Саба?ты? та?ырыбы: «?аза? ханды?ыны? ??рыл?анына - 550 жыл»
Саба?ты? ма?сат-міндеттері:
-
О?ушыларды? ?аза? ханды?ыны? ??рылу тарихы туралы білімдерін тере?дету. Ертістен Еділге дейін созыл?ан сайын даланы ?зіне ба?ындырып,1465жылы Шу ?зеніні? бойында ал?аш «?аза?» деген атаумен Керей мен Ж?нібек хандар ірге тасын ?ала?ан ?аза? ханды?ыны? ??рыл?анына 550 жыл бол?ан осы ханды?ты? тарихын білуге ?йрету.
-
О?ушыларды? тарихи –танымды? ?абілеттерін ?з бетінше ізденуге баулу,тіл байлы?ын дамыту.
-
Т???ыш ?аза? мемлекетіні? ??рылуыны? негізін ?ала?ан ?о?ам ?айраткерлеріні? е?бегін ба?алай білуге т?рбиелеу.
К?тілетін н?тиже:
-
?аза? еліні? тарихын тере? білу,тарихи т?л?аларды ?лгі т?ту,?аза?станны? дамуына ?з ?лесін ?осу,?мірде ?олдана алу.
-
Бірт?тас ?аза? мемлекетіні? ??рылуы туралы білім мен т?сінік ?алыптасады.
-
Ал?ан білімдерін сараптай, талдай отырып ?згерістерді аны?тайды ж?не болаша?ты ба?дарлай алады.
-
Сын т?р?ысынан ойлай алу?а да?дыланады.
-
?з бетінше шешім ?абылдап, д?лелдемелер келтіреді, ?орытынды жасай алады.
Саба?ты? к?рнекілігі: интерактивті та?та, ?лестірме ?а?аздар,суреттер,карта.
П?наралы? байланыс: ?дебиет,география,бейнелеу
Саба?ты? ?дісі: баяндау,с?ра? - жауап.
Саба?ты? т?рі: Интеллектуалды? сайыс саба?.
Кіріспе:Армысыздар б?гінгі «?аза? ханды?ыны? ??рыл?анына – 550жыл» атты сайысымыз?а ?атысушы о?ушылар ж?не ?она?тар!
?аза? ханды?ы — б?гінгі ?аза?стан Республикасы мен к?рші айма?тарды? территориясында 1465-1847 жылдар аралы?ында ??рыл?ан мемлекет. ?аза? ханды?ы Еділден Жайы??а дейінгі территорияны, Сырдария мен Амудария?знедеріні? аралы?ын, Хорасан жерін ?амты?ан.
?аза? ханды?ыны? мемлекеттік ??рылымы дала демократиясына негізделген монархия?а негізделген. Мемлекет басшысы - хандар саяси билік ж?ргізетін. Олар т?ре т??ымынан шы??ан с?лтандар арасында?ы та?дау негізінде сайланатын.
?аза? ханды?ыны? т???ыш ханы - Керей, со??ы ханы - Кенесары ?асым?лы.
1465жылдары Керей мен Ж?нібек ?білхайыр ханды?ынан б?лініп шы?ып, Шу мен Талас ?зендеріні? арасында?ы айма??а орналасып, ?аза?ты? туын к?кке к?тергені тарихтан аян. «?аза?» деп ?ран таста?анда рухы к?теріліп, намысы оян?ан барлы? ?аза? тайпалары т?гел жиналып, ?аза? ханды?ыны? іргесін ?ала?анын баршамыз білеміз. ?лбетте, одан кейін та?дыр сан т?рлі сына??а салды бізді. ?ш ?асыр тарихымызбен ар – ожданымыз табан?а тапталды. Т?рлі н?убетті бастан ?ткердік. Біра?, мы? ?ліп мы? тірілген ?аза? а?ыры азатты?ын алды. Ал, ?аза? ханды?ыны? 550 жылды?ын атап ?ту – сол азатты? сыйла?ан бабалар?а деген ??рметіміз деп ?абыл алы?ыздар.
Т?рікті? бір б?та?ы ?аза? еді,
?айсар мінез, ?р еді, ?ажап еді.
Ж?нібек, Керей хандар басын ?осып,
?мірге келген еді ?аза? елі.
Алтай мен Атырауды? арасында
Жетісу, жеті ?зенні? са?асында.
Бірігіп ?лы, Орта, Кіші ж?з боп,
Ханды? ??рды ?аза? ?з даласында.
Елбасы 2015 жыл — ?лтты? тарихымызды? ?лы?талатын жылы екенін еске салды. М?селен, 2015 жылы ?аза? ханды?ыны? 550 жылды?ын, ?аза?стан хал?ы Ассамблеясы мен Конституциямызды? 20 жылды?ын, ?лы Же?істі? 70 жылды?ын атап ?теміз.
Саба?ты? барысы:
І ?йымдастыру кезе?і:
О?ушыларды бес топ?а б?лу.
I-топ:8 «А» сынып о?ушылары: «Білімділер» тобы.
II-топ:8 «?» сынып о?ушылары: «С???ар» тобы.
.
(?діл-?азы ал?асын сайлау)
Сайысты? кезе?дері:
- < >сайысы. ?р топ ?з атын ?ор?айды.< >сайысы. ?р топ?а ?аза? ханды?ыны? ??рылуы жайында с?ра?тар беріледі.
«Шешендер» сайысы. Топтпр?а та?тада ?р т?рлі с?здер беріледі. Топты? ж?мыс ж?ргізу ар?ылы с?здерді? ма?ынасына ?арай м?тін ??растыру.
-
«Ой ?оз?ау» сайысы.(Ассоциация). «Алаш», «?аза?» с?зіні? ма?ынасы туралы айтады. с?зіні? ма?ынасы туралы айтады.
- < > сайысы. Суреттегі хандарды? кім екенін аны?тау.< >< >І кезе?: «Таныстыру»сайысы. ?р топ ?з топтарыны? атын ж?не т?сбелгісін ?ор?айды.
ІІ кезе?: «Білімділер»сайысы. ?р топ?а ?аза? ханды?ыны? ??рылуы жайында с?ра?тар беріледі. ?р д?рыс жауап бір ?паймен ба?аланады.
С?ра?тар:
-
?аза? ханды?ыны? ??рылуы екі мемлекетті? ішкі саяси жа?дайына байланысты болды. Ол мемлекеттер:
(?білхайыр ханды?ы мен Мо?олстан)
-
?аза? хал?ыны? Ж?нібек пен Керей баста?ан б?лігіні? Шы?ыс Дешті ?ыпша?тан Мо?олстан?а к?шуі ?ай ?асырда болды?
(XV ?асырды? ортасы)
-
?аза? хал?ыны? Ж?нібек пен Керей баста?ан б?лігі ?ай ханды?тан б?лініп кетті?
(?білхайыр ханды?ынан)
-
Ж?нібек пен Керей ?збек ханды?ынан ?айта к?шті?
(Мо?олстанны?батысайма?ына)
-
Ж?нібек, Керей хандарымен бірігіп к?шкен ру-тайпаларды? ал?аш?ы атауы.
(«?збек-?аза?тар»)
-
XV ?. 50-70жж. Керей мен Ж?нібек хандар?а ?осыл?ан адам саны.
(200мы?)
-
Мо?олстан билеушісі Есенб??а Ж?нібек пен Керей ода?ына ене отырып,оларды? к?мегімен неге ?міттенді?
(?з шекарасы ?ауіпсіздігін ?амтамасыз етуге)
-
Керей мен Ж?нібек баста?ан ?аза?тарды ?олда?ан Мо?олстанханы.
(Есен Б??а)
-
?аза? жеріндегі ру-тайпаларды? XV ?. басында бас?а ханды?тар?аауа к?шуіні? басты ма?саттары.
(ру-тайпалармен бірігу,тынышты?та ?мір с?ру ?шін)
-
XV?. жа?адан ??рыл?ан ?аза? ханды?ыны? билеушілеріні? алдында т?р?ан міндет.
(?аза? тайпаларыны? басын ?осып,этникалы? аума?ын біріктіру)
-
?аза? ханды?ы ?ай ?асырда ??рылды?
(XV ?асырды? ортасы)
-
?аза? ханды?ы ??рылуы жайында жаз?ан тарихшы.
(М.Х.Дулати)
-
М.Х.Дулатиді? жазуы бойынша ?аза? ханды?ы ?ашан ??рылды?
(1465-1466жж.)
-
?аза? ханды?ыны? негізін салушылар.
(Ж?нібек пен Керей)
-
Ж?нібек ханны? шынесімі.
(?бусаид,халы? ?з-Ж?нібек деп ата?ан)
-
?аза? ханды?ыны? ал?аш?ы ??рыл?ан кездегітерриториясы.
(Шу мен Талас ?зендері ма?ы)
-
Ал?аш?ы ?аза? ханды?ы ??рыл?анжер.
(Жетісу)
-
?аза? ханды?ыны? ?лтты? туы тігілгенжер.
(?озыбасы)
-
Ханды?ты? ны?аюымен байланысты кімдерге ?ара?ан халы?ты? б?рі ?аза?тар деп атала бастады?
(Ж?нібек пен Керейге)
-
XV ?асырды? со?ына ?арай ?аза? ханды?ыны? ??рамында ?ал?ан ?алалар.
(Соза?,Сы?ана?)
-
?аза? ханды?ы ?ай жылдары ??рылды?
(1465-1466жж.)
-
1470 жылы Керей хан баста?ан ?ол шабуыл жаса?ан?ала.
(Т?ркістан)
-
XV ?асырды? ая?ына ?аза? ханды?ыны? негізгі ?арсыласы.
(М?хаммед Шайбани)
-
XV ?асырды? со?ында Шайбани ?рпа?ы мен ?аза? ханды?ы арасында?ы к?ресті?себебі.
(Сырдария ?алалары ?шін)
-
XV ?асырды? 70 ж. ?аза? хандарыны? басып ал?анжерлері.
(Сырдария мен ?аратау ??ірі)
-
Жетісу жерінде XV?.II ж ?андай ханды? ??рылды?
(?аза? ханды?ы)
-
?ай жылы ?ерей мен Ж?нібек Сыр бойында?ы ?алалар?а щабуыл жасады?
(1470ж)
-
Керейді? ?лы кім?
(Б?рынды?)
ІІІ кезе?: «Білімділер» сайысы. Топтпр?а та?тада ?р т?рлі с?здер беріледі. Топты? ж?мыс ж?ргізу ар?ылы с?здерді? ма?ынасына ?арай м?тін ??растыру. Д?рыс жауап он ?паймен ба?аланады.
Керей
?лы
?аза?
екі
негізін
хан -
ханды?ыны?
тарихи
?алаушы
т?л?аны?
ал?аш?ы
ханы
бірі,
?аза?
болатын.
Жауабы:Керей хан – ?аза? ханды?ыны? негізін ?алаушы ?лы екі тарихи т?л?аны? бірі, ал?аш?ы ?аза? ханы болатын.
І? кезе?: «Ой ?оз?ау» сайысы.(Ассоциация). «Алаш», «?аза?», «?озыбасы», «??рылтай», «Шежіре»с?здеріні? ма?ынасы туралы айтады. ?р топ?а ?лестірме ?а?аздар беріледі. Д?рыс жауап бес ?паймен ба?аланады.
? кезе?: «Ойлан,тап!» сайысы. Суреттегі хандарды? кім екенін аны?тау.
Та?тада ?рт?рлі т?стермен ?яшы?тар берілген. 10, 20, 30, 40 сандарын та?дап, сол ?яшы?та берілген суретті т?л?аны? кім екенін аны?тау. Д?рыс жауап ?яшы? санымен ба?аланады.
Бірінші ба?ан: 10- Абылай хан, 20- Ж?нібек хан, 30- Керей хан, 40- Кенесары хан
Екінші ба?ан: 10- ?біл?айыр хан, 20- ?асым хан, 30- Есім хан, 40- ?з Т?уке хан
?шінші ба?ан: 10- Ж??гір хан, 20- Т?уекел хан
?І кезе?: «Шы?армашылы?тапсырма».Та?тада екі тапсырма берілген, сол тапсырманы? бірін та?дап орындайды ж?не ?ор?айды.
І тапсырма:«?аза? ханды?ыны? ??рыл?анына - 550 жыл» та?ырыбында ша?ын шы?арма жазу.
II тапсырма:«?аза? ханды?ыны? ??рыл?анына - 550 жыл»та?ырыбында постер (плакат)?ор?айды.
?ІІ кезе?: ?орытынды:??рметті ?стаздар ?ауымы ж?не о?ушылар б?гінгі іс шара?а ?атыс?андары?ыз?а ?лкен рахмет.Елбасымыз Н. ?. Назарбаев «?з тарихын білмеген халы?, ?зін де сыйламайды» деген. Сонды?тан ?р ?айсымыз ?з еліміз тарихын ?р?ашанда жадымызда са?тап, ма?тан етейік.
К?каспан т?сіндей желбіреп байра?ы,
Бір м?дде бір ма?сат алдына ?ой?аны.
К?к т?рік отаны б?гінгі ?аза?ты?,
Т?уелсіз м??гілік ел болу арманы,- деп сайысымызды ая?таймыз. Келгендері?ізге рахмет.?діл?азылар сайыста же?імпаз топты аны?тап, марапаттайды.
-
