"?аза? ханды?ыны? 550 жылды?ы" сайыс саба?ы

Бектұрғанова Бағдагүл

Тарих пәнінің мұғалімі

Ақтөбе облысы

Байғанин ауданы

Қаражар орта мектебі

Тақырыбы:Қазақ хандығының 550 жылдығы

Мақсаты: Оқушылардың қазақ хандығы бойынша білім қабілеттерін тексеру,тапқырлықты дамыту, қабілетті және дарынды балаларды қолдау, ұйымшылдыққа ,жеңімпаз ,озық болуға тәрбиелеу.

Түрі: жарыс.

Әдісі: сұрақ-жауап.

Көрнекілігі: суреттер, интерактивті тақта,сиқырлы ұяшықтар.

Барысы .

Жоспар

1. Қазақ хандығының құрылуы.

2. Қазақ хандығының ішкі-сыртқы жағдайы.

3. Қасым ханның тұсында қазақ мемлекетінің өрлеуі ,жер аумағының кеңеюі

4. Хақназар хан тұсында қазақ хандығының күшеюі

5. Тәуекел хан тұсындағы Қазақ хандығының нығая түсуі

6. Есім хан тұсындағы Қазақ хандығы

7. Тәуке хан тұсындағы қазақ хандығы

8. Қазақ хандығының басқару жүйесі

Осы тақырыптар бойынша оқушылар ұяшықтардағы сұрақтарға жауап береді.

Әділқазылар:

1.----------------------------------------------- 2. ---------------------------------------------------

Қазақ хандығының 550 жылдығы туралы бейне сюжет көрсетіледі.

Қазақ хандығының құрылуы.

1.XV ғасырдың басында Ақ Орданың орнына құрылған мемлекет.( Әбілқайыр хандығы).

2. XV ғ басында жайылымдық жерлер іздестіріп,олжа табуға ұмтылып , сауда орталықтарына шығуды көздеп, Әбілқайыр хандығына шапқыншылық жасаған тайпа. ( ойраттар)

3.Шайбанилық Әбілқайыр ханның ел ішінндегі беделінің түсуі қандай оқиғаға байланысты?

( Ойраттарды жеңуі)

4. Керей мен Жәнібек сұлтандардың қазақ хандығының туын тіккен жері (Қозыбасы)

5. Керей мен Жәнібек сұлтандарды құшақ жая қарсы алған Моғолстан ханы. (Есенбұға хан)

6.Қазақ хандығының құрылған уақыты.(1465-1466ж)

7. Қазақ хандығының тағына жасының үлкендігі ескеріліп алғашқы отырған. (Керей)

8.Қазақ хандығының негізін қалағандар.(Керей, Жәнібек)

9. XVғ 50-70 жж Керей мен Жәнібек хандарға қосылған адам саны (200 мың)

10.Моғолстан ханы Есен бұға Керей мен Жәнібек сұлтандарды не себептен құшақ жая қарсы алды? (Әбілқайыр хан мен Темір әулетіне қарсы күресінде батыс шекарасының қауіпсіздігін қамтамасыз ету.)

11. «Көшпелі өзбектер» деп аталып жүргендер. ( қазақтар)

12. Қазақ хандығының алғашқы территориясы( Шу мен Талас маңы)

13. «Қазақ сұлтандары хижраның 870 жылдары (1465-1466 )билей бастады»деген мәлімет келтірілген тарихи шығарма. (Мұхаммед Хайдар Дулати Тарих-и-Рашиди)

14. Қазақ хандығының құрылуы жайында айтқан тарихшы (Мұхаммед Хайдар Дулати)

15.Қазақ хандығы экономикалық жағынан біршама нығайып, бытырап жүрген қазақ тайпаларын өзіне қаратып алды. (XVғ . аяғында)

Қазақ хандығының ішкі-сыртқы жағдайы.

1.Қазақ хандығы үшін саяси -экономикалық және әскери - стратегиялық жағынан маңызы зор болған қалалар.(Сыр бойындағы)

2. Қазақ хандары үшін Дешті Қыпшақ даласын билеудің басты шарты.(Сырдария бойындағы қалаларды өзінің экономикалық және әскери тірегіне айналдыру)

3. XVғ 70 жылдарында қазақ хандарының басып алған жерлері. (Сырдария мен Қаратау өңірі)

4. Қазақ хандарының Сыр бойындағы қалалар үшін Мұхаммед Шайбани ханмен соғысы созылды. (30 жылдан астам)

5.XV ғасырдың аяғындағы Қазақ хандығының негізгі қарсыласы. (Шайбани хан)

6.Керей хан 1470 ж шабуыл жасаған қала.( Түркістан)

7. Жәнібек хан Созаққа шабуыл жасады. ( 1470ж)

8.XVғ 70 жылдары Қазақ хандығының құрамына кірген қалалар. (Созақ,Сауран)

9.Шайбани хан Ноғай Ордасының мырзаларымен одақ құрып басып алған қалалар. ( Сығанақ, Аркөк)

10. XVғ .80 жылдары Шайбани хан Моғолстан ханының қолдауымен Қазақ хандығының құрамындағы қай қалаларды екінші рет басып алды?(Сығанақ,Аркөк)

11.Моғолстан ханы Жүніс хан Шайбани ханның қолдауымен Ташкент пен Сайрам қаласын басып алды.(1482-1485ж)

12.Моғолстан билеушісі Отырар қаласын басып алып, оны кімге сыйлады. ( Шайбани ханға)

13. Отырар қаласын Моғолстан билеушісінен сыйға алған Шайбани хан қай қалаларды басып алды?

( Сауран, Йасы)

14. Қазақ хандығы мен Шайбани хан арасында жасалған келімшарт бойынша Қазақ хандығының құрамына өткен қалалар.( Сығанақ, Сауран, Созақ)

15.Қазақ хандығы мен Шайбани хан арасында жасалған келісімшарт бойынша Шайбани ханға өткен қалалар(Отырар,Йасы,Аркөк)

16. XVғ соңында Моғолстанға өткен қалалар.( Ташкент, Сайрам)

17. Қазақ хандығының құрылуы мен нығаюы мына жағдайды тоқтатты. ( ішкі феодалдық қырқыстар мен талас тартыстарды)

18. XVғ . соңына қарай Қазақ хандығына енген қалалар .(Созақ, Сығанақ)

Қасым ханның тұсында қазақ мемлекетінің өрлеуі ,жер аумағының кеңеюі

1.XVI ғ бас кезінде Қазақ хандығын билеген Жәнібек ханның ұлы (Қасым)

2.Бұрынды хан билеген жылдар.(1480-1511ж)

3.Қазақ хандығын Қасым хан биледі.(1511-1518ж)

4. Қазақ хандығының кеңеюі мен нығаюына белсене араласып, өз елін алыс-жақын елдердің бәріне танымал еткен тарихи тұлға. (Қасым хан)

5. Бүкіл Дешті Қыпшақтың ханына айналған қазақ ханы.(Қасым хан)

6.Қасым ханның нығаюына себеп болды. ( Ноғай Ордасының әлсіреуі)

7. Қасым хан ұлан -байтақ қазақ жерінің айтарлықтай бөлігін өз қол астына қаратты.(XVI ғ басында)

8. Қасым ханның қол астындағы халық саны қаншаға жеткен. ( 1 млн)

9. Қасым хан тұсындағы бастапқы астана Сығанақ қаласы болды, одан кейін көшірілді.(Түркістан қаласына)

10. Қасым хан сауда-саттық және дипломатиялық байланыстар жасаған елдер.(Батыс Сібір хандығы мен, Ресеймен,Орта Азия хандарымен , Еділ бойындағы елдермен)

11.Қасым хан достық -одақтық қарым-қатынас жасаған ел. (Моғолстан)

12.Қасым хан кезінде Ыстықкөл алқабы кімдердің қолында еді? (Қырғыздардың )

13. Қасым ханның билігі жұрген жоқ. (Қырғыздарға)

14. Қасым ханның Жетісудағы билігінің нығаюына себеп болды. ( Саид ханның 1514 ж Шығыс Түркістанға көшіп кетуі)

15.XVI ғ басында қазақ ханыҚасым ханның сыртқы саясатының басты бағыты.( Сырдария бойындағы )

16. XVI ғ бас кезінде бас кезінде Қазақ хандығының Сыр бойына билік жүргізіне бөгет жасаған хан. (Мұхаммед Шайбани)

17.Шайбани ханның қазақ даласына жорық жасаған жылдары. ( 1503, 1505, 1506 жылдар)

18. Шайбани хан Қасым ханға қарсы шапқыншылық жорық ұйымдастырған жыл. ( 1510ж)

19. Мұхаммед Хайдардың дерегі бойынша Қасым хан қашан қайтыс болған?( 1518 ж)

20.XVI ғ Іжартысындағы Қазақ хандығы тәуелсіз, дербес мемлекет есебінде белгілі болды.(Орта Азия мен Шығыс Еуропаға)

21. XVI ғ І жартысындағы Қазақ хандығы тәуелсіз, дербес мемлекет есебінде Орта Азия мен Шығыс Еуропаға кімнің тұсында белгілі болды: (Қасым хан)

22.Қасым хандығының дәуірлеу кезеңі: (XVI ғ)

Хақназар хан тұсында қазақ хандығының күшеюі

1.Хақназар хан билеген жылдар: (1538-1580 ж)

2. Хақназар хан тұсындағы аса тарихи оқиғаның бірі.(Ресей мемлекеті шығысқа қарай іргесін кеңейтті)

3. Ресей патшасы 1552 ж бағындырды. ( Қазақ хандығын)

4.Ресей, Астрахан, Қырым хандықтарын бағындырған жыл.(1556ж)

5. XVI ғ ІІ жартысында Қазақ хандығының күш -қуатын беделін арттырған, жерін кеңейтуге себеп болған тарихи оқиға. (Мәскеуге қосылуды жақтаған Ноғай ұлыстарын талқандап,өзіне қосып алуы )

6. 1570 жылдардың аяғында Моғолстаннан Қазақ хандығына өткен жерлер. (Жетісудың батысы, Шу, Талас өңірі)

7. Хақназар ханның сыртқы саясаттағы бағытын өзгертуге әсер етті.( Сібір ханы мен Моғолстан билеушілерінің шапқыншылық жорықтары)

8.Хақназар ханмен «Қастаспай дос болып ,өзара көмектесу »жөнінде «ант беріскен шарт »жасасқан Бұхар ханы. (ІІ Абдаллах)

9. Өзбек ханы Абдалахтың Баба сұлтанға қарсы күресте көмек бергені үшін Хақназар ханға сыйға берген жері: (Түркістан аймағындағы бірнеше қаланы )

10.Қазақ хандығының халықаралық жағдайын нығайтуға зор үлес қосқан Қасым ханның баласы.(Хақназар хан)

Тәуекел хан тұсындағы Қазақ хандығының нығая түсуі

1.Хақназар хан өлгеннен кейін хан тағына отырған Жәнібек ханның немере інісі сексенге келген.( Шығай хан)

2. Шығай қайтыс болғаннан кейінгі қазақ ханы. ( Тәуекел)

3.Қазақ хандығында 1582- 1598 жылдары билік етті. ( Тәуекел)

4.Тәуекел ханның беделін және күш -қуатын арттырған жеңіс.(Ташкент қаласының түбіндегі Абдалах ханды талқандауы )

5.1583 ж « Ант беріскен шартты » бұзып, Тәуекел хан Өзбек ханнан қайтарып алған қалалар. (Сауран, Түркістан, Отырар ,Сайрам)

6.Тәуекел хан Мәуреннахрға баса көктеп кірген жыл. (1598ж)

Есім хан тұсындағы Қазақ хандығы

1.Тәуекел қайтыс болғанннан кейін Қазақ хандығының билігіне келді.(Есім)

2. Есім ханның билік құрған жылдары: (1598-1628ж)

3.Есім ханның басты мақсаты: (Хандықты бір орталыққа бағындырған мемлекет етіп құру)

4.Есім хан Қазақ хандығының әскери күш-қуатын арттыруға айрықша көңіл бөліп, кімдерге еркіндік ,билік берді. ( сұлтандар мен төрелерге )

5.XVII ғ басында Қазақ хандығында бір мезгілде билік құрған екі хан. (Есім,Тұрсын)

6.Есім ханның Қазақ хандығына қаратпақ болған жері( Шығыс Түркістан)

7.Есім ханның қалмақтарды талқандаған уақыты (1627 ж)

8.Есім хан жасаған далалық заңдар аталды.( Есім ханның ескі жолы)

Тәуке хан тұсындағы қазақ хандығы

1.Тәуке ханның билік құрған жылдары: (1680-1718 ж)

2.Тәуке хан өзінің билігін күшейту мақсатын көздеп кімдердің билігін шектеуге тырысты?

( Сұлтандар)

3.Тәуке хан өзінің билігін күшейту мақсатын көздеп кімдерге арқа сүйеуге тырысты? ( Билер)

4. Тәуке ханның заңдар жинағы .(«Жеті жарғы»)

5. Үш жүздің басын басын қосып, бүкіл қазақ еліне хандық құрған .(Тәуке)

6.Тәуке ханның сыртқы саясаттағы мақсаты.(Көрші мемлекеттермен одақ құру және бейбіт қатынас орнату)

Қазақ хандығының басқару жүйесі

1.Қазақ хандығының құрылымы сатыдан ... тұрады. (жеті)

2.XVI-XVII ғғ қазақ халқының ең бірінші қоғамдық ұйымы(ауыл)

3.XVI-XVII ғғ Қазақ хандығында ауылды басқарды. ( Ауылбасы)

4.Жеті атадан қосылатын бірнеше ауылды құрады. (Ата аймақ)

5.Қазақ хандығында он немесе он бес аймақтан құралған. (ру )

6.Қазақ хандығында бірнеше рудан құралған (Арыс)

7.Қазақ хандығында бірнеше арыстан құралған.( Ұлыс)

8.Қазақ хандығында бірнеше ұлыстан құралған (Жүз)

9.Қазақ жүздері тайпалар одағы негізінде қалыптасты.(XV-XVI ғғ)

10.Сайланған ханның мал-мүлкін бөліп алу дәстүрі.( «Ханталапай»)

Ән: «Егемен Қазақстан»

Жеңімпаз оқушылар марапатталады.