Монғолдардың Қазақстан жерін жаулап алуы.

Сыныбы:10«а»
Пәні:Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Мұғалімі: Даулекалиева О. А.

Сабақтың тақырыбы: Монғолдардың Қазақстан жерін жаулап алуы.

Білімділік мақсаты: Оқушыларға Қазақстанда Монғол империясының үстемдік етуі, империяның басқыншылық саясаты мен оның зардаптарының әсері жайында мағлұмат беру.

Тәрбиелік мақсаты: Қазақ тарихындағы осы бір оқиға арқылы оқушыларды патриоттыққа, елжандылыққа, саяси сауаттылыққа тәрбиелеу.

Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың белсенді ойлау қабілетін арттыру, алған білімдерін қажетіне сай пайдалана білуге, өз бетінше қорытынды жасауға дағдыландыру.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақты меңгерту.

Сабақтың әдісі: Сайыс сабақ

Сабақтың көрнекілігі: Мултимедиялық

Пәнаралық байланыс: Дүние жүзі тарихы, география, әдебиет,математика

Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру

ІІ.Жаңа тақырыпты меңгерту

ІІІ.Сайыс сабақ
ІУ Қорытынды

Ү.Бағалау

ҮІ.Үй тарсырмасы

Ұйымдастыру
а) Сәлемдесу
б)Оқушыларды түгелдеу
в) Оқушылардың назарын сабаққа аудару

Қызығушылықты ояту. (психологиялық дайындық)
-Қайырлы күн оқушылар !
Сабағымызды бастамас бұрын кішкене сергіп алайық!
-Егер сендер мектепке және бүгінгі сабаққа қуана- қуана келсеңдер, оң қолдарыңды көтеріңдер
-Егер сендерге еліміздің тағдыры маңызды болса, сол қолдарыңды көтеріңдер
- Егер сендер өздеріңді Отанымыздың патриотымыз деп есептесеңдер, көтерілген екі қолды қосып шапалық ұрамыз.
Рахмет балалар!

Бүгін сабақта кім жоғын белгілеп алайық. Сіздер екі топқа бөлініп отырсыздар, сабағымыз екі бөлімнен тұрады. І бөлімде жаңа тақырыпты меңгерсеңдер, ІІ бөлімде сайысу арқылы игерген білімдеріңді көрсетесіңдер. Енді тақтаға назар аударайық. Мен сіздерге мынадай кілт сөздерді ұсынамын, осы сөздерге сүйене отырып, бүгінгі өтетін тақырыпқа болжам жасап көрейік.(Оқушылар өз болжамдарын жасайды)Болжам тренингі

Қазақ жері

Сонымен бүгінгі өтетін жаңа тақырыптың аты өздеріңіз айтып отырғандай «Монғол шапқыншылығы». Бұл сабақта сіздер Монғол империясының басқыншылық саясатының зардаптары туралы мәліметтер аласыздар және алған білімдеріңді өз қажеттіліктеріне сай пайдалануға үйренесіздер.

І. Жаңа тақырыпты меңгерту

(Дайындалған презентация слайд арқылы түсіндіріледі)

Монғол империясының құрылуы.

Монғол империясының негізін қалаушы Темүжін 1155 жылы Монғолияның Кендітау аймағындағы Онон өзенінің жағасында, Болдоң деген жерде дүниеге келген. Темүжін 9 жасқа толған кезінде әкесі Есугей батырды татарлар қастандықпен өлтіреді.1206 жылы өткен құрылтайда Темүжінді хан етіп сайлап, Монғол империясын құрады.

Қоғамдық құрылысы

(Шыңғысхан фильмнен үзінді )

онбасы

10 мың әскер

жүзбасы

мыңбасы

Түменбасы

100 әскер

10 әскер

1000 әскер

Мемлекттің басты заңы «Жасақ» (Яса). Монғолияның аумағы мен халқы 3 әскери әкімшілікке бөлінді:

Барунгар

Оң қанат

Жоңғар

Сол қанат

Кул

Орталық қанат

Монғолдардың Қазақ жерін жаулап алуы.

(Кесте арқылы түсіндіру).Отырардың күйреуі атты бейне фильмнен үзінді тыңдатып, М.Шахановтың «Отырар опаты» өлеңінен үзінді оқылады.

Оқушыларға кесте арқылы түсіндіргеннен кейін,проблемалық сұрақ қойылып, пікірлері тыңдалады.- Монғол әскерлерінің көп жерлерді жаулап алуының мәні неде деп ойлайсындар?

Жаулап алудың зардаптары

• Жетісу аймағында шапқыншылыққа дейін 200-ден астам елді-мекендер болса, одан кейінгі ХІІІ-ХІV ғасырларда 20-жуық елді-мекендер қалған;

• Баласағұн қаласының орны мүлдем жоғалып кеткен;

• Егін шаруашылығының жүйесі бұзылды;

• Халықтардың этникалық құрамы мүлде бұзылды;

• Қазақ халқы қалыптасуының аяқталуы 200 жылға кешеуілдеді;

• Мәдениеттің дамуына кедергі болды.

Шыңғыс хан жаулап алған жерлерін, балаларына мұрагерлікке үлестіріп берді. Ол жерлер ұлыс деп аталады.

Қазақ жерінде ұлыстардың құрылуы

Монғол жаулаушылары Қазақ жеріне енуі 2 бағытта жүрді:

1. Шапқыншылық, басқыншылық бағытта;

2. Шыңғыс хан ұрпақтары Қазақ хандығындағы хандар тарихының бастауы болды.

Монғолдардар Қазақ жерін жаулап алғаннан кейін, түркіленіп, Қазақ хандығының түп негізі болғаны сөзсіз. Бұл сабақтың жалғасы келесі сабақтарда жалғасын табады. Бүгінгі сабаққтың басы осыменен аяқтай отырып, сабақты қорытындылау бөліміне көше отырып, сайысымызды бастаймыз.

ІІІ Сайыс сабақ

І.Сайыс сабағы білім биржасы деп аталатын «Математикалық есеп» ойыны арқылы өтеді. Ойын интерактивті тақта арқылы жүргізіледі. Екі топ оқушылары есептер беріледі. Дұрыс шықын санның мағынасын түсіндіреді.

ІІ. Келесі сайыс «Тура жолды тап» деп аталады. Оқушылардың алдына берілген
кестеден, берілген сөйлемді әріптерді үзбей табу керек.

ІІІ.Хронологиялық диктант

Екі топқа хронологиялық диктант беріледі. Жаңа меңгерген тақырыптан оқулықпен
жұмыс жасауға мүмкіндік жасалады.

ІҮ. Проблемалық сұрақ(ауызша): Монғолдар Қазақ жерін жаулап алмаса не болар еді?

Ү. Бәрін білгім келеді.
Берілген сөз тіркестерін дұрыс ретімен орналастырып және бір-біріне қандай қатысы бар
екенін ауызша талдау.

ҮІ. Бағалау.

Екі топ сайыс барысында жинаған ұпайларын есептеп, әр оқушының сабаққа қатысуна
қарай өзара бөлісіп, әділ бағаланады.

Сайыс нәтижесінде жеңімпаз топқа «ЖЕҢІМПАЗ» , ал жеңілген топқа алдағы
сайыстарда жеңістен үміт үзбесін деп «ҮМІТ» мақ қағаздарымен марапатталады.

ҮІІ. Үй тапсырмасы.

Оқушыларға Жошы және оның ұрпақтары туралы мәліметтер жинастыру тапсырмасы
беріледі.

Осымен бүгінгі ашық сабағымыз аяқталды, қатысқандарыңызға көп рахмет! Сау
болыңыздар!