Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей
?аза? ханды?ына 550 жыл
?аза? ханды?ы ?ашан ??рылды? ?аза? хал?ы ?алай ?алыптасты? Т?уелсіздікке ?алай ?ол жеткіздік? Осы с?ра?тар кейде мені? ойымды сан-са??а ж?гіртеді.
Міне, ?аза? ханды?ыны? ??рыл?анына да 550 жыл. ?аза? ханды?ын негізін ?алаушылар - Ж?нібек пен Керей с?лтандар. ?аза? ханды?ыны? ??рылуы ж?не оны? ж?здеріні? ай?ындалуы, ?леуметтік ?атынастарды? ны?аюы - ?аза? мемлекеттігін ?алыптастыр?ан басты себептер. ?аза? ханды?ыны? іргесін ны?айтып, оны? к?ш- ?уатын арттыру, с?йтіп ірі, дербес мемлекетке айналдыру, хал?ымызды? бірт?тас болып, бір же?нен ?ол, бір жа?адан бас шы?аруды? ар?асы деп ойлаймын.
?аза? хал?ыны? ертеден бірт?тас ел болып ?алыптасуына к?птеген сырт?ы жаулар кедергі жасады, біра? со?ан ?арамастан бізді? ата - бабаларымыз найзаны? ?шымен, білекті? к?шімен ?лан?айыр жерімізді са?тап ?алды.
?аза? хал?ы сонау са? пен ??ндардан бастау алады. ?азіргі уа?ытта біз оларды мектеп ба?дарламасынан « ?аза?стан аума?ында?ы тайпалы ода?тар мен мемлекеттер»- деп танимыз. ?з елі ?шін к?ресте ру - тайпалар тек ал?а ?ана ?мтылды. Мы?да?ан сан - ?илы шай?астарда бізді? хал?ымыз же?іп, т?уелсіздігі ?шін ?асы? ?андары ?ал?анша к?ресе білді.
Парсы жазбаларында «са?» атауы «??діретті еркектер», ал иран жазбаларында «ж?йрік атты турлар» дейді. Осы жазбаларды? ар?асында ?аза?ты? ежелден-а? адал, ??діретті, батыл ж?ректі екені к?рінеді. Са?тар бізді? заманымыздан б?рын І мы?жылды?та Орта Азия мен ?аза?стан жерін мекен еткен. Са?тар туралы т?рлі деректер ?ал?ан. Ежелгі грек тарихшысы Геродот са?тарды: «массагеттер» деп атады. Ал са?тарды? е? ?йгілі патшайымы Томиристі Рим тарихшысы Помпей Трог суреттейді. Оны? айтуы бойынша: «Томирис, ?йел болса да, жауды? шап?ыншылы?ынан ?оры??ан жо?». Осы с?здерді? ?зінен бізді? ?андай халы? екенімізді к?руге болады. ?аза? даласында ?мір с?рген тайпаларды? атаулары тарих беттерінен м??гі ?шпейді. Са?тар, ??ндар, ?йсіндер, сарматтар, ?а?лылар, ?о?ыраттар, ?ыпша?тар, керейлерді? барлы?ы тек бостанды? пен ?ділдікті а?са?ан тайпалар.
Керей мен Ж?нібекті? Батыс Жетісу?а к?шіп келуін хал?ымызды? т???ыш к?рнекті тарихшысы, ??лама М?хаммед Хайдар Дулати 1465 - 1466 жылдар деп жазады. ?аза? еліні? ??рылуы 1465 жылы- Ж??ібек пен Керей с?лтандарды? ?біл?айыр ханды?ынан немесе кейбір деректерде «к?шпелі ?збектерден» б?лініп шы?ып, Мо?олстан ханы Есенб??а Жетісудан Шу мен Талас ?зен бойларын сый?а бергеннен бастау алады. Негізінен ?аза? ханды?ы 1465 - 1466 жылдары ?озыбасы деген жерде ??рылды. Керей мен Ж??ібек с?лтандарды? ?ол астына жинал?ан ру - тайпалар: ?лытаудан Есілге дейінгі жерлерде – наймандар, Т?ркістан мен ?аратау аралы?ында – ?о?ыраттар, Ертістен батыс?а ?арай – ар?ындар, Жетісу, Тарба?атай, Ертіс бойы, Зайсан к?лі ма?ы мен Объ ж?не Тобыл ?зендеріні? аралы?ында – дулаттар, ?аратау, Сырдария, Жетісу айма?ы – ?а?лылар, Жетісу – ?йсіндер, ?аратауда, Сырдария бойында – жалайырлар мекендеген.
ХV ?асырда ?алыптас?ан саяси – тарихи жа?дайлар ?аза? хал?ыны? ?лтты? мемлекет болып ??рылуына елеулі ы?пал етті. Керей мен Ж?нібек с?лтандар ?аза? хал?ыны? саяси бытыра??ылы?ын жойып, ?асым, Ха?назар, Т?уке, Абылай хандарды? т?сында ?аза? елі бірт?тас ханды??а айналды. Ж??гір ханны? т?сынан бастап, жо??ар шап?ыншылы?ына ?шырады. Елімізге жан жа?ымыздан ?лкен ?ауіп т?нді. О?т?стіктен ?о?ан, Б?хар, Хиуа, батысымыздан татар - баш??рттар, шы?ысымыздан Жо??ар ж?не Цин империясы, солт?стіктен Ресей империясы ?ауіп т?ндірген еді. Осы атал?ан ?ауіптерден шы?у ?шін Кіші ж?з ханы ?біл?айыр орыс патшайымы Анна Иоановна?а хат жолдап, сол кезден бастап ?ол астына енуіне келіседі. Орысты? ?ол астында еліміз бірталай ?згерістерге ?шырады. Шаруалар баста?ан ?лт - азатты? к?терілістер етек алды. С.Дат?лы, Исатай мен Махамбет, Жан?ожа, Есет батыр, Кенесары баста?ан к?терілістеріні? барлы?ы да ая?сыз же?іліспен ая?талып отырды. ?аза? жері 1916 жыл?ы ?лт - азатты? к?терілісінен бастап ?аза? ж?регінен кетпейтін тай?а та?ба бас?андай, жан т?ршігерлік о?и?алар ?тті. Атап айтсам, 1917 жыл?ы а?пан - ?азан т??керістері, 1918-1920 жылдарда?ы азамат со?ысы, 1931-1933 жж ашаршылы?, 1937-1938 жж жаппай ?аза? ?о?ам ?айраткерлерін ?у?ын - с?ргінге ?шыратуы, 1941-1945 жж ?лы Отан со?ысы мен тыл ж?мысы, 1949-1989 жж Семей полигоны, 1986 жыл?ы Алматыда?ы жастар ?оз?алысы. Осы атал?ан жыл аралы?ында ?ткен ?иынды?тар т?уелсіздікке деген ынтаны к?шейте т?сті. ?аншама поэма, жыр, ?ле? жолдарында т?уелсіздікті а?са?ан халы? туралы жазыл?ан. Оларды? басты ма?саты: халы?ты? ?иын жа?дайы, т?уелсіздік ?шін к?рес, ?арапайым халы?ты біліммен ?амтамасыз ету, отарлы? езгіден босату. Елі деп жаз?ан шы?армалары ?шін ?амал?ан, тіпті ?лім жазасына кесілген жазушылар хал?ымны? намысы деп ?асы? ?андары ?ал?анша арпалысып ?тті. Бізді? халы? - адал да батыр халы?.
А? т?йені? ?арны жарылып, ?ой ?стіне бозтор?ай ж?мырт?ала?ан заман туды, біз ата-бабаларымыз сан мы? жылдап а?сап ?ткен азатты?ымызды да алды?. ?аза? жері - ?лан байта?, ш?райлы, к?п ?лтты, еліміз тату-т?тті, ?ойнауында толып жат?ан ?азына, салт - д?ст?рі са?тал?ан, да??ы м??гі ?шпес елге айналды?. Еліміз бірт?тас, дербес, ?лемге ?йгіленіп, Еуропа елдеріні? терезесімен те? ел болды?. 1990 жылды? 25 ?азанында Республика іргесі ??рылып, 1991 жылы 16 желто?санда Т?уелсіз ел атанып, бізді д?ниеж?зіні? 108 елі танып, 70 мемлекетпен дипломатиялы? ?атынас орнатылды. Т?уелсіздігімізді танытатын мемлекеттік нышандарымыз ?абылданды. Ел шекарасы бекітілді. Ата-бабаларымыздан бізге м?ра болып ?ал?ан жерлерді аманат ретінде са?тап ?алды?. Алла?а мы? да бір ш?кір!
Осындай тыныш, бейбіт заманда еліміз к?птеген жетістіктерге ?ол жеткізді. О?ан ?арапайым халы?ты? ?мітін а?тап, сенімінен шы?ып ж?рген, басты себепкер, саясаткер, елімізді? т???ыш президенті - Н.?.Назарбаев. ?арапайым отбасынан шы??ан, жас кезінде м?най ??деу зауытында ж?мыс істеген, ?арасай батырды? ?рпа?ы - Н?рс?лтан ?біш?лы, елімізді? т???ыш президенті болды. Аз уа?ыт ішінде ?аза?стан Республикасын ?лемге танытты. Алдымызда?ы келе жат?ан «Expo-2017» - ?аза?стан ?шін елеулі о?и?а. Та?ырыбы: « Болаша? энергия к?зі». Таби?атымызды ?ор?ап, ел ?шін ?ажет энергияны? к?зін табу - елімізді? болаша?ына зор септігін тигізіп, ?лемні? барлы? елдері ?аза?стан Республикасын танитындай д?режеге жеткізеді деген ?міт артып отырмыз.
Біз, ХХІ ?асыр, жа?а заманауи технологиялар заманында ?мір с?ріп жатырмыз, сонды?тан да мен, ?аза?стан азаматы ретінде, Елбасыны? халы??а жолдауында айтыл?андай, еліміз ?лемні? 30 еліні? ?атарына ?осылуына ?олымнан келгенше ?ол ?шын беріп, елімні? к?ркеюіне зор ?лес ?ос?ым келеді. ?аза? елі - сонау са?тардан пайда болып, ?азіргі д?режеге жетіп отыр. Жетістігіміз мол. Кішігірім т?ркі тілдес тайпалар бірігіп, б?кіл д?ниеж?зі тарихында ?шпес із ?алдырды. Жері – байта?, хал?ы – тату, ?ойнауы - пайдалы ?азбалар?а бай еліміз – м??гі г?лдене бер
* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт