Саба? ма?саты: 1.Білімділік:?за? ?асырлар?а созыл?ан этникалы? процестер ар?асында,?аза? жерін мекендеген ?андас-туыс-ру-тайпаларыны? ?зара экономикалы?,м?дени ж?не саяси ?арым-?атнастары мен т?уелсіз жеке ел болса? деген тілектерін?тижесінде д?ниеге келген т?н?ыш ?аза? мемлекеттеріні? ??рылу тарихы о?ушыларды? білімдіксапасын арттырады.?аза? ханды?ыны? ??рылу тарихымен таныстыру,?аза? жеріндегі т?н?ыш дербес мемлекетті? жаулап алушылы? со?ыстар н?тижесінде емес,халы?тын ?асырлар бойы арманда?ан арман-тілегі мен ?зара туыстасты?ы н?тижесінде д?ниеге келгенін т?сіндіру.
2.Дамушылы?:О?ушыларды? жан-жа?ты іздене білуін ?алыптастыру,бірлесіп ж?не ?здігінен ж?мыс істеу да?дыларын жетілдіру ж?не еркін с?йлеп,ойын жеткізе білуге уйрету.
2-тапсырма: «Анаграмма»Шарты берілген ?ріптерден с?здер ??рау. Анх,тысба,йа?он,йекер,тары?о?,з?ебк,ысл?,рарыто
3-тапсырма:Баламалы тесті.шарты:С?ра?ты? жауабын «И?» немесе «Жок» с?здері ар?ылы белгілеу.
1.?білхайыр ханды?ы мен Мо?олстан ханды?ыны? к?ш-?уаты ?лсіреп,куйреуд?режесіне жетті ме? «И?» немесе «Жок»
2.?аза? ханды?ыны? негізін ?алаушы Есім мен Т?рсын. «И?» немесе «Жок»
3.?аза?станда?ы ру-тайпаларды? негізі этникалы? ??рамы (?ыпша?,Ар?ын,Найман т.б.)басты бес (?ш)айма??а шо?ырланды. «И?» немесе «Жок»
4.?аза? жеріндегі ру-тайпаларды? тілі,ділі,діні,?дет-??рпы,салт-саналары жа?ынан ??сас келуі ?ажет пе? «И?» немесе «Жок»
?й тапсырмасын бекіту. Сонымен ?аза? ?лтты? мемлекеті ??рылуыны? ал?ы шарттары ?андай?» ?білхайыр ханды?ы мен Мо?олстан ханды?ыны? к?ш-?уаты ?лсіреп, куйреуд?режесіне жетті.Рулар мен тайпалар к?семдеріні? арасында?ы ?зара талас тартыстар то?тамада.?аза? тайпалары мен рулардын мемлекет етіп біліктіру міндеті ал?а тартылды.
Керей мен Ж?нібек с?лтандар Батыс Жетусу жері ?озыбасыда ?аза? ханды?ыны? ?лтты? туын тігіп, 1465-1466 жылдары ?аза? Ханды?ы ??рды.
М??алімні? с?зі: И?,балалар д?л осы кезде іс ж?зінде біртекті халы??а айналып оттыр?ан ?аза? тайпалары мен руларын мемлекет етіп біріктіру міндеті ал?а тартылды. Б?л міндеттерді? шешілуі ?шін ?аза? ханды?ы ??ру на?ты м?мкіндік ту?ызды,с?тті тарихи жа?дайлар ?алыптасты. Сонымен бугінгі жа?а саба?ымыз «?аза? ханды?ыны? ??рылуы ж?не ?аза? хандары» деп аталады.?аза? ханды?ыны? ??рылу тарихыментанысу ж?не ал?аш?ы ?аза? хандары жайлы ма??лмат аламыз. Б?л жа?дайлар ?аза? мемлекетін(ханды?ын) ??руды? негізгі себептері мен ал?ышартары еді.
2. XVI ? Бас кезінде ?аза? ханды?ыны? билеген Ж?нібек ханны? ?лы?
А) Б?рынды? хан
В) ?асым хан
С) Ха?назар хан
Д) Есім хан
Е) Та?ыр хан
3. Керей мен Ж?нібек с?лтанды ??ша? жая ?арсы ал?ан?
А) Есенб??а хан
В) Есім хан
С) ?біл?айыр хан
Д) Орыс хан
Е) М?стафа хан
4. «?аза? с?лтандары хижраны? 870 жылдары (1456-1466)билей бастады» деген м?лімет келтірілген тарихи шы?арма?
А)М?хаммед Хайдар Дулати "Тари-и Рашиди"
В)О?ызнама
С)Кодекскуманикус
Д) Шежірелержина?ы
Е) Тари-и-Абулхаир-хан
5.?аза?ханды?ыны?ал?аш?ытерриториясы?
А)Іле?зені
В)Жайы? ?зені
С)Шу мен Талас ?зендері ма?ы
Д)Дешті ?ыпша?жері
Е)Сарыар?а
6.ХV?. Ая?ында?ы Каза? ханды?ыны? негізі ?арсыласы?
А)К?шім хан
В)Шайбани хан
С)Ж?ніс хан
Д)?мірТемір
V. ?орытындылау.
Біз ?шінкайзаман?ытарихымызболмасын?ымбат, бабаларымыз??рметті,?сіресе?аза?ханды?ыны?к?рылуытарихта?ыма?ыздыо?и?а.?азір?зіміз ?мір с?ріп жат?ан Отанымызды? іргетасы.
«?з тарихын білмеген халы?, ?зін де сыйламайды»деп Елбасымыз айт?андай тарихты білу баршамызды? парызымыз.
?азак мемлекетіні? б?гінгі т?уелсіз саяси болмысын аны? т?сіну ?шін, кешегі ?ткен тарихты ??ыну керек.
«Ата - бабаларымыз осынау ?лан- байта? жерді атты? жалында, т?йені? ?омында, найзанын ?шында, ?ылышты? ж?зінде ж?ріп ?ор?а?ан »,- дей отырып Н.А.Назарбаев «Ата - бабаларымыз а?са?ан азатты? пен т?уелсіздікті алды?. Соныерте?гежеткізу, келесі?рпа??а, болаша??а?аза?станны? осы т?уелсіздігінаманаттау. Б?л ма?сатж?зегеаспайыншаазатты?баянсыз» - депжаз?ан.
VI. ?йге
?азакханды?ыны???рылуыпроцесінсызба?ат?сіру
Атласта?ы кескін карта тапсырмасын орындау
Керей мен Ж?нібек хандар туралы реферат жазу
VII. Ба?алау
Окыта?йретуойыны «Даналы?а?аш» /4 минут/
Саба?ты бекіту: Б?гінгісаба?танбіз не білдік? Саба?та?ы е? негізгі м?селе не деп ойлайсыз? Неліктен олай ойлайсыз? Негізгі м?селені бір с?збен ай?ындап, сол с?зді та?та?а жазу. Осы с?ра?тар т??ірегінде ?р о?ушы бір с?йлеммен ?з пікірін жапсырма ?а?аз?а жазып, даналы?а?ашына барын іледі.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Тақырыбы : «Қазақ хандығының құрылуы және қазақ хандары »
Сабақ мақсаты: 1.Білімділік:Ұзақ ғасырларға созылған этникалық процестер арқасында,қазақ жерін мекендеген қандас-туыс-ру-тайпаларының өзара экономикалық,мәдени және саяси қарым-қатнастары мен тәуелсіз жеке ел болсақ деген тілектерінәтижесінде дүниеге келген тұнғыш қазақ мемлекеттерінің құрылу тарихы оқушылардың білімдіксапасын арттырады.Қазақ хандығының құрылу тарихымен таныстыру,қазақ жеріндегі тұнғыш дербес мемлекеттің жаулап алушылық соғыстар нәтижесінде емес,халықтын ғасырлар бойы армандаған арман-тілегі мен өзара туыстастығы нәтижесінде дүниеге келгенін түсіндіру.
2.Дамушылық:Оқушылардың жан-жақты іздене білуін қалыптастыру,бірлесіп және өздігінен жұмыс істеу дағдыларын жетілдіру және еркін сөйлеп,ойын жеткізе білуге уйрету.
3.Тәрбиелік: Тұңғыш қазақ мемлекетінің құрылуына негіз қалаған қоғам қайраткерлерінің еңбегіш бағалауға патриотизімге,өз Отанын,елін-жерін қорғауға тәрбиелеу
Сабақтың түрі:аралас сабақ
Сабақ типі:жаңа сабақты менгерту,шығармашылық ізденіс,ой қозғау
Әдесі: ауызша баяндау,сұрақ-жауап,топтық жұмыс
Пәнаралық Байланыс:Дүние тарихы,әдебиет,құқық
Көрнекі құралдар:Қазақ хандығының және Қазақстан Республикасының карталары,Жәнібек-Керей порттері,электронды оқулық,қосымша материалдар слайдтар,оқулықтар,тірек сызбалар т.б.
1-тапсырма: «Сөйлемдерді толықтыру» Шарты: Сөйлем ішінде бос тұрған орындарды қажетті сөздермен толтыру.
ХV Ғасырдың орта кезінде қазақ жерінің батысында Ноғай Ордасы,Жетісу аймағында Моғол хаңдығы Сыр бойы,Орталық Қазақстанда Әбілхайыр хандығы өмір сүрді.1428 жылы Барақ ханның белгісіз жағдайда қаза табуы АқОрданың саяси жағдайын мүлде өзгертті. Түркістан аймағындары қалалардың Отра Азия атақты Самарқан,Бұхара,Хорейзм сиятқты қалалармен байланыстары олардың экономикалық дамуына улкен әсерін тигізеді
2-тапсырма: «Анаграмма»Шарты берілген әріптерден сөздер құрау. Анх,тысба,йағон,йекер,тарыңоқ,зөебк,ыслұ,рарыто
3-тапсырма:Баламалы тесті.шарты:Сұрақтың жауабын «Иә» немесе «Жок» сөздері арқылы белгілеу.
1.Әбілхайыр хандығы мен Моғолстан хандығының күш-қуаты әлсіреп,куйреудәрежесіне жетті ме? «Иә» немесе «Жок»
2.Қазақ хандығының негізін қалаушы Есім мен Тұрсын. «Иә» немесе «Жок»
3.Қазақстандағы ру-тайпалардың негізі этникалық құрамы (Қыпшақ,Арғын,Найман т.б.)басты бес (үш)аймаққа шоғырланды. «Иә» немесе «Жок»
4.Қазақ жеріндегі ру-тайпалардың тілі,ділі,діні,әдет-ғұрпы,салт-саналары жағынан ұқсас келуі қажет пе? «Иә» немесе «Жок»
Үй тапсырмасын бекіту. Сонымен қазақ ұлттық мемлекеті Құрылуының алғы шарттары қандай?» Әбілхайыр хандығы мен Моғолстан хандығының күш-қуаты әлсіреп, куйреудәрежесіне жетті.Рулар мен тайпалар көсемдерінің арасындағы өзара талас тартыстар тоқтамада.Қазақ тайпалары мен рулардын мемлекет етіп біліктіру міндеті алға тартылды.
Керей мен Жәнібек сұлтандар Батыс Жетусу жері Қозыбасыда Қазақ хандығының ұлттық туын тігіп, 1465-1466 жылдары Қазақ Хандығы құрды.
Мұғалімнің сөзі: Иә,балалар дәл осы кезде іс жүзінде біртекті халыққа айналып оттырған қазақ тайпалары мен руларын мемлекет етіп біріктіру міндеті алға тартылды. Бұл міндеттердің шешілуі үшін қазақ хандығы құру нақты мүмкіндік туғызды,сәтті тарихи жағдайлар қалыптасты. Сонымен бугінгі жаңа сабағымыз «Қазақ хандығының құрылуы және қазақ хандары» деп аталады.Қазақ хандығының құрылу тарихыментанысу және алғашқы қазақ хандары жайлы мағұлмат аламыз. Бұл жағдайлар қазақ мемлекетін(хандығын) құрудың негізгі себептері мен алғышартары еді.
III.Жаңа сабаққа көшу «Қазақ хандығының құрылуы және қазақ хандары»
«Естігенімді-Ұмытамын,
Көргенімді-есте сақтаймын
Өз істегенімді -мегеремін» Конфуций
Жоспар:
1.Қазақ хандығының құрылуы,Керей мен Жәнібек хандар
2.Қазақ хандығының аумағы мен халқы
3.Қазақ хандығының ішкі-сыртқы саяси жағдайы(ХV ғекінші жартысымен ХVI ғ)
4.Қазақ хандығының құрылуының тарихи маңызы. Касым,Хақназар,Тәуекел,Есім,Тәуке хандар.
II. Мағынаны табу.Білімді кенейту,Тақырыпты ашу.
Електронды окулықпен жұмыс. Қазақ хандығы деген тақрыпты ашып окушыларға тыңдатып тапсырмалар беру.
1-тапсырмаХронология бөлімінен бүгінгі сабаққа қатысты жылдарды дәптерге тізіп жазу.
2-тапсырмаИтерактивті бөлімнің 3 тапсырмасын ашып берілген сұраққа жауап беру.
3-тапсырма:Интерактивті бөлімнің 6 тапсырмасы.Тәуке ханның «Жеті Жарғы»заңын сипаттап беру.
1-топ:Қазақ хандығының Құрылуы,Керей мен Жәнібек хандар
2-топ:Қазақ хандығының аумағы мен халқы
3-топ: Қазақ хандығының ішкі-сыртқы Саяси жағдайы (ХV ғекінші жартысымен ХVI ғ)
Жалпы топқа:Қазақ хандығының Құрылуының тарихи маңызы.
Касым,Хақназар,Тәуекел,Есім,Тәуке хандар
III.Ойтолғаныс.Білімді толықтыру,ортаға салу.
1465-1466ж.ж.Қазақ хандығы құрылды 1470ж.Керей хан бастаған қол Түркістанға,Жәнібек хан Созаққа шабуыл жасады.
1511-1518 ж.Қасымның билік құрған уакыты
1499-1551ж.ж. Мұхаммед хайдар Дулати өмір сүрген жылдары
2 топқа:Сәйкестендіру тест
№
Тапсырма
Дұрыс жауап тізімі
Қате жауаптар тізімі
1
Қазақ хандығының алғашқы хандары
1.Есім,Тұрсын
2
«Қатаған қырғыны»
2.Қасым,Есім
3
Заңдар жазды
3.Тәуке,Жәңгір
4
Жонғарлармен Күресті
4.Керей,Жәнібек
3-топқа:Картамен жұмыс
1.Қазақ хандығының алғашқы территориясы кандай?
2.Әбілқайыр хандығы қайда орналасқан?
3.Есен-бұға кай елдің билеушісі
4.Орта ғасырларда Қазақ хандығының солтүстіктегі көршілес ел қандай хандық?
Жалпы топка: Тарихи сынақ хат
Керей мен Жәнібек..............хандығынан бөлініп кетеді.
Моғолстан ханы......................Керей,Жәнібек сұлтандарды құшақ жая қарсы алады.
Қазақ хандарының............................бойы мен оған жалғас жаткан............өңірін бастап алды
..........................................жылдары қазақ хандығы құрылды
«Тұлғаларды танып біл»Бұл кім?
Қай уақыттарда өмір сүрген?
Бұл адам туралы не білесін
IV.Сабақты бекіту:Білімінді байкап көр.Тест
1.Қазақ хандығының Құрылуы қарсаңында наймандар мекендеді?`
А) Түркістан мен Қаратау аралығында
В) Іле, Шу, Талас өзендері бойында
С) Ұлытаудан Есілге дейін жерлерде
Д) Жетісуда
Е) Ертістен Батысқа қарай, Орталық Қазақстан
2. XVI ғ Бас кезінде Қазақ хандығының билеген Жәнібек ханның ұлы?
А) Бұрындық хан
В) Қасым хан
С) Хақназар хан
Д) Есім хан
Е) Тақыр хан
3. Керей мен Жәнібек сұлтанды құшақ жая қарсы алған?
А) Есенбұға хан
В) Есім хан
С) Әбілқайыр хан
Д) Орыс хан
Е) Мұстафа хан
4. «Қазақ сұлтандары хижраның 870 жылдары (1456-1466)билей бастады» деген мәлімет келтірілген тарихи шығарма?
А)Мұхаммед Хайдар Дулати "Тари-и Рашиди"
В)Оғызнама
С)Кодекскуманикус
Д) Шежірелержинағы
Е) Тари-и-Абулхаир-хан
5 .Қазақхандығыныңалғашқытерриториясы?
А)Ілеөзені
В)Жайық өзені
С)Шу мен Талас өзендері маңы
Д)Дешті Қыпшақжері
Е)Сарыарқа
6.ХVғ. Аяғындағы Казақ хандығының негізі қарсыласы?
А)Көшім хан
В)Шайбани хан
С)Жүніс хан
Д)ӘмірТемір
V. Қорытындылау.
Біз үшінкайзаманғытарихымызболмасынқымбат, бабаларымызқұрметті,әсіресеқазақхандығыныңкұрылуытарихтағымаңыздыоқиға.Қазірөзіміз өмір сүріп жатқан Отанымыздың іргетасы.
«Өз тарихын білмеген халық, өзін де сыйламайды»деп Елбасымыз айтқандай тарихты білу баршамыздың парызымыз.
Қазак мемлекетінің бүгінгі тәуелсіз саяси болмысын анық түсіну үшін, кешегі өткен тарихты ұғыну керек.
«Ата - бабаларымыз осынау ұлан- байтақ жерді аттың жалында, түйенің қомында, найзанын ұшында, қылыштың жүзінде жүріп қорғаған »,- дей отырып Н.А.Назарбаев «Ата - бабаларымыз аңсаған азаттық пен тәуелсіздікті алдық. Соныертеңгежеткізу, келесіүрпаққа, болашаққаҚазақстанның осы тәуелсіздігінаманаттау. Бұл мақсатжүзегеаспайыншаазаттықбаянсыз» - депжазған.
VI. Үйге
Қазакхандығыныңқұрылуыпроцесінсызбағатүсіру
Атластағы кескін карта тапсырмасын орындау
Керей мен Жәнібек хандар туралы реферат жазу
VII. Бағалау
Окытаүйретуойыны «Даналықағаш» /4 минут/
Сабақты бекіту: Бүгінгісабақтанбіз не білдік? Сабақтағы ең негізгі мәселе не деп ойлайсыз? Неліктен олай ойлайсыз? Негізгі мәселені бір сөзбен айқындап, сол сөзді тақтаға жазу. Осы сұрақтар төңірегінде әр оқушы бір сөйлеммен өз пікірін жапсырма қағазға жазып, даналықағашына барын іледі.