Ою - ?рнектер

Сабақтың тақырыбы: Ою – өрнектер

Сабақтың мақсаты:

Білімділік – Оқушыларды ою – өрнек түрлерімен таныстыру. Ою – өрнек салу арқылы қолды жаттықтырып, оқушылардың шеберлігін ұштау, түсті ажырата білу дағдыларын жетілдіру.

Дамытушылық – Оқушылардың есте сақтау, жылдамдық, шапшандық, көрегендік қасиеттерін, шығармашылық қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Эстетикалық тәрбие беру, ұйымшылдыққа, еңбек сүйгіштікке тәрбиелеу. Ұлттық құндылықтарымызды қадірлеп құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: Буклеттер, көрпешелер, ұлттық киім, торсық, интерактивті тақта, слайдтар, фотосуреттер.

Сабақтың түрі: Дәстүрлі емес

Сабақтың әдісі: Сұрақ – жауап, түсіндіру

Пәнаралық байланыс: технология, тарих, математика

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

1. Сәлемдесу

2. Оқушылардың сабаққа қатынасын тексеру

3. Сабаққа дайындықтарын тексеру

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1.Сәндік қолданбалы өнер дегеніміз не?

2. Сәндік қолданбалы өнердің қандай түрлерін білесің?

3.Сәндік қолданбалы өнерді әзірлеу үшін қандай материалдарды қолданамыз?

4. Материалдарды өңдеудің қандай тәсілдерін білесің?

Сөзжұмбақ

Сұрақтары:

1. Керамиканың бір түрі?

2. Әсем әшекей, нақыш. Халық мәдениетінің, дәуірінің өзіндік қолтаңбасы қалай аталады?

3. Ағаш, тас, сүйек және пластмассадан жасалған заттар сәндік қолданбалы өнердің қай түріне жатады?

4. Шыныдан жасалатын заттың бір түрі?

5. Керамиканың бір түрі?

6. Әшекей бұйымдарды жасайтын адамды кім деп атаймыз?

7. Сәндік қолданбалы өнердің бір түрі?

ІІІ. Жаңа сабақ

Ою – өрнек – халық мәдениетінің, дәуірінің өзіндік қолтаңбасы. Қайталанатын ритмикалық элементтерден тұратын нақыш. Сәндік қолданбалы өнерде, ыдыс, жиhаз, кілем, киімдерді әшекейлеуде, сондай – ақ сәулет өнерінде кеңінен қолданылады.

Қазақтың ұлттық ою – өрнек түрлерінің алғашқы үлгілері Андронов мәдениеті мен байырғы сақ, ғұн, үйсін өнерінен зерделенген. Ою – өрнектің тарихын зерттеумен көптеген ғалымдар айналысқан. Олар шетелдік (В.Куррер), кеңістік (С.В. Иванов, В.В. Стасов), қазақ ғалымдары (Ә. Марғұлан, Е. Масанов, М. Мұқанов) және т.б. болды. Бұлар өздерінің еңбектерінде ою –өрнектердің түрлері, атаулары, шығу тарихы туралы көптеген құнды еңбектер жазып, деректер келтіреді. Аталмыш зерттеушілердің көпшілігі, әсіресе Шығыс халықтарының ою-өрнектеріндегі айшықтардың, мүйізге, жапыраққа, геометриялық денелерге ұқсас өрнектердің нені бейнелейтінін және олардың атауларының қандай ұғымдар негізінде қалыптасқанын ерекше қызығушылықпен зерттеген.

Ұлттық ою – өрнек түрлері.Қазақтың ою-өрнектерінің түрлері де, атаулары да көп. Қазір оның 200 – ден астам түрі мен атауы бар.Жалпы өрнек атауларын мағынасына қарай мынадай топтарға жіктеуге болады:

1. Космогониялық.Ай, күн, жұлдыздарды бейнелейтін, яғни көк әлеміне байланысты өрнектер. Оларға «ай», «айшық», «жұлдызша», «күн нұры», «күн көзі», «күн сәулесі», «шыққан, батқан күн», «ай-таң», «ай-гүл», «ай таңба», «түнгі ай», «жұлдыз», «аққан жұлдыз», «үркер» т.б. ою түрлері жатады.

2. Зооморфты. Аң, мал атаулары мен олардың дене мүшелеріне , ізіне байланысты өрнектер. Олар : «қошқармүйіз» «түйе өркеш», «түйе табан», «түйе мойын», «қошқар мүйіз», «арқар мүйіз», «қырық мүйіз», «қос мүйіз», «сыңар мүйіз» т.б.

3. Аңға байланысты өрнектер:

«Бөріқұлақ», «түлкібас», «бөрікөз», «иттабан» т.б.

1. Құрт-құмырсқаларға байланысты өрнектер:

«алақұрт», «жылан», «құмырсқа», «көбелек», «шыбынқанат», «тышқан із».

1. Құстарға байланысты өрнектер:

«құсқанаты», «қазтабан», «қазмойын», «құсмойын», «құс тұмсық», «қарға тұяқ» т.б.

1. Өсімдік бейнелі өрнектер:

«арпабас», «гүл», «жеті гүл», «жауқазын», «жапырақ », «қызғалдақ гүлі», «райхан гүлі», т.б.

1. Қару – жарақтар мен тұрмыстық керек - жарақтарға байланысты туған өрнектер:

«балта», «түйме», «ожау», «қайнар», «қос тұмарша», «балдақ», «сыңар өкше», «ирек», «тарақ».т.б.

1. Геометриялық фигураларға ұқсас өрнектер:

Шаршы, ромб, төртбұрыш, үшбұрыш, «аралық гүл», «қос тұмарша».

Зооморфтық Өсімдік өрнектері Космогониялық Геометриялық

Өрнек түстерінің үйлесімді орналасуының зор мәні бар. Әрбір түс белгілі бір тәртіппен кезектесіп отырмаса, өрнек әлсіз, нашар болады.

Бояу мен түстерді таңдап пайдаланудың қазақ халқының этнографиялық тарихымен байланысты символдық мәні болған. Әрбір халық түрлі символдық мәнге ие. Фон және суреттердің түсі жөніндегі шешімдер композициялы болып келеді. Қазақта кейбір түстердің мынандай символдық мәні бар: көк түс – аспанның символы, қызыл түс – оттың, күн көзінің символы, ақ түс – ақиқаттың, қуаныштың, бақыттың символы, қара түс – жердің символы, жасыл түс – жастықтың, көктемнің символы. Затты осы түстердің бірімен бояғанда оған белгілі мән беріледі.

ІV. Практикалық жұмыс.

1. Салынған торсықтын суретіне ою –өрнекті бейнелеу

V. Жаңа сабақты бекіту.

1. Ою – өрнек дегеніміз не?

2. Ою –өрнектің тарихын зерттеген қандай ғалымдарды білесің?

3. Қазіргі таңда ою –өрнектің қанша түрі мен атауы бар?

4. Ою –өрнекті мағынасына қарай қандай топтарға жіктейміз?

5. Аң, мал атауларына, дене мүшелеріне байланысты аталған қандай ою түрлерін білесің?

6. «Алақұрт», «жылан», «құмырсқа», «көбелек», «шыбынқанат», «тышқан із» ою – өрнектің қай түріне жатады?

7. Геометриялық фигураларға ұқсас қандай ою – өрнектің түрлерін білесіңдер?

VІ. Қорытынды, бағалау.

№ 21 орта мектеп

Тақырыбы:«Салауатты өмір салтымыз»

Бейнелеу өнері және сызу пәні мұғалімі:Сағындықова А. О

2011/ 2012 оқу жылы