай қалыңдалған (полужирный),
– курсив,
– асты сызылған (подчеркнутый)
Мәтінді пішімдеу, редакциялау

Мәтінмен жұмыс істегенде символдардың әлпетін, яғни жартылай қалың, курсив, асты сызылған түрін таңдауға болады. Мұндай мәтінді өзгерту процесі пішімдеу деп аталады.

IV. Компьютерде тәжірибелік жұмыс (8 мин)
Сергіту сәті (1 мин)
ІІ тәжірибелік жұмыс (7 мин)

V. «Кім білгір» ойыны арқылы сабақты бекіту (5 мин)
1. Пішімдеу дегеніміз не?
2. Парақтың түсін ауыстыру командасы?
3. Enter пернесінің қызметі?
4. Курсордың алдындағы символды қандай перне өшіреді?
5. Мәтіннің Түсін қалай ауыстырамыз?
6. Қандай батырманы басу арқылы қатар қосуға болады?
7. Мәтіндік редактордың кеңейтілімі?
8. Соңғы әрекетті болдырмау командасы
9. Мәтіннің интервалын өзгерту батырмасын көрсет
10. Пернетақта көмегімен мәтінді қиып алу, көшіру, қою әрекетін ата

VI. Бағалау (3 мин)
(Оқушылар өздерін бағалап, топ басшылары бағалау парақтарын мұғалімге тапсырады, мұғалім өз бағасын қойып, ортақ қорытынды бағаларын айтады )
VIІ. Үйге тапсырма (2 мин)
4. 8 тақырып 66 - 68 бет оқып келу
VIІІ. Рефлексия (2 мин)
Оқушылар сабақтан алған әсерлері мен ұсыныстарын стикерлерге жазу. Екі жұлдыз – бір тілек әдісімен толтыру.

Күні: 24.01.17 Сыныбы: 8 «А»

Сабақтың тақырыбы: Модельдеу.

Сабақтың мақсаты: .

Білімділігі: модельдер туралы түсініктері толығады, компьютерлік модельдеу туралы түсініктері қалыптасады, компьютерлік модельдеуді үйренеді.

Тәрбиелілік: Оқушыларды тәрбиелікке,ұптылыққа,тиянақтылыққа үйрету.

Дамытушылық: Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Сабақта қолданылатын көрнекті құралдар: компьютер, интерактивті тақта, тапсырмалар, слайд, флипчарт, А3, маркер, стикер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ.Үй тапсырмасын тексеру

ІІІ.Жаңа тақырыпты түсіндіру

ІҮ. Сабақты бекіту

Ү. Оқушыларды бағалау

ҮІ.Үйге тапсырма

І. Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушыларды шаттық шеңберінде өз аттарына ассоциация жасап, сабақ алдында бір-біріне жақсы тілек айтып, көтеріңкі көңіл-күймен бастауға шақырамын.

Оқушыларды шаттық шеңберіне тұрғызу: өз есімдерінен басталатын информатикаға қатысты сөздерді айтады.

«Даналық ағашынан» жапырақ алғызып, топқа бөлу.

І топ: «Модель»

ІІ топ: «Компьютерлік модельдеу»

ІІ.Үй тапсырмасын тексеру

Зымыран сұрақтар:

1. Символдық жол дегеніміз не?

2. Символдарды сипаттау үшін қандай түйінді сөз қолданылады?

3. Символдық мәліметтерге қандай амалдар қолданылады?

4. Символдық тұрақтылар қалай жазылады?

5. Паскаль тілінде символдарды өңдеуге арналған қандай функциялар мен процедуралар бар?

Ақпараттық диктант:

Мәтін ұзындығын анықтайтын функция LENGTH (S) деп аталады.

Copy (St, Poz,N) – St сөз тіркесінің Poz нөмірлік символынан бастап қатар тұрған N символ көшіріліп алынады.

Concat(s1, s2,…,sn) – жақша ішіндегі тіркестік айнымалылар мәндерін орналасқан орындары бойынша біріктіреді.

Upcase(ch) – латын алфавитінің кіші әріптерін сәйкесінше бас әріптерге ауыстырады.

Delete(S,Poz,N) – S сөз тіркесі символдарының Poz нөмірінен бастап, N символды өшіреді де нәтижені қайта S мәні ретінде жазады, мұнда Poz

Insert(S1,S2,Poz) – S1 сөз тіркесін S2 тіркесінің Poz нөмірінен бастап кірістіріп орналастырады да, нәтижені S2 мәні ретінде жазады.

Бірін-бірі бағалау.

Жaңа сабақ:

Әр топқа постер жасату (топ аттарын қорғау).Оқулықпен жұмыс.

І топ: Модель, модель түрлері.

ІІ топ: Компьютерлік модельдеу

Модель дегеніміз - нақты объектіні, процессті немесе құбылысты ықшам әрі шағын түрде бейнелеп көрсету. 
Модельдеу – объектілерді, процесстерді немесе құбылыстарды зерттеу мақсатында олардың моделін (макетін) құру. 
Модель – көрнекі түрде жазбаша жоспар, сызба ретінде жасалуы мүмкін. Мұндай модель барлық уақытта біздің ойымызда бейнеленетін прототип пайда болғанға дейін жасалады. Бір объект үшін әр түрлі модель жасалуы мүмкін. Модельдің жасалуы зерттеу мақсатына және прототип жөнінде жинақталған мәліметтердің көлеміне тәуелді болады. Мысалы, жуық арада басқа қалаға қыдырып баратын болдық делік. Ол қала туралы өзіміз білетін мәліметтерді жинақтап, ойымызды қорытып, қиялымызда сол қаланың моделін жасай бастаймыз. Мұндағы мақсатымыз – басқа қаламен танысу. Қаланы аралап келгеннен соң, толық мәлімет алғандықтан, ойымыздағы модель өзгеруі мүмкін. Ал сол қаланың сеулетші жасаған моделі мүлде өзгеше болады. Өйткені, оның мақсаты – үйлер мен ғимараттардың үйлесімді орналасуы, құрылысы және оларды көркейтіп қайта жаңарту болып табылады.
Модельдерді қасиеттеріне қарай мынадай топтарға жіктейді:

1. Қолдану аймағы.

2. Модельде уақыт факторын ескеру.

3. Білім саласына қарай топтау.

4. Модельді көрсету тәсіліне қарай топтау.

Модельді сәйкестендіру.

Модель дегеніміз - нақты объектіні, процессті немесе құбылысты ықшам әрі шағын түрде бейнелеп көрсету. 
Модельдеу – объектілерді, процесстерді немесе құбылыстарды зерттеу мақсатында олардың моделін (макетін) құру. 

Ойын модельдеріне - әскери, экономикалық, спорттық ойындар жатады.

Материалдық модельді басқа сөзбен заттық немесе физикалық деп айтуға болады.

Динамикалық модель – уақыт барысындағы объектінің қасиеттерінің өзгерісін көрсету мүмкіндігін береді. 

Оқу моделі – көрнекі оқу құралдары, әр түрлі машықтандырушы, үйретуші программалар түрінде болуы мүмкін. 

Жаңа сабақты бекіту :

Сұрақтар:

1.Модель дегеніміз не?

2.Модельдеу деп нені айтады?

3.Модельді қандай топтарға жіктеуге болады? 

4.Модельдеудің мақсаты қандай?

5.Компьютерлік модель дегеніміз не?

6. Күнделікті өмірден және қоршаған ортадан модельдерге мысал келтір.

Компьютерде тапсырма орындату:

1. MS Word программасында адамның ақпараттық моделін жаса.

2. Paint графикалық редакторында «Менің болашақтағы мектебім» графикалық моделін құрғызу.

Электронды оқулықтағы тапсырмаларды орындау

Жаңа сабақты қорытындылау.

Компьютерлік модель деп программалық орта көмегімен іске асатын модельді айтады.

Үйге тапсырма: реферат жазу, модель жобасын жасау.

Оқушыларды бағалау : Оқушылар бірін-бірі бағалайды.

Күні: 24.01.17 Сыныбы: 9 «Б»

Сабақтың тақырыбы : Символдық жолдармен жұмыс істеуге арналған функциялар
Сабақтың мақсаты: 
Білімділік : Оқушыларды символдық шаиалариен орындалатын амал түрлерін пайдалана отырып,есептер шығаруға,прогрмма құруға дағдыландыру. 
Дамытушылық: Символдық мәліметтерді Паскаль тілінде программалау арқылы өңдеу тәсілдерін жүзеге асырып, оқушылардың логикалық өрістерін дамыту 
Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа,жинақтылыққа, өзін-өзі компьютердің алдындаұстай білу, тәрбиелеу 
Сабақтың түрі : аралас 
Сабақтың барысы: 
Тіркестік айнымалының типі программаның типтерді сипаттау бөлімінде немесе тікелей айнымалыны сипаттау бөлімінде де орналаса береді. Оныңайнымалыбөліміндесипатталуы: 
Var 
айнымалыаты, ...; string [жолдыңұзындығы]; 
Мысал: 
Var 
Tex1 : string[29]; 
Atj : string[40]; 
Atau : string[200]; 
A : string; 
Егержолдыңұзындығы (символсаны) сипаттаукезіндекөрсетілмесе (Аайнымалысы), ондаоныңұзындығы 256 символдепқабылданады. 
Тіркестікөрнектердебіріктіружәнесалыстыруамалдарыпайдаланады. Біріктірунемесеконкатенацияамалы, олқарапайым «+» белгісіменбелгіленеді. Бұламалбірнешесимволдарданнемесесөзтіркесіненжаңамәтінжолынқұруүшінпайдаланылады. Мысалы: 
‘Ауыл’ + ‘шаруашылығы’ = ‘Ауылшаруашылығы’ 
S1:=’Ас’; S2:=’тана’; S3:= S1+S2; 
Нәтижесі: S3:=’Астана’; 
Салыстыруамалдары, олар: +, , , =, белгілеріменбелгіленеді. Сөзтіркестерінсалыстыруолардыңсимволдарыныңкодтарынсолданоңғақарайбіртіндепбір-біріменсалыстыруарқылыжүзегеасырылады. Егертіркестіңалғашқысимволдарыбірдейболса, ондақайжолдыңсимволыкөпболатынболса, солүлкендепесептеледі. Егерөрнектебіріктіруменсалыстыруамалдарыболса, еңалдыменбіріктіруамалы, содансоңсалыстыруамалыорындалады. Сөзтіркесініңсалыстыруамалыныңнәтижесілогикалықшамаболады. Мысалдар: 
өрнекнәтиже 
‘MS-DOS’  
‘program’  
‘SAM’ = ‘SAM’ true 
‘SAM’ ‘SAM’ true 
‘BBB’  
‘TAM1’ ‘TAM2’ false 
‘100’  
Мәтінұзындығынанықтайтыноперациясы – LENGTH (x). 
Length (‘ABCD’) = 4. Length (‘a f 5 1’) = 7. 
Copy (St, Poz,N) – St сөзтіркесінің Poz нөмірліксимволынанбастапқатартұрған N символкөшіріліпалынады. St – тіркестікайнымалы, Poz, N – бүтінсандар.Егерсөзтіркесіұзындығынан N артықболса, нәтижебоссимволболады. 
Concat(s1, s2,…,sn) – жақшаішіндегітіркестікайнымалылармәндерінорналасқанорындарыбойыншабіріктіреді. 
Upcase(ch) – латыналфавитініңкішіәріптерінсәйкесіншебасәріптергеауыстырады. 
Delete(S,Poz,N) – S сөзтіркесісимволдарының Poz нөміріненбастап, N символдыөшіредіденәтиженіқайта S мәніретіндежазады, мұнда Poz 
Insert(S1,S2,Poz) – S1 сөзтіркесін S2 тіркесінің Poz нөміріненбастапкірістіріпорналастырадыда, нәтижені S2 мәніретіндежазады. 
Str(I,S) – I санынсиволдартіркесінеауыстырадыда, нәтижені S мәніретіндежазады. I атауынанкейіншығарупішімін( I:2) көрсетугеболады. 
Val(S,I,god) – S сөзтіркесіретіндеберілгенсандықмәндібүтіннемесенақтысанғаауыстырадыда, нәтижені I айнымалысыныңмәніретіндежазады. God – бүтінтиптегіайнымалы, егертүрлендірукезіндеқатеболмаса, сod = 0 – нәтижедұрыс, ал cod 0 болса, онданәтижеқате, оныңмәніалғашқықатекеткенорыннөмірінкөрсететінсанғатеңболадыда, мұндайда I – діңмәніанықталмағанболыпсаналады. 
Мысал: «Студент» сөзіберілген.Стандарттытіркестікпроцедураларменфункциялардыпайдаланып, төмендегітапсырмалардыорындаукерек: 
1) сөздіңұзындығынтабу; 2) сөзге «пін» жалғауынжалғау; 
3) сөзден «ден» үзіндісінкесіпалу; 4) сөзден «ент» үзіндісіналыптастау; 
5) сөзалдына «Мен» тұрақтысынкіргізу; 

6) сөз ішіндегі «е» әрпінің орналасу нөмірін табу: 
Компьютермен жұмыс 
Есеп № 1 
program student; 
var 
a1: string [7]; a2: string [3]; 
a3: string [10]; a4: char; 
b1,b6:integer; b2: string [10]; 
b3: string [3]; b4: string [4]; 
b5: string [11]; 
begin 
writeln; 
a1:=’студент’; a2:=’пін’; 
a3:=’Мен’; a4:=’е’; 
b1:=length(a1); {ұзындығын анықтау b1=7} 
b2:=concat(a1,a2); { a1 және a2 –ні қосу} 
b3:=copy(a1,4,3); {а1 тіркесінің 4-ші позицисынан 3 символды бөліп алу} 
b4:=copy(a1,5,3); { а1 тіркесінің 5-ші позицисынан 3 символды бөліп алу } 
b5:=concat(a3,a1); { a3 және a1 –діі қосу } 
b6:=pos(a4,a1); {5} 
write(‘сөз ұзындығы:’,b1,’’:2,b2,’’:2,b3,’’:2,b4); 
writeln(b5,’’:2, b6); 
end. 
Есеп № 2 
Кішілатынәріпімененгізілгенжолды, үлкенлатынәріптерінеауыстырупрограммасынқұрыңыз. 
Program austir: 
Var s:string: 
k:byte: 
begin 
readln(s): 
for k:=l to length (s) do 
s[K]: =Upcase (s[k]); 
writeln(s): 
end. 
Үйгетапсырма: 4.2, 4,3 тақырыптарыноқу. 121 беттегі 1-2 жаттығу.