Қазақ хандығы

Сыныбы: 9

Абайтану фак. 2.10.2014ж

Сабақ тақырыбы:

№5 Абай тағылымындағы бес асыл іс

Мақсаты:

Абай тағылымындағы бес асыл іс туралы түсінік беру. Оқушылардың сөздік қорларын дамыту, қанағатшылдыққа, еңбекқорлыққа, ұйымшылдыққа тәрбиелеу

Әдісі:

«Джигсо», «Сұрақ - жауап», «Ыстық орындық»

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма:

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Стикерлер арқылы топқа бөлу

Джигсо әдісі арқылы тақырыпты өз беттерінше меңгереді. Дәптермен жұмыс жүргізу

«Бес асыл іс» - адамгершіліктің Абай ұсынған этикалық – әдеп нормалары. Адамзат қоғамы тарихында – жеке адамның ақылы мен мінезі, адамгершілігі жағынан өсіп жетіліп, толық адам болып қалыптасуы күрделі мәселелердің бірі. Ойшыл ақын жас ұрпақты жаңа дәуір талабы деңгейінде, адамгершілікке тәрбиелеуді мақсат тұтып күрес жүргізді. Осы жолда Абай адам болуға ұмтылған әрбір жалынды жастың бойына адамшылықтың қандай нәрін, нендей ізгі қасиеттерді егу, орнықтыру керектігін «Ғылым таппай мақтанба...» өлеңінде

Бес нәрседен қашық бол,

Бес нәрсеге асық бол.

Адам болам десеңіз...- деп айқындап берді. Осындай «Адам болу оған тезірек жетуге асығуға ұмтылатын бес нәрсе не?» деген сұраққа Абай:

«Талап, еңбек, терең ой»,

Қанағат, рақым ойлап қой.

Бес асыл іс, көнсеңіз...» деп кесімді тұжырымды жауап берді. Осылардың ішінен ақын жастардың бойындағы адамгершілікті негізгі қасиеттері, «Б.а.і» талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым туралы даналық ой қозғауының өзіндік мәні бар.

І топ «Талап, Еңбек»; ІІ топ «Терең ой»; ІІІ топ «Қанағат , Рақым» тақырыптарында топта постермен жұмыс жүргізу. Қорғау

«Ыстық орындық» әдісі арқылы, өзара сұрақтар қоя отырып қорытындылайды.

Кері байланыс

Сыныбы: 9

Абайтану фак. 9.10.2014ж

Сабақ тақырыбы:

№6 Әсемпаз болма әрнеге

Мақсаты:

Абай шығармаларының ішіндегі «Әсемпаз болма әрнеге» өлеңінің мазмұнымен, шығу тарихымен таныстыра отырып, оқушыларды еңбекқорлыққа тәрбиелеу

Әдісі:

Тірек –сызба, дамыта оқыту, тізбектей оқыту, автор орындығы

Модуль:

СТО, Диалогтық оқыту

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма:

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Ақынның өлеңдері арқылы топқа бөлу

Тірек-сызба әдісі арқылы өлеңнің құрылысы. Шығу тарихы туралы мәліметпен таныстыру.

Абайдың 1894 жылы жазған өлеңі. Әрқайсысы 4 тармақты, 6 шумақтан тұрады. Өлеі мазмқны қазақ халқының дүние әлем, бақи мен жалған, туралы байырғы ұғым түсініктермен, дәстүрлі дүниетанымның негізгі категорияларымен тығыз байланысты. Ақын адамгершілік туралы ойларын қайрат, ақыл, әділет, шапқат секілді адам бойындағы асыл қасиеттер негізінде ашады. Өлең 7-8 буынды шалыс ұйқас негізінде жазылған. Алғаш 1909ж С-Петербургте жарық көрген.Басылымдарында аздаған текстол, өзгерістер кездеседі. Мүсіреит қолжазбаларында 5-шумақтың 3-жолы «Күндестігін қозғызып» болса, басылымдарында бұл жол 1909ж жинақ бойынша «Күндестігін қоздырып» делінген. Туынды ағылшын, араб, беларусь, қарақалпақ, қырғыз, орыс, түрікмен, ұйғыр тілдерге аударылған.

1.Өлеңді оқушыларға жатқа айтқызу

2. Сатылай кешенді талдау жүргізу

Өлеңді жан- жақты талдау

І топ «Қайрат»; ІІ топ «Ақыл»; тақырыптарында топта постермен жұмыс жүргізу. Постерлерін қорғату.

«Автор орындығы» әдісі арқылы, өлеңді өз шығармашылықтаырна байланысты жалғастырту

Кері байланыс

Сыныбы: 9

Абайтану фак. 16.10.2014ж

Сабақ тақырыбы:

№7 Абайдың табиғат лирикасы

Мақсаты:

Абай шығармаларындағы табиғат көрінісі туралы түсінік беру. Табиғат көрінісін суреттейтін өлеңдерінің мазмұнымен таныстыра отырып, оқушыларды табиғатты аялауға, қоршаған ортаны қастерлеуге тәрбиелеу.

Әдісі:

«Джигсо», «Инцерт», «Сәйкестендіру»

Модуль:

СТО, Диалогтық оқыту

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Тақырыпқа байланысты топқа бөлу

Табиғат туралы жазылған өлеңдерін жатқа оқимын, оқушылар мазмұнына байланысты сәйкестендіреді. Джигсо әдісі арқылы тақырыпты өз беттерінше меңгереді. Дәптермен жұмыс жүргізу

Абай өмірдегі, табиғаттағы көркемдікті өте нәзік сезініп, шебер бейнелеп айта білетіні табиғат көріністерін жырлайтын лирик. "Жазғытұры" атты өлеңінде жылдың осы мезгілін елге жылылығын айтқанда ақын:

«Анамыздай жыр иіп емізгенде,

Бейне әкеңдей үстіңе аспан төгер»-

деп жерді мейірімді анаға, аспанды қамқор әкеге теңейді.Ал, Абайдың басқа шығармасында «ата-анам - қара жер» деген жолдарда бар. Немесе Сұлтанмахмұттың «Адасқан өмірде»:

«Жер – анада жететін тамақ жоқтан

Отыр ма адам бірін – бірі шайнап»- дейтіні және бар.Абай соны өзінше жаңғыртып, ескі ұғым қалпынды тың сипаттағы суреттеу тәсілі етіп көрсетіп отыр.Табиғат құбылыстары Абай поэзиясында күнделікті өмірмен адамдардың күн – көрісі іс-әрекетімен және өз көңіл күйімен тығыз байланысты келетінін ақынның көптеген өлеңдерінен соның ішінде жылдың төрт мезгілін суреттеуге арналған өлеңдерінен айқын аңғарамыз.

Желсіз түнде жарық ай

Сәулесі суда дірілдеп,-деп басталатын небәрі 20-ақ жол өлең. Ақын түнді желсіз, айды жарық, сайды терең деп бейнелейді.Сәуленің дірілдеп көрінген қалпын, өзеннің күрілдеп естіген шуын нақтылап сипаттап береді.

«Жаздыгүн шілде болғанда»- бұл шығарманың көркемдік сапасын өте жоғары бағалаған І.Жансүгіров ол туралы айта келіп, былай деп жазады: «Абайдың жыры ырғақ, музыка, дыбыс құрылысы жағынан төгіліп кетеді.Бір ақындық өзгешелігі ол өлең ұйқасындағы ет.сайдың тасындай ірі қимылды, жандылығы». Абай шұбыртпалы жыр өрнегін асқан шеберлікпен қолданады.

«Қыс», «Күз» өлеңдерін жатқа айтқызу

І топ «Қыс»; ІІ топ «Күз»; өл.постермен талдау жұмысын жүрзізеді

«Инсерт» әдісі арқылы қорытындылайды.

«Жазғытұры» өлеңін жаттау, талдау

Кері байланыс

Сыныбы: 9

Абайтану фак. 23.10.2014ж

Сабақ тақырыбы:

№8 Жігіттер ойын арзан, күлкі қымбат!

Мақсаты:

Өлеңнің мазмұнымен құрылысымен, шығу тарихымен таныстыру. Жастарды талаптылыққа, оң көзқарасқа тәрбиелеу.

Әдісі:

Түсіндіру, автор орындығы, ыстық орындық

Модуль:

СТО, Диалогтық оқыту, Жас ерекшелік

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Тақырыпқа байланысты топқа бөлу

Тірек-сызба әдісі арқылы өлеңнің құрылысы, шығу тарихы туралы мәліметпен таныстыру.

Абайдың 1886 ж.жазылған өлеңі. Әрқайсысы 4 тармақтан 25 шумақтан тұрады. Жастарға арналған достық, татулық, жар сүю мәселесін қозғайтын насихат өлеңі. Ақын бірден «жігіттер» деп есейіп, қатарға қосылып, бозбалалыққа, үй болуға жетіп қалған жастарға сөзін қаратып айтып, үй болу жайын толғайды.

«Керек іс бозбалаға талаптылық,

Әр түрлі, өнер, мінез, жақсы қылық»,-деп жастардың алдына үлкен өмірлік мақсат қоюы қажет екенін ақын айрықша атап көрсетеді.

«Жолдастық, сұхбаттастық-бір үлкен іс,

Оның қадірін жетесіз адам білмес»,- деп сүйіспеншілік сезімінде айнымас беріктік, тұрақтыылық, адалдық болуына мән бере отырып, жігіттердің құбылма, айныығыш мінезін қатты сынап шенейді.

Өлең 11 буынды қара өлең үлгісінде жазылған.Алғаш 1909ж С-Петербургте жарық көрген. Мүрсеит қолжазбаларында негізінде барлық басылымдарға енген 25 шумағы 1909ж жинақта жоқ. Туынды алғаш араб, азербайжан, қарақалпақ, қырғыз, орыс, өзбек, ұйғыр тілдерге аударылған.

1.Өлеңді оқушыларға жатқа айтқызу

2. Сатылай кешенді талдау жүргізу

Өлеңді жан- жақты талдау

І топ «Ойын арзан»; ІІ топ «Күлкі қымбат»; тақырыптарында топта постермен жұмыс жүргізу. Постерлерін қорғату.

«Автор орындығы» әдісі арқылы, өлеңді өз шығармашылықтарына байланысты жалғастырту

Сыныбы: 9

Абайтану фак. 27.11.2014ж

Сабақ тақырыбы:

№12 Абайдың 17-21 қара сөздері

Мақсаты:

Абайдың 17,18,19,20,21 қарасөздерімен таныстыру. Оқушыларды адамгершілікке, жалқаулықтан арылуға, ұқыптылыққа тәрбиелеу

Әдісі:

Джигсо, түсіндіру, кім көп біледі? т.б.

Модуль:

СТО, Диалогтық оқыту, Жас ерекшелік

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма:

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Қарасөздері арқылы топқа бөлу

Джигсо әдісі арқылы өлеңнің құрылысы.

17-қара сөз: 1933ж жарық көрген толық жинағында жарияланды.А.бұл жолы адамның бірыңғай жақсы қасиеттерін-ақыл, қайрат, жүрек үшеуін өзара айтыстырады. Адам үшін ең қажеттісі жүрек қалауы. Бірақ ақын билікті жүрекке әперумен шектелмейді.Оның ұсынары үшеуінің бірлігі, ынтымағы.Осы үшеуі тең табылған кісі – қасиетті адам

18-қара сөз: Кербездікті ақын қатты сынған алған. Ұқыпты, таза, сәнді киіну бар да, қолынан келмеске ананы- мынаны үстіне жапсыра беру бар. Кербездіктің тағы бір жағымсыз жағы-менмендік, боскеуделік сияқты жат мінезділік. 1933ж жарық көрген.Аздаған текстол өзгерістер кезедседі.

19-қара сөз: Онда адамның ес туралы псих.педаг.ерекшелігіне гыл.талдау жасалып, ой топшаланған.А. «Адам анадан туғанда есті болмайды», естіп, көріп, ұстап, татып, әр заттың қасиетін бес сезім мүшелері арқылы ажыратып, содан алған мағлұматты мида тоқу арқылы есті болады деген пікір айтады. 1933ж жарық көрген толық жинағында жарияланды.

20-қара сөз: Адамдарға тән жалығу сияқты мінездің пайда болуы жайлы сөз қозғайды. Адам жалығып-зорығудан, айнып-жеруден сақтанып, оған тұрақты түрде қарсы қамданып жүргені абзал деген.1933ж жарияланды.

21-қара сөз: Барша адам баласына тән мінездің бірі – «Мақтан» мәселесін сөз қылады. 2 түрін айтады:Бірі-ақылдылардың іштей түшіркенуі-зиянымыз мақтан;Екіншісі-надандықтың туындысы-мақтаншақтық мінез. 1933ж.ж.к.

Постермен жұмыс

І-топ «17,18 қара сөз»; 2-топ «19,20,21 қара сөз»

«Кім көп біледі?» қара сөздер айтып жарысу.

Талдау

Кері байланыс

Сыныбы: 9

Абайтану фак. 4.12.2014ж

Сабақ тақырыбы:

№13 Абайдың қара сөздері мен поэзиясындағы үндестік

Мақсаты:

Қара сөздері мен поэзиясындағы үндестікті салыстыру, талдау. Оқушылардың есте сақтау, логикалық ойлау қабілеттерін арттыра отырып, елжандылыққа, шыдамдылық пен бауырмашылдылыққа тәрбиелеу

Әдісі:

Түсіндіру, сұрақ - жауап, сатылай кешенді талдау

Модуль:

СТО, Диалогтық оқыту, Жас ерекшелік

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер, тест

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Әуендер арқылы топқа бөлу

Түсінік беру

А.Поэзияның өмір шындығын жан-жақты, мол қамтитын идеялық, мазмұндық байлығы, тереңдігі, лирик.А.қазақ өлеңі бұрын білмеген теңеудің, эпитеттің, метафораның жаңа түрлерін ұсынды. Принциптері мен жасалу техникасы Абайға дейінгі қазақ өлеңдерінде де болатын.Осылардың барлығын жетілдіру, жаңа сапалық белгілер қосу тұрғысынан Ақынның еңбегі орасан зор. А.қара сөздері мен поэзиясындағы негізгі идеялар бір, ұқсас.

І топ «Ғылым таппай мақтанба»; ІІ топ «Қан сонарда бүркітші шығады аңға» өлеңдеріне сатылай кешенді талдау. (Дәптермен жұмыс)

«Сұрақ – жауап» әдісі арқылы қара сөздері мен поэзиясындағы ұқсастықтарға салыстырмалы талдау жүргізу.

Тақырыпқа байланысты тест жұмысын орындату

Кері байланыс

Сыныбы: 9

Абайтану фак. 11.12.2014ж

Сабақ тақырыбы:

№14 Абай қара сөздерінің философиялық мәні

Мақсаты:

Филосифиялық көзқарас және қара сөздеріндегі философиялық мән туралы түсінік беру, әдеби тілде сөйлеуге машықтандыру, логикалық ойлау қабілеттерін арттыру.

Әдісі:

Кластер,түсіндіру, сұрақ-жауап, деңгейлеп оқыту

Модуль:

СТО, Диалогтық оқыту, Жас ерекшелік

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер, үлестірмелі қағаздар

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Стикерлер арқылы топқа бөлу

Кластер әдісі арқылы түсіндіру.

Ақын мұрасында бір жүйеге түсірген көзқарасын тұжырымдайтын арнайы философиялық шығармасы жоқ.

Абай 7 қара сөзінде: «Жас бала анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады. Біреуі – ішсем, жесем, ұйықтасам деп тұрады..Біреуі білсем екен демеклік...Дүниенің көрінген һәм, көрінбеген сырын түгелдеп, ең болмаса денелеп білемесе, адамдықтың орны болмайды,- дейді ойшыл ақын. Обьективті шындықты тануға деген бұл құмарлықты ақын адамның ең жоғарғы талабы деп біледі. Абай адамның қасиеті туралы ойын өрістете келіп: «Адам баласы екі нәрсеменен: бірі – тән, бірі жан. Ол екеуі орталарында болған нәрселердің қайсысы жибили, қайсысы кәсиби-оны білмек керек.Ішсем, жесем демектің басы жибили, ұйықтамақ та соған ұқсайды. Ақыл ғылым бұлар – кәсіби»,-деп атап көрсетеді.

2. Үлестірмелі қағаздармен деңгейлік тапсырмалар орындату .

3. Сұрақ – жауап әдісі арқылы екі топ жаңа тақырыпқа байланысты сұрақтар қояды.

4. «Инсерт» әдісі арқылы қорытынды

5. Кері байланыс

Сыныбы: 9

Абайтану фак. 25.12.2014ж

Сабақ тақырыбы:

№16 М.Ю.Лермантов шығ.аударудағы шеберлігі

Мақсаты:

Ақынның аударма саласындағы еңбектері туралы және Лермантовтан аударған шығармаларымен таныстыру. Ақындар арасындағы өзара байланыс туралы мағлұмат беру. Ұлтжандылыққа, сыни ойлана білуге тәрбиелеу. Сөздік қорларын дамыту.

Әдісі:

Кластер,түсіндіру, сұрақ-жауап, ыстық орындық

Модуль:

СТО, Диалогтық оқыту, Жас ерекшелік

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер, үлестірмелі қағаздар

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Әуендер арқылы топқа бөлу

Тірек - сызба әдісі арқылы түсіндіру.

Михаил Юрьевич Лермантов орыстың ұлы ақыны. (1818-41)

Оның лирик.поэзияны дамытудағы еңбегі қандай зор болса, көркем прозана дамытудағы еңбегі де соншалық.Абай Л-ты тек оқып, өлеңдерін аударумен ғана шектелген жоқ.Ол орыс ақынын жанындай жақын көрді, сырлас, мұңдасын тапқандай болды. Орыс поэзиясына бейімделе ден қойған Абайдың ең көп үндестік тапқан ақыны, өзіне туысыстас сезінген адамы. Абай «Бородиноны» да аударған.

КазССР ҒА-ның баспасынан 1954ж жарық көрен ғылыми зерт.еңбек.авторы-Зәки Ахметов. 3 тараудан және қорытындыдан тұрады.Онда автор Лермантовтың Абай тәржімелеген шығармаларының көркемдік шеберлігін жан-жақты сөз етеді. Абайдың Л-тан аударған өлеңдеріне текстол.талдау жасайды.Еңбек әд.зерттеушілеріне тіл мамандарына, студен.арналған.Көлемі 3,4б.5000 дана болып басылған.

3. Есте сақтау қабілеттері бойынша оқушылар жаңа тақырыпты баяндап береді.

Тақырыпқа байланысты екі топ бір-бірлеріне сұрақтар қояды.

4. «Тест» тапсырмасын орындату

Талдау жұмыстарын жүргізу.

5. Кері байланыс

Сыныбы: 9

Абайтану фак. 15.01.2015ж

Сабақ тақырыбы:

№17 И.А.Крылов шығ.аударудағы шеберлігі

Мақсаты:

Ақынның аударма саласындағы еңбектері туралы және Крыловтан аударған шығармаларымен таныстыру. Ұлтжандылыққа, сыни ойлана білуге тәрбиелеу. Сөздік қорларын дамыту.

Әдісі:

Кластер,түсіндіру, сұрақ-жауап, ыстық орындық

Модуль:

СТО, Диалогтық оқыту, Жас ерекшелік

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер, үлестірмелі қағаздар

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Стикерлер арқылы топқа бөлу

Тірек-сызба әдісі арқылы түсіндіру.

Иван Андреевич Крылов (1769-1844) – орыс жазушысы, драматург, көрнекті мысалшы ақын. К.есімі орыс жұртшылығына күлдіргі-сықақ жанрдағы шығармалары мен мысалдары арқылы белгілі болады.

Ақындық жолында негізінен реалистік шындықты ту еткен Абай орыс ақынының мысалдарынан өзі күнде көріп, зығырданын қайнатып жүрген қазақ ауылындағы жат қылықтар мен өрескел надандықтарды жеріне жеткізе әшкерелеп, әжуа, мазақ етудің қуатты құралын тапқандай.

Абай К-тан барлығы 13 мысал аударған. Олардың барлығын таза аударма деу қиын. Ақын көп ретте Мысалының жалпы мазмұныны алады да, өзінше еркін баяндайды. Абай мен К. Мысалддарын сан қайтара оқып, алыс-жақын қасиеттерін, стильдік айырмашылықтарын салыстыра зерттеген М.Әуезов осы айырмашылықты ап-айқын етіп көрсетіп берген.

Абай зорлық пен зомбылыққа, адам мінезіндегі жас қылықтарға қарсы күресте қуатты құрал ретінде пайдалана отырып, оны ұштай түсті.Көп ретте орыс мысалшысының шығармаларымен сарындас-аударма жасап, төл туынды дерлік өлеңдерді дүниеге әкелді.

3. Есте сақтау қабілеттері бойынша оқушылар жаңа тақырыпты баяндап береді.

Тақырыпқа байланысты екі топ бір-бірлеріне сұрақтар қояды.

4. Үлестірмелі қағаздармен жұмыстар орындату

Талдау жұмыстарын жүргізу.

5. Кері байланыс

Сыныбы: 9

Абайтану фак. 22.01.2015ж

Сабақ тақырыбы:

№18 «Ескендір» поэмасы

Мақсаты:

Ақынның поэмалары туралы мағлұмат беру. Ескендір поэмасының шығу тарихы, құрылысы, мазмұнымен таныстыру. Поэманы оқыта отырып, ұлтжандылыққа, сыни ойлана білуге тәрбиелеу. Сөздік қорларын дамыту.

Әдісі:

Джигсо, сұрақ-жауап, ыстық орындық

Модуль:

СТО, Диалогтық оқыту, Жас ерекшелік

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер, үлестірмелі қағаздар

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Тақырыпқа байланысты топқа бөлу

Тірек-сызба әдісі арқылы мәлімет беру.

Ескендір-Абайдың дастаны. Жазылған жылы белгісіз. Әрқайсысы 4 тармақтан, 42 шумақтан тұрады. Шығыста Ескендір, орыс пен Европа елдерінің атауынша Александр –бар дүние жүзі халықтарының аңызында, дастандарында ерекше орын алған адам.абайдың ең жақсы поэмасы. «Масғұттай» емес, бұнда сюжеттік құрылыс бастан-аяқ бір түйіннің айналасына топталады. Адамдардың мінездері істері арқылы біртіндеп ашылады. Поэманың ең соңындағы бірнеше шумақтарда А. дидак.ойшыл-өсиетшілік қорытындыны Ескендірден бөлек бір жай етіп айтады. Поэманың шумағы өлең жолдары, буын өлшеуі, қолданатын ақындық сөздігі-бәрі де шешендік нақтылық жағынан қарағанда, Абайдың ақындық өнеріне сай келген. 11-12 буынды, қара өлең үлгісімен жазылған. Сақталып жаоық көруіне М.Бекиннің еңбегі зор. Оның 1907ж көшірмесі негізінде туынды алғаш рет 1909ж С-Петер.жарық көрген жинақта жарияланды. Азербайжан, армян, қарақалпақ, орыс, өзбек, татар, түрікмен, ұйғыр тілдеріне аударылған.

Джигсо әдісі арқылы дастанды өз беттерінше түсінеді. Мазмұндайды.

«Ыстық орындық» әдісі арқылы жаңа тақырып бойынша сұрақтар қою.

Кері байланыс

Оқу, мазмұндау

Сыныбы: 9

Абайтану фак. 29.01.2015ж

Сабақ тақырыбы:

№19 «Масғұт» поэмасы

Мақсаты:

Масғұт поэмасының шығу тарихы, құрылысы, мазмұнымен таныстыру. Поэманы оқыта отырып, ұлтжандылыққа, сыни ойлана білуге тәрбиелеу. Сөздік қорларын дамыту.

Әдісі:

Джигсо, сұрақ-жауап, ыстық орындық

Модуль:

СТО, Диалогтық оқыту, Жас ерекшелік

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер, үлестірмелі қағаздар

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Стикерлер арқылы топқа бөлу

Тірек-сызба әдісі арқылы мәлімет беру.

«Масғұт» - Абайдың 1887ж жазылған дастаны. Әрқайсысы 4 тармақты 44 шумақтан тұрады. Бұл поэма туралы Абайдың өзі атап көрсеткен деректері жоқ. Шығарманың ішіндегі кейбір деректерге қарағанда, бұның оқиғасы, тақырыбы шығыс халықтарының аңызынан алынғаны байқалады. Ең ауелгі геройдың аты-Масғұт. Тіршілік еткен шәһары – Бағдат. Заманы-һарон-Рашид халифтың тұсы. Шығарманың ішінде қызықтыратын бір-ақ жайт – Масғұттың ғана жайы. Сол Масғұтты бірнеше ерекше уақиғаларға ұшыратып барып, Абай оған үлкен сапалы адамгершіліктің қасиеттерін бітірмек болады. Масғұт қай заманның адамы болса да, Абай ұғымынша үлгі боларлық жоғары дәрежедегі ұжданды адам, нравственная личность. Түп идея арабстандағы болған оқиғаны айту емес, Абайдың өзінің қақ қасындағы сол күні қазақстандықтардың шындықты білдіруге арналғандықтан, поэманың жаңағы аталған өлеңдік түрі идеялық мазмұнымен туған байланысты болады. 11 буынды қара өлең үлгісімен жазылған. 1909ж жарыққа шықты, толық нұсқасы 1939ж басылымда жарияланды. Ағылшын, азербайжан, араб, қарақалпақ, қырғыз, қытай, орыс, өзбек тілдеріне аударылған.

Тақырыпқа байланысты үлестірмелі қағаздармен деңгейлік жұмыстар орындату.

«Ыстық орындық» әдісі арқылы жаңа тақырып бойынша сұрақтар қою.

Кері байланыс

Оқу, мазмұндау

Сыныбы: 9

Абайтану фак. 05.02.2015ж

Сабақ тақырыбы:

№20 Абай шығармаларының тілі

Мақсаты:

Абай шығармаларының тілі туралы түсінік бере отырып, оқушылардың сөздік қорларын дамыту, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.

Әдісі:

Тірек-сызба, сұрақ-жауап, ыстық орындық

Модуль:

СТО, Диалогтық оқыту, Жас ерекшелік

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер, тест

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Әуендер арқылы топқа бөлу

Тірек-сызба әдісі арқылы мәлімет беру.

Абай шығармаларының тілі-«Ғылым» баспасынан 1968ж жарық көрген моногр.еңбек. Авторы-Р.Сыздықова. Кітап алғы сөзден, көлемді 3 тараудан, қорытындыдан және библиографиядан тұрады. Ғалым еңбегінде Абай шығармалары тілінің сөздің құрамы мен грамм.ерекшеліктерін жан – жақты қарастырады. Қазақ әд.тілінің 19ғ-дың 2 жартысындағы жай-күйіне, ондағы Абайдың орны мен еңбегіне баға береді. Қазақ тілі ақын қолданған байырғы төл сөздерімен бірге, Абай мұрасында кездесетін араб-парсы орыс сөздеріне тоқталады. Ұлы қаламгердің өзі қосқан немесе жандандырған жаңа сөздерге зер салады. Ақын поэзиясы тілінде, әсіресе прозасында кезедесетін кейбір грам.тұлға-тәсілдерге талдау жасайды. Еңбек тіл білімі мамандарына, әдебиетшілерге арналған. Көлемі 18б т.,2 мың 750дана болып басылған.

(Дәптерге қысқаша конс.жаздыру).

Тақырыпқа байланысты тест жұмысын орындату.

Кері байланыс

Сыныбы: 9

Абайтану фак. 12.02.2015ж

Сабақ тақырыбы:

№21 Ән - көңілдің ажары

Мақсаты:

Ақынның сөзіне жазылған әндері туралы түсінік беру, шығу тарихымен таныстыра отырып, оқушыларды өнерге, шығармашылыққа бейімдеу.

Әдісі:

Джигсо, сұрақ-жауап, ыстық орындық

Модуль:

СТО, Диалогтық оқыту, Жас ерекшелік

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер, үлестірмелі қағаздар

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Әуендер арқылы топқа бөлу

• Түсінік беру

1.«Ән-көңілдің ажары»- Өнер баспасынан 1980ж жарық көрген қазақ әндерінің жинағы. Құрастырған Е.Мекежанов. Кітаптың «Халық композиторлыранының әндері» деген 2 бөлімі Абай әндерімен ашылады. Мұнда ақынның «Айттым сәлем, қалам қас», «Желсіз түнде жарық ай», «Көзімнің қарасы», «Қараңғы түнде тау қалғып», «Қор болды жаным», «Татьянаның әні» сияқты махаббат тақырыбындағы әндері енгізілген. Кітап көлемі 11,1 бт., 100 мың дана болып басылған.

2.І топ «Желсіз түнде жарық ай»; ІІ топ «Қараңғы түнде тау қалғып» әндерін хормен орындатқызу.

3. Үлестірмелі қағаздармен шығармашылық жұмыстар жүргізу.

Сұрақ- жауап әдісі арқылы жаңа тақырып бойынша сұрақтар қойғызу.

Кері байланыс

Сыныбы: 9

Абайтану фак. 21.02.2015ж

Сабақ тақырыбы:

№22 Желсіз түнде жарық ай

Мақсаты:

Өткен сабақпен байланыстыра отырып мәлімет беру, желсіз түнде жарық ай өлеңінің мазмұны, шығу тарихымен тереңітек таныстыру. Оқушыларды шығармашылыққа бейімдеу, табиғатты аялауға баулу.

Әдісі:

Джигсо, сұрақ-жауап, ыстық орындық

Модуль:

СТО, Диалогтық оқыту, Жас ерекшелік

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер, үлестірмелі қағаздар

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Тақырыпқа байланысты топқа бөлу

Әннің әуенін естірте отырып, ой шақырту. Музыкасын тыңдата отырып, тақырыпты меңгерту.

Абайдың 1888ж жазылған өлеңі. Әрқайсысы 4 тармақты, 5 шумақтан тұрады. Өлең ақынның табиғат көріністерін, махаббат сырларынан кестелі тілмен айшықтаған әлем поэзиясындағы шоқтығы биік туындыларының бірі.

«Тау жыңғырып, ән қосып, Үрген ит пен айтаққа...» Бұл өлеңнің алғашқы шумақтары арқылы көңілде берік орныққан сыршылдықтың нәтижесі. Абай кейіпкерлерінің сезім толғаныстарын айналада болып жатқан жалпы суреттер арқылы бейнелейді. Санадағы сәуле, желсіз түн, жарық ай, тасыған өзен суреттері – кері ағылысып құпия кезедсуге бәлкім, өз өміріндегі ең алғашқы махаббат сұхбатына бет тұрған қыздың жүрек лүпілімен астас жарастық табады. Өлең 7,8 буын жүйеде қалыптасқан. 1,2,3,5 шумақтары шалыс ұйқаспен кестеленсе, 4 шумағы шұбыртпалы ұйқаспен өрнектелген. Алғаш 1909ж С-Петер. жинақта жарыққа шықты. Басылымда аздаған текстол. өзгерістер кездеседі. Ғ.Жұбанова арнайы ән жазған. Ағылшын, араб, башқұрт, тәжік, ұйғыр тілдеріне аударылған.

Топтық жұмыс

І топ «Әнін орындау», ІІ топ «Постермен жұмыс»

«Ыстық орындық» әдісі арқылы жаңа тақырыптан сұрақтар қойғызып, қорытынды жасату

Кері байланыс

Сыныбы: 9

Абайтану фак. 26.02- 05.03.2015ж

Сабақ тақырыбы:

№23-24 Абайдың ақындық мектебі

Мақсаты:

Абайдың ақындық мектебі туралы мәлімет беру. Абай туралы деректермен тереңірек таныстыру. Сөздік қорларын дамыту, елжандылыққа тәрбиелеу.

Әдісі:

Джигсо, сұрақ-жауап, инсерт

Модуль:

СТО, Диалогтық оқыту, Жас ерекшелік

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер, үлестірмелі қағаздар

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Тақырыпқа байланысты топқа бөлу

Тірек-сызба әдісі арқылы мәлімет беру.

1.Ақындық мектебі – жазушы баспасынан 1966ж жарық көрген зерттеу еңбек. Авторы - А.Нұрқатов. Автор Абай шығармашылығына арналған бұл ғылыми монографиясында ақын мұрасын жан – жақты талдап, оған терең де ғылыми баға берген. Зерттеуде Абай мұрасы және оны игеру, ақындық айналасы мен әдеби мектебі, суреткерлік өнегесі мен реалистік дәстүрлері, ақын поэзиясының жаңашылдығы мен поэтик.түр үлгілері мәселелері кең көлемде қарастырылып, нақты тұжырымдар жасалды. Кітап «Абай творчествосының дәстүрлік және қазақ әдебиеті», «Өлең сөздің патшасы, сөз сарасы» сияқты тараулардан және «Сөз басы» мен «Соңғы сөзден» тұрады. Көлемі 18,9 б.т.,4000 дана

Джигсо әдісі арқылы тақырыпты меңгереді.

2.Сұрақ – жауап әдісі арқылы екі топ бір – бірлеріне сұрақтар қояды.

3. Тест жұмысын орындату

«Инсерт» әдісі бойынша сабақты қорытындылау

Кері байланыс

Сыныбы: 9

Абайтану фак. 12.03.2015ж

Сабақ тақырыбы:

№25 Абай мен Шәкәрім арасындағы рухани сабақтастық

Мақсаты:

Абай мен Шәкәрім арасындағы рухани сабақтастық, байланыс тулралы оқушыларға түсінік беру, шығармаларының мазмұн жағынан ұқсастықтары туралы деректермен таныстыру. Оқу-ы бауырмашылдылыққа, елжандылыққа тәрбиелеу.

Әдісі:

Джигсо, сұрақ-жауап, инсерт

Модуль:

СТО, Диалогтық оқыту, Жас ерекшелік

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер, үлестірмелі қағаздар

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Тақырыпқа байланысты топқа бөлу

• Абайдың өмір жолы туралы деректерді еске түсіру, мысалдар келтіре отырып, мәлімет беру

Құдайберді Құнанбайұлы Абайдың ағасы. Шәкәрім Абайдың бауыры, Құдайберді өмірден өткен соң, Шәкәрімді жеті жасында Абай өз қамқорлығына алып, тәрбиелеп, оқытады. Ағартушылық идея Шәкәрім лирикасының алтын діңгегі болып табылады. Қ. Шәкәрім (1858-1931)-ақын, философ, тарихшы, композитор. Абайдың замандас, әрі інісі, әрі ол негізін салған реалистік әдебиет дәстүрлерін алға апарушы ізбасарлары. Оның Абаймен үндестігін танытатын бір сала да осы. Өзінің «Насихат», «Сынатарсың өзіңді», «Үш-ақ түрлі өмір бар», «Ғылымсыз адам айуан» сияқты көптеген өлеңдерінде Абайдың ағартушылық идеяларын одан әрі жалғастырады. Бұқараны оятуға ұмтылады. Ш. поэма жанрында да жемісті еңбек еткен қаламгер. Ол 19ғ-дың 2-жарт.Абайдан бастау алатын реалистік үлгідегі оқиғалы дастан дәстүрінің дамуына елеулі үлес қосты. «Қалқаман-Мамыр», «Еңлік -Кебек» атты поэмалар туды. Жаңа тұрпатты қазақ поэмаларының алғашқылары Абайдың «Ескендірі» мен «Масғұт» десек, одан кейінгі Ақылбай мен Мағауияны, Әсет пен Көкбайдың, Шәкәрімнің дастандары ұлы Абайдың ақындық ықпалымен жазылған туындылар еді. Философ, тарихшы, ойшыл ретінде танылуына себепкер болған «Үш анық», «Мұсылмандық шарты» еңбектері кезінде жеке-жеке басылып шықты. Олардың жазылуына да Ш-ның ұлы ұстазы Абайдың ықпалы аз болмаған.

Үлестірмелі қағаздармен шығармашылық жұмыстар.

«Инсерт» әдісі арқылы қорытындылау

Сыныбы: 9

Абайтану фак. .04.2015ж

Сабақ тақырыбы:

№27 Білімдіден шыққан сөз

Мақсаты:

Ақынның «Білімдіден шыққан сөз» өлеңінің мазмұны, шығу тарихы, құрылысы бойынша толық мағлұмат беріп, меңгерту. Оқу-ң тіл байлықтарын арттыра отырып, шығармашылыққа баулу.

Әдісі:

Джигсо, сұрақ-жауап, жаңғырту, автор орындығы

Модуль:

СТО, Диалогтық оқыту, Жас ерекшелік

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер, үлестірмелі қағаздар

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Смайликтер арқылы топқа бөлу

Әдебиет сабағында алған білімдеріне шолу жасай келе өлеңнің мазмұнын еске түсірту. Жаңа тақырып бойынша түсінік беру.

«Білімдіден шыққан сөз...» - Абайдың 1889ж жазған өлеңі. Әрқайсысы 4 тармақты, 8 шумақтан тұрады. Тақырыбы мен идеясы жағынан бұл туынды ақынның «Көзінен басқа ойы жоқ...», «Өзгеге көңілім тоярсың...», «Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін...», «Өлең сөздің патшасы, сөз сарасы...» секілді өлеңдерімен үндес, сарындас. Шығармада айтушы мен тыңдаушы, жақсы мен жаман арасындағы айырмашылық анық көркем суреттеледі. Білімдіден шыққан сөз көкірегі бітеу, көңілі қараңғы тасыр адамға емес, көкірегінде көзі бар талапты адамға кез болғанда ғана одан пайда болатынын толғай отырып, ақын жақсы мен жаманның бойына тән басты бірнеше белгілерді көрсетеді. Өлеңнің 1 шумағы 7 буынды қара өлеі үлгісімен, қалған шумақтары ғаруз үлгісімен жазылған. Алғаш 1909ж жарық көрген. Туындыда аздаған текстол.өзгеріс бар.Өлең ағылшын, араб, қырғыз, орыс, ұйғыр тілдеріне аударылған.

2.»Автор орындығы» страт.арқылы өлеңді жалғастырып жазу.

3.Өлеңді жатқа сұрау.

4.Үлестірмелі қағаздармен шығармашылық жұмыстар жүргізу

«Инсерт» әдісі арқылы қорытындылау

Жаттау, сатылай кешенді талдау

Сыныбы: 9

Абайтану фак. .04.2015ж

Сабақ тақырыбы:

№28 Ақындық өнер

Мақсаты:

Сөз өнерінің аса қастерлі саласы ақындық өнер туралы яғни ақынның бойындағы шығармашылық қасиеттер туралы тереңірек білім беру. Логикалық ойлау қабілеттерін арттыра отырып, шығармашылыққа бейімдеу.

Әдісі:

Джигсо, сұрақ-жауап, инсерт

Модуль:

СТО, Диалогтық оқыту, Жас ерекшелік

Көрнекілігі:

Абай энциклопедиясы, деректер жинақталған бума, стикерлер, үлестірмелі қағаздар

Сабақ барысы

Қорытынды:

Оқып-білуге тапсырма

• Ұйымдастыру кезеңі

• «Шаттық шеңбері»

• Стикерлер арқылы топқа бөлу

• Мәліметтер беріп өту

1.Сөз өнерінің аса қастерлі саласы, ақын бойындағы шығармашылық қуат пен шынайы таланттың биік өлшемі, ұлттық әдебиеттегі сезім мен сырға толы тамаша поэтик.дәстүр мен ақын шыбытыныңт астаса келіп, өлең құдіретінің жарқырап көрінер әсем әлемі. Халқымыздың бүкіл өмір тіршілігі өлеңмен астасып жатыр. Абай өлеңдерінде А.ө-нің өлең сөздің құдіретіне соншалық мән берілуі осының айғағы. Абай поэзиясында өлең сөзге аса жоғары баға берілді. Өзінің "Өлең сөздің патшасы, сөз сарасы..." «Біреудің кісісі өлсе, қаралы-ол...» деген өлеңдерінде ақын сөз өнерінің қадір-қасиетін жалпы ақындық өнерге қойылар талаптар мен өлшемдерді үнемі алға тартып отырады. А.ө-ге қояр талабы аса биік. Өлеңді жеке бастың пайдасы үшін жұмсап, еріккенің ермегіне айналдырмау керектігін айтып, ақындар алдына биік талаптар қояды. Сол арқылы ұлы ақын сөзге, а.ө-ге деген эстетик.талаптың деңгейін барынша көтере түседі.

2.Постермен жұмыс

І топ «Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін», ІІ топ «Біреудің кісісі өлсе, қаралы - ол» (Топпен қорғау)

Үлестірмелі қағаздармен шығармашылық жұмыстар.

«Сұрақ - жауап» әдісі арқылы қорытындылау