"Мұқағали-мәңгілік ғұмыр"

БҚО Орал қаласы

Сервис және жаңа технологиялар колледжі

Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің оқытушысы

Джумагалиева Ж.К.

Сабақтың тақырыбы: Мұқағали-мәңгілік ғұмыр

Сабақтың мақсаты : 

Білімділік – оқушыларды ақын өлеңдерін сүйе білуге, өлеңдерінің мазмұнын терең ұғына білуге үйрету; 

Дамытушылық – сөйлеу тілдерін жетілдіру, өлеңдерін нақышына келтіріп жатқа оқу, сүйсіне білу сезімдерін ояту, талдаулар жасай білу, оқушылардың пікірталасын ұйымдастыру;

Тәрбиелік – оқушыларға эстетикалық тәрбие беру, өз ұлтын, елін жерін, отбасын сүюге тәрбиелеу.

Эпиграф:

Ақынмын деп мен қалай айта аламын,
Халқымның өз айтқанын қайталадым.
Күпі киген қазақтың қара өлеңін,
Шекпен жауып өзіне қайтарамын.

Кіріспе: Армысыздар, қадірлі ұстаздар мен қымбатты оқушылар! Жыл керуені алға жылжыған сайын Мұқағали Мақатаевтың артына қалдырған өшпес мұрасы, жарық жұлдыздай қараңғы түн қойнауынан құпия сәулесін шашқандай жарқырайды. Абай үндес Мұқағалидей перзенті бар біздің халық - шынымен де бақытты. Иә, Мұқағали - ғажайып, сыршыл, ақын. Оның өлеңдерін оқыған сайын ақиқат бейнелі рух, сезім мен сананың бірлігі көңілге ұялайды. Ендеше ақиық ақынның шығармашылығына арналған «Мұқағали-мәңгілік ғұмыр» атты поэзия кешімізді бастаймыз. Бүгінгі кешімізде ақынның өлеңдерін оқумен қатар, оның өлеңдеріне жазылған тамаша әндерді де тыңдай аламыз.
Жүргізуші:
«Айтылар естеліктер мен туралы,
Біреулер жан еді дер өр тұлғалы.
Біреулер тұлпар еді деуі мүмкін,
Бүтінделмей кеткен бір ер тұрманы.»
Иә, ақын туралы бүгінгі таңда естеліктер де жазылып, лебіздер айтылуда. Бірақ ақын туралы айтқанымыздан айтпағанымыз көп болып отыр. М. Мақатаев туралы көбірек білгіміз келсе, оның өлеңдерін оқиық. Алдымен ақынның өзі туралы жазылған «Менің анкетам» өлеңінен көріністі тамашалайық.

«Менің анкетам» өлеңі көрініс түрінде көрсетіледі.
Дәрігер: №17 палатадағы Мұқағали жолдас, бері келіңіз, анкета толтырамыз.
Дәрігер: Туған жеріңіз?
Ақын: Ұланымын Қарасаз деп аталатын ауылдың.
Дәрігер: Туған жылыңыз?
Ақын: 1931. Құрдасымын Шәмілдің.
Дәрігер: Шыққан тегіңіз?
Ақын: Шаруамын. Бар тірліктен бағалы оны санаймын.
Дәрігер: Білімің ше?
Ақын: Орташа ғой. Алайда оны жоғарыға балаймын.
Дәрігер: Ана тілің?
Ақын: Қазақша. Қысылғанда орысша да, немісше де тағы бар.
Дәрігер: Қайда істейсің?
Ақын: Мынау еңбек кітапшамнан тауып ал. Оқымаған дипломсыз демесең, бір бойымнан бар мамандық табылар.
Дәрігер: Міндеттісің бе әскерге?
Ақын: Міндеттімін. Біздің әлі жас кеуде. Жауынгердің ұлымын ғой, жанын қиған Мәскеуде.
Дәрігер: Шет елдерде болдың ба?
Ақын: Болғам жоқ. Олар маған тұрған да жоқ қол бұлғап. Қалсам болды, өлсем болды жайыммен, осы отырған орнымда - ақ.
Дәрігер: Мекен - жайың?
Ақын: Мекен - жайым - жер менің. Жерде жүрген ақын деген пендемін. Қалам, қағаз, уақыт бер тек аздаған, мен өмірді жырлау үшін келгенмін.
Дәрігер: Мұқағали жолдас, сіз әлі қаралып, дәрі ішуіңіз керек.
Ақын: Керегі жоқ, керегі жоқ, керегі жоқ бәрінің. Иненің де керегі, керегі жоқ дәрінің.
Дәрігер: Сіз қаралып, емделіп шығасыз, сіздей адам бізге қажет, тыңдап көрейін, әлі - ақ жазылып кетесіз.(тыңдап, дәрі жазып береді.)
Жүргізуші: Ақын жүрегі сезімтал ғой. Ол өз замандастары мен кейінгі ұрпағының өзін өлеңдерімен бірге есіне алып жүрерін алдын ала сезгендей. Оған ақынның «Есіңе мені алғайсың» атты өлеңі дәлел емес пе.
Интерактивті тақтадан бейнеролик жүреді (Есіңе мені алғайсың)
Жүргізуші: Енді ақынды еске ала отырып, кезекті оның өлеңдеріне берейік. Туған жерге, елге, халқына, Отанына, ана тіліне деген махаббат сезімі ақын ретінде оның басты тақырыбы еді. Ол өзінің ұлтын, туған тілін ерекше құрметтеді.

Буйрабасова Балайна. «Үш бақытым»

Иванова Анна. «Отан»
Жүргізуші:

Бірде Нұрғиса Тілендиев ақынның ауылы Қарасазға Мұқағалимен бірге демалуға барады. Екеуі жайлау төрінде отырады. Неге мына жасыл жайлау туралы ән шырқамасқа. Нағыз Саржайлау дегеніміз мына жатқан Шаркөлденің төсі емеспе?- деп таң қалған. Содан ағамыз лезде «Саржайлауға» арнап, егілдіріп, төгілдіріп, құлпыртып өлең жазды. Сөйтіп «Саржайлау» әні өмірге келді

Ән. «Саржайлау»

Жүргізуші:

Ақынның балаларымен жүргізілген сұхбат.
Жұлдыз аға, ақын Мұқағали жақсы білеміз. Ал ол кісі қандай әке еді?
Балаларға өте мейірбан болатын. Бала десе, жанын беруге даяр болатын.
Ол кісі бізге әке ғана емес, жақсы дос та бола білді. Ол кісінің сөзі, әр іс - қимылы бізге тәрбие болатын. Тазалыққа жаны құмар еді. Әкеміз көңілді кезінде бізге дәмді тамақтар істеп беретін. Бізді еркелеткенді, қуантқанды жақсы көретін. Папамның өлеңдері жарияланбай, жағдайымыз болмай жүрген кезі болатын. Менің туған күнім келе жатты. Ол әкемнің Мәскеуден келген кезі. Сол жақтан киіп келген ерекше, әдемі шляпасы бар еді. Таңертең шляпамен кеткен әкем кешке бір құшақ гүлмен оралды. Мен «папа - ау, шляпаң қайда?» десем, «Шляпаны не істейсің? Менің қызымның туған күні күнде болып жатқан жоқ қой. Бас аман болса шляпа табылар» -деген екен.

Жүргізуші:

Мұқағали балаларын көргенде майдай еритін. Ол баланы ұстауға да, күтуге де шебер болды. Мұқағали балаларын жанынан бетер жақсы көрді. Төрт перзентінің маңдайынан шертпей өтті. Балалары десе ішкен асын жерге қойды. Ендеше, Мұқағалидың балаларына арналған жыр жолдарына кезек берейік.

Молдабаева Аймира. «Майгүлге»

Джумабекова Лаззат. «Бесік басында»

Ән. «Сәби болғым келеді»

Жүргізуші:

Ақын түс көрді. Түсінде «Шешем басында ақ жаулығы бар, Абай атамыздың қасынан қуана басып, маған күліп келе жатыр. Ояна келсем түсім екен. Анам бақытты болады екен деп, ұзақ толғаныстан соң «Шеше, сен бақыттысың» деген өлең жолдары дүниеге келеді.
«Шеше, сен бақыттысың» өлеңі, мәнерлеп оқитын Буйрабасова Балайна

Жүргізуші:

Қазаққа тән қара өлеңге табынды,
Ата – баба дәстүрінен ап үлгі.
Ұшан – теңіз ұлылықты паш еткен,
Мұқағали – поэзия алыбы, - деп Мұқағалидың поэзиямен қалай сырласқанын тыңдап көрейік.
«Поэзия» өлеңі Оқитын Искалиева Айдана

Жүргізуші:

Махаббат, сүйіспеншілік тақырыбына соқпай кететін ақын жоқ. Өйткені махаббат мәселесі – бұл мәңгілік тақырып. Бірақ әр ақын өз сезімін, өзінің ішкі жан дүниесін әр қалай шығарады. Ақынның сезімінде жасандылық жоқ. Махаббатта бір қуаныш, бір үміт, бір өкініш, бір күдік болатындығы жасырын емес.
О, махаббат!
Сен әлі тірі ме едің!?
Көзімнен ғайып болған күнім едің
Гүлім едің
Елтіген түнім едің.
О, махаббат!
Сен әлі тірі ме едің? – деп жырлаған Мұқағали ақын. Ендеше, ақынның махаббат
тақырыбына жазылған жырларын назарларыңызға ұсынамыз.
Квартет: «Күрең күз»

Берікғалиева Мөлдір: «Шын ғашықпын»

Молдабекова Аймира: «Арыз жазып кетейін»

Берікғалиева Мөлдір: «Шыда, шыда»

Ән. №222 топ оқушылары Вешеулова Валерия

Устеменко Марья

Турускина Татьяна

Көрініс: «Махаббат диалогы» №222 топ оқушылары Акимов Николай

Иванова Анна

Хор. Ән: Бақыт деген

Жүргізуші:
Айтылмаған Мұқаңда арман бар ма?
Әрбір әні толы ғой армандарға
Шерте білген мұңдарын жас қайынға
Дәл Мұқандай қазақта ақын бар ма? – деп бүкіл саналы өмірінде елінің болашағын жырлап өткен халқына деген махаббатын поэзия да ғана емес өмірде де, күресте де, үлкен азаматтықпен қорғай білген. М. Мақатаев мұралары ешқашан өлмек емеc және оны жаттап өту біздің парызымыз. Жылдар тізіліп өткен сайын Мұқағали ақынның бейнесі тұлғалана, биіктей түседі. «Ғасыр ақыны» атанған Мұқағали жырлары жылдан - жылға, ғасырдан - ғасырға жалғаса бермек! Мұқағали - мәңгілік өмір!
Жүргізуші:

Міне, кешке қатысқан тыңдарман қауым, Мұқағалидың сырлы, әуенді, мұңды жырларына қанық болдыңыздар деп ойлаймын. Бүгінгі кешіміз осымен аяқталды.