Сабақтың тақырыбы: Қазақ халқының қалыптасуы және Қазақ хандығының құрылуы
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға қазақ халқының қалыптасуында маңызды рөл атқарған тайпалар және олардың орны туралы түсінік беру.
Дамытушылық: Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту, талдау, салыстыруға үйрету. Шығармашылық ізденіске жетелеу.
Тәрбиелік мәні: Балаларды Отанын сүюге, оны қорғауға, сақтауға, батылдыққа, ержүректілікке, ұлтжандылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: Қазақстанның саяси картасы, карточка, кестелер.
Сабақтың әдісі: интербелсенді оқыту тәсілдері
Пәнаралық байланыс: география, қазақ әдебиеті, сызу.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Мұғалім сөзі.
ІІІ. Ой сергек – 2 мин. Рөлдік сюжеттік ойын.
Үй тапсырмасын сұрау:
1. Сұрақ-жауап;
2. Картамен жұмыс;
3. «Сандар да сөйлейді».
ІҮ. Тақырыпты меңгерту:
ә) Жеке жұмыс;
б) Жұптық жұмыс;
в) Топтық жұмыс – 10 мин.
Ү. Топтастыру стратегиясы
ҮІ. Тірек-сызбамен жұмыс.
ҮІ. «Бестармақ тәсілі»
ҮІІ. Т-кестесі
ҮІІІ. Кері байланыс.
Сұрақ – жауаптар:
1. Отырар қаласының гүлденген сонда әкімшілік орталығына айналуынан не әсер етті?
2. Отырардың сол заманға дамыған дәлелдерін келтіріңіз?
- Отырар шайқасы қашан болды? Ол туралы әр түрлі пікірлер болуының себебі неде?
4. Ертеде Отырар қаласы қандай болған?
5. Отырар қаласының өркендеуіне не себеп болды?
6. Ол кезде Отырарды қандай хан басқарды?
7. Монғолдар Отырар қаласына қай жылы шабуыл жасады?
8. Отырар халқы неден қиналды?
9. Отырар халқы қаланы неше ай бойы ерлікпен қорғап тұрды?
10. Монғолдар қалай басып кірді?
11. Монғолдан неліктен Қараджаны өлтірді?
12. Монғолдар Ғайырханға не істеді?
13. Отырар қаласы қандай күйге түсті?
Жаңа сабақты меңгерту:
«АЛАШ» - ежелгі қазақ
тайпаларының алғашқы
одағы, «қазақ» атауының
көне баламасы
«ЭТНОС» деп - өз тілі,
қалыптасқан мәдениеті,
өзіндік ұлттық мінез-
құлқы бар және тұрақты
бір аумақта өмір сүретін
халықты, ұлтты атайды
«ЭТНОНИМ» - РУ,
ТАЙПА, ЕЛ,
ХАЛЫҚ, ҰЛТ
АТТАРЫ
«ЭТНОНИМ» - РУ,
ТАЙПА, ЕЛ,
ХАЛЫҚ, ҰЛТ
АТТАРЫ
Топтастыру стратегиясы
«Бестармақ» тәсілі бойынша топтарға тапсырма беру
І-топ:
1. «ҚАЗАҚ»
2. ЕРЖҮРЕК, ЖАУЫНГЕР
3. ЕЛІН ЖАУДАН ҚОРҒАДЫ
4. АЗАТТЫҚТЫ, БОСТАНДЫҚТЫ
АҢСАҒАН ХАЛЫҚ
5. ҰЛТ
ІІ-топ:
1. «ЖҮЗДЕР»
2. КӨШПЕЛІЛЕР, ТАЙПАЛАР
3. МАЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫМЕН
АЙНАЛЫСҚАН
4. ГЕОГРАФИЯЛЫҚ - ШАРУАШЫЛЫҚ
АЙМАҚТА ОРНАЛАСҚАН
5. ХАЛЫҚТАР
ІІІ-топ:
1. «ХАЛЫҚ»
2. ТҮРКІЛЕНГЕН, АРАЛАСҚАН
3. ЭТНОСАЯСИ ҚАУЫМДАСТЫҚТА БОЛҒАН
4. ТІЛІ, МӘДЕНИЕТІ, ШАРУАШЫЛЫҒЫ ОРТАҚ
5. ТАЙПАЛАР
«Қазақ» сөзінің шығу тегіне байланысты айтылған ғалымдар пікірлері
Ғалымдар
Пікірлері
В. В. Радлов
«Тәуелсіз, ерікті адамдар»
Ш. Құдайбердіұлы
«Өз алдына ел болып, еркін жүрген халық»
Ш. Уалиханов
«Қазақ» сөзі өте қадірлі сөз, күшті, мықты, шабытты»
Рузбихан
«Бұл кездегі қазақтар өздерінің жойқын ерліктерімен, алып күштерімен барлық жерде даңқты болды. Олардың қайтпас ержүрек мінездері араб тілі сияқты көптеген тілдерде жазылған»
Қорытынды: ХҮ ғасырдың 50-жылдарының соңында Керей мен Жәнібек хандардың Қазақ хандығын құруы қазақ халқының түпкілікті қалыптасуын толығымен аяқтады. Ал жаңа құрылған хандықтың халқына «қазақ» деген ат беріліп, тарих сахнасына шығып, дамудың жаңа жолына түсті.
«Жүз» дегеніміз – халқымыздың көшпелі шаруашылығына байланысты ғасырлар бойы қалыптасып келе жатқан тарихи-әлеуметтік категория. Жүздердің жаз жайлауы, қыс қыстауы тарихи географиялық жер жағдайына байланысты бөлінген. Жүздер Отан қорғау жолында, бірігіп, еліміздің тәуелсіздігін қорғау жолында да мемлекеттік міндеттерді атқарған.
Көңіл-күйің қандай?
Кері байланыс: Ал, балалар, сендерге бүгінгі сабағымыз ұнады ма?
Бұл сабақтан өздеріңе не алдым деп ойлайсыңдар?
Сендерге сабақтың қай тұсы ұнады?
Қайсы жүргізілген әдіс-тәсіл ұнады?
Келесі сабақ қандай болғанын қалар едіңдер?
Бүгінгі сабақта сендерге қайсы оқушының жауаптары ұнады?
Осы сұрақ арқылы оқушыларға біріне бірін бағалату.
Үйге тапсырма беру: тақырыпты оқып келу, «қазақ» сөзіне сөзжұмбақ құрастыру.
