1822 және 1824 жылдардағы жарғылар

Сабақтың тақырыбы

1822 және 1824 жылдардағы жарғылар

Мақсаты

1822-1824 жылдардағы жарғылардың мақсаты орта жүз бен кіші жүздегі хандық билікті жою, басқарудың саяси жүйесін өзгерту, қабылданған жарғының отаршылдық сипатта болғанын ашып көрсету.

Күтілетін нәтиже

Сібір қазақтары мен Орынбор қазақтары жөніндегі ережелермен танысады,Орта және Кіші жүздегі хандық билікті жойған жарғылардың мәнін аша алады.

Оқып үйренудің нәтижесі

Басқалардың және өз пікірін сыни тұрғыда бағалайды. Өз ойын, пікірін ашық айтуға дағдыланады. Өзіндік жұмыс жасай алады, тарихи үрдістерге қысқаша мінездеме бере отырып, қорытынды жасай алады.

Сабақтың әдісі

Құрал-жабдықтар

Сабақтың барысы:

І. Кіріспе ІІ. Негізгі бөлім ІІІ. Қорытынды бағалау.

Сабақтың кезеңдері

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

уақыт

Кіріспе

І. Ұйымдастыру.

ІІ. Топқа бөлу.

ІІІ. Оқушының зейнін сабаққа аудару.

Түрлі –түсті парақшалар арқылы

3-топқа бөлінеді.

2 минут

Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

1-тапсырма. «Көш, керуен» ойыны. Сұрақ –жауап арқылы үй тапсырмасын пысықтау.

«Көш керуен» ойыны. І нұсқа.

1. Кіші жүздің ханы Әбілқайыр қайтыс болды? / 1848 жыл/

2. Патшалық билік тарапынан бекітілген бірінші қазақ ханы / Нұралы хан/

3. Әбілқайыр хан өлгеннен кейін кіші жүздің оңтүстік –шығыс бөлігінде билік жүргізді / Батыр хан/

4. 1755 жылы Ресей билігіне қарсы көтеріліс болған жер / Башқұртстан/

5. Кіші жүз қазақтарынын басқарудың жаңа жобасын ұсынған генерал-губернатор / Игельстром/

6. Кіші жүздің негізгі руларын қамтыған төменгі сот орындары ұйымдастырылатын болды / 1797 жыл/

7. Сырым батырдың жақтастарының қолынан қаза тапты /Есім хан/

«Көш керуен» ойыны. ІІ нұсқа.

1. Башқұртстанда Ресей билігіне қарсы көтеріліс болды / 1755 жыл/

2. Орынборда шекаралық сот ашылды /1786 жыл/

3. Патша үкіметі 1795 жылы хан етіп тағайындады / 1795 жыл/

4. Айшуақ сұлтан хан сайланған жыл / 1797 жыл/

5. 1783 жылдан басталған ұлт-азаттық қозғалысының жетекшісі / С. Датұлы/

6. Есім хан қайтыс болғаннан кейін тағайындалған хан / Айшуақ сұлтан/

7. 1834 жылы патша өкіметі қазақ жеріне жіберген экспедиция басшысы / И. К. Кириллов/

Сұрақ-жауап арқылы назарын сабаққа аудару.

Берілген сұрақтарға жауап береді.

Әр бір сұрақ бір ұпай мен бағаланады.

Бағалау критерийі:

7 - 6= 5

5 - 4= 4

3 – 2 =3

1 = 0

6 минут

Негізгі бөлім

ІІІ. Жаңа сабақтың мазмұнын ашу. Қызығушылығын ояту. «Ой қозғау» әдісі арқылы тақтада көрсетілген суреттер (тарихи тұлғалар) жайлы оқушылардың пікірін тыңдау.

Жаңа тақырып «1822 және 1824 жылдардағы жарғылар»

Хан билігін жоюдың себептері мен алғышарттары.

1. Хандық билік жүйесінің әлсірей бастауы.

2. Қазақ хандарының жергілікті халықтардың арасында беделінің төмендеуі.

3. Патша өкіметінің отаршылдық саясаты, бекіністердің салынуы.

IV. І топ. 2-тапсырма. Мәтінмен жұмыс. Топтық тапсырма.

Мәтінді 3 топқа тақырыпшаларға бөліп береді.

1-топ. Қазақстанның XVIII ғасыр соңындағы саяси жағдайы

XVIII ғасыр соңындағы саяси жағдайы

Өз ойларын білдіре отырып, жаңа сабақ тақырыбын ашады.

Қысқаша түсінік алады.

1-топ.

Мәтінмен таныса отырып, сызбаны аяқтайды.

3 минут

15 минут

ІІ топ. 2-тапсырма. «Балық қаңқасы» әдісі

Орта жүздің әкімшілік құрылымы

1. 1. 1822 жыл «Сібір қазақтары туралы жарғы»

2. Мақсаты: Орта жүзде хан билігін жою.

3. Авторы: Сібір генерал –губернаторы М.М.Сперанский

4. Неше сатыдан тұрды?

ОКРУГ

(15-20 болыс)

Басқарушысы - округтік приказ және аға сұлтан

БОЛЫС

(10-12 ауыл)

Басқарушысы –болыс сұлтаны. 3 жылға сайланып қойылды

АУЫЛ

(50-70 шаңырақ)

Басқарушысы-ауыл старшыны. 3 жылға сайланып қойылды.

1. Реформаның салдары:

Орта жүзде хандық билік жойылды.

Ресейдің отаршыл саясатын кеңейтуге жол ашты.

Сот жүйесі де өзгеріске ұшырады.

2-топ.

Мәтінмен таныса отырып, тапсырманы орындайды.

Топтық бағалау

Тапсырма толық орындалды

8-10 ұпай

Тапсырма жартылай орындалды

5-7 ұпай

Тапсырма орындалмады

3-4

ІІІ топ. 2-тапсырма. (мәтін бойынша кесте толтыру)

Кіші жүздің әкімшілік құрылымы

3-топ.

Мәтінмен таныса отырып, кестені толтырады.

Қорыт/ды

Жаңа сабақты бекіту. Реформа  бойынша   әкімшілік  басқару  жүйесіне топтама  жасап, талдау.

1822 жылы  және 1824  жылдардағы  жарғыларды  салыстырып ,

ортақ  белгілері  мен  ерекшеліктерін  атаңдар.

1822 жылдағы жарғы

Ерекшелігі

1824 жылдағы жарғы

Ерекшелігі

Ортақтығы

Оқушылар берілген сұрақтарға жауап береді.

5

минут

Сабақты қортындылау. Тест жұмысы арқылы.

1. «Сібір қазақтарының Жарғысы бойынша» Қазақстанда құрылған әкімшілік жүйесі:

А) Екі буынды

В) Үш буынды

С) Төрт буынды

Д) Бес буынды

1. «Орынбор қазақтарының Жарғысы» қабылданды:

А) 1820 жылы

В) 1822 жылы

С) 1826 жылы

Д) 1824 жылы

1. Тентектөре бастаған ұлы жүз қазақтарының көтерілісі басталды?

А) 1821 жыл

В) 1828 жыл

С) 1824 жыл

Д) 1827 жыл

1. 1822 жылдағы қабылданған жарғының авторы:

А) М. М. Сперанский

В) П.К. Эссен

С) О.А. Игельстом

Д) И.И. Неплюев

1. Қоқан билеушісі Әлім хан ташкентті басып алды:

А) 1822 жылы

В) 1824 жылы

С) 1808 жыл

Д) 1810 жыл

1. 1824 жылдағы қабылданған жарғының авторы:

А) М. М. Сперанский

В) П.К. Эссен

С) О.А. Игельстом

Д) И.И. Неплюев

1. Дистанциялық (бекінісаралық) басқару енгізілді:

А) 1731 жылы

В) 1824 жылы

С) 1831 жылы

Д) 1822 жыл

Тест тапсырмаларын берілген парақшаларға орындайды.

Бағалау критерийі:

7 - 6= 5

5 - 4= 4

3 – 2 =3

1 = 0

6-минут

Бағалау

Критерийлер бойынша жұптық, топтық, өзін-өзі бағалайды. Жиынтық бағалау.

3 минут

Рефлексия

Бүгінгі сабақ жайлы өз ойларын айтады.

Бүгінгі сабақтан алған әсерлерін стикерге жазып , тақтаға іледі.

3-минут

Үй тапсырмасы

тақырыпты оқып келу.

Күнделіктеріне жазу

2 минут

Жоспарлан-ған уақытқа сәйкес келді ма?

Сабақтың мақсаты орындалды ма?

Оқушылар не үйренді?

Жоспарланған іс-әрекет жүзеге асты ма?

Оқушылардың сабақ кезінде көңіл күйі қандай болды?