Компьютерлерді? ?зара ?атынасу де?гейлері мен желіні? м?лімет алмасу хаттамалары (протоколдары)
Интернет
Жа?а саба?:
Компьютерлік желі ?алымдарды? т?жірибесінде алыс ?ашы?ты?тан а?парат алмасу ау?ымды желілерді? д?ниеге келуін аны?тады.
Ау?ымды копмпьютерлік (телекоммуникациялы?) желі - б?л бір-бірінен ?ашы?та т?р?ан жеке компьютерлерді? ж?не к?птеген жергілікті желілерді? бірігуі.
?азіргі уа?ытта 20-дан аса ау?ымды желілер (CompuServe, America On Line, MS Network ж?не та?ы бас?алар) бар, біра? оларды? е? танымалысы - Internet желісі.
1-сурет. Ау?ымды желілер ?ызметі. internet
Internet - миллионда?ан компьютерлерді ?осатын, к?птеген жергілікті, айма?ты? ж?не корпоративті желілерді біріктіретін ау?ымды компьютер желісі. Немесе Internet - бір-бірімен байланыс арналары ж?не бірегей м?ліметтерді беру, ?абылдауды? біры??ай стандарттары мен біріктірілген ?зара байланыс?ан компьютерлер мен компьютер желілеріні? жиынты?ы. Ол жер шарын ?амтитын ау?ымды б?кіл?лемдік а?парат ж?йесі болып табылатынды?ын білдіреді.
Б?гінде осы а?паратты? ке?істікке 120 млн. аса пайдаланушылар ?осыл?ан. ?рбір пайдаланушы одан ?зіне ?ажеттісін тауып, о?ан ?ажетті дегенді бере алады. Соны? н?тижесінде Интернет а?парат ресурстарымен ?здіксіз толы?ып отырады. Internet-ті? белгілі иесі немесе ?лтты? ??ралдары жо? белгілеріне байланысты б?лмейді. Кез келген желі Internet-пен байланыса алады ж?не оны? бір б?лігі ретінде ?арастырылады. Б?гінгі та?да байланыста кем дегенде бір компьютері бар желілерді? б?рі Internet-ке шы?а алады. Internet серверлеріне миллионда?ан пайдаланушылар коммутацияланатын телефон сымы ар?ылы немесе жергілікті желі ар?ылы байланыса алады.
Internet-ті? даму тарихы. Internet - 1969 жылы А?Ш та осы елді? ?ор?аныс министірлігіні? тапсырысы бойынша жасал?ан Arpanet желісінен пайда болды. Arpanet о?у орындарын, ?скерлер мен ?скери мердігерлерді біріктіретін желі еді. Ол о баста зерттеушілерді? а?парат алмасуына к?мек ретінде, сондай-а? ядролы? шабуыл кезінде ?алай байланыс жасау керектігін зерттеу ?шін жасал?ан. Arpanet ал?аш?ыда тек ж?йеге енуге ?ашы?ты?та?ы компьютерге ж?не программа енгізуге м?мкіндік берді. К?п ?замай б??ан файлдарды, электронды поштаны ж?не тізімді жіберу м?мкіндіктері ?осылды. М?нда?ы ма?сат, бір м?селемен айналысып ж?рген зерттеушілерді? а?парат аламасуларына м?мкіндік ашу болатын. Сонымен ?атар Arpanet-ті? ?суіне орай ж?не бас?а желілер де дамып, оларды бір-бірімен жал?астыру ?ажеттігі туындады. Осылай бір-бірімен жал?ас?ан желілерден т?ратын интернет д?ниеге келді.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Желілік технологиялар»
Желілік технологиялар. Жергілікті желіні баптау.
Өтілген күні: жыл
Сынып: 11 «А»
Ашық сабақ.
Сабақтың тақырыбы: Желілік технологиялар. Жергілікті желіні баптау.
Сабақтың мақсаты:
1.Білімділік: Аймақтық, жергілікті, ауқымды желілерге түсінік беру. Интернет технологиясына толық мағлұмат беру.
2. Дамытушылық: Оқушылардың өз ойларын тиянақты жете айта біліп, өздерін сабырлы әрі тәртіпті ұстауды, ой -өрісін, ойлау қабілетін арттыру.
3. Тәрбиелік: Оқушыларды компьютер туралы толық ой қалыптастыру, оқушылардың тапқырлық, ізденімпаздық қасиеттерін қалыптастыру, шығармашылыққа баулу, пәнге қызығушылығын арттыру.
Компьютерлердің өзара қатынасу деңгейлері мен желінің мәлімет алмасу хаттамалары (протоколдары)
Интернет
Жаңа сабақ:
Компьютерлік желі ғалымдардың тәжірибесінде алыс қашықтықтан ақпарат алмасу ауқымды желілердің дүниеге келуін анықтады.
Ауқымды копмпьютерлік (телекоммуникациялық) желі - бұл бір-бірінен қашықта тұрған жеке компьютерлердің және көптеген жергілікті желілердің бірігуі.
Қазіргі уақытта 20-дан аса ауқымды желілер (CompuServe, America On Line, MS Network және тағы басқалар) бар, бірақ олардың ең танымалысы - Internet желісі.
1-сурет. Ауқымды желілер қызметі. internet
Internet - миллиондаған компьютерлерді қосатын, көптеген жергілікті, аймақтық және корпоративті желілерді біріктіретін ауқымды компьютер желісі. Немесе Internet - бір-бірімен байланыс арналары және бірегей мәліметтерді беру, қабылдаудың бірыңғай стандарттары мен біріктірілген өзара байланысқан компьютерлер мен компьютер желілерінің жиынтығы. Ол жер шарын қамтитын ауқымды бүкіләлемдік ақпарат жүйесі болып табылатындығын білдіреді.
Бүгінде осы ақпараттың кеңістікке 120 млн. аса пайдаланушылар қосылған. Әрбір пайдаланушы одан өзіне қажеттісін тауып, оған қажетті дегенді бере алады. Соның нәтижесінде Интернет ақпарат ресурстарымен үздіксіз толықып отырады. Internet-тің белгілі иесі немесе ұлттық құралдары жоқ белгілеріне байланысты бөлмейді. Кез келген желі Internet-пен байланыса алады және оның бір бөлігі ретінде қарастырылады. Бүгінгі тағда байланыста кем дегенде бір компьютері бар желілердің бәрі Internet-ке шыға алады. Internet серверлеріне миллиондаған пайдаланушылар коммутацияланатын телефон сымы арқылы немесе жергілікті желі арқылы байланыса алады.
Internet-тің даму тарихы. Internet - 1969 жылы АҚШ та осы елдің қорғаныс министірлігінің тапсырысы бойынша жасалған Arpanet желісінен пайда болды. Arpanet оқу орындарын, әскерлер мен әскери мердігерлерді біріктіретін желі еді. Ол о баста зерттеушілердің ақпарат алмасуына көмек ретінде, сондай-ақ ядролық шабуыл кезінде қалай байланыс жасау керектігін зерттеу үшін жасалған. Arpanet алғашқыда тек жүйеге енуге қашықтықтағы компьютерге және программа енгізуге мүмкіндік берді. Көп ұзамай бұған файлдарды, электронды поштаны және тізімді жіберу мүмкіндіктері қосылды. Мұндағы мақсат, бір мәселемен айналысып жүрген зерттеушілердің ақпарат аламасуларына мүмкіндік ашу болатын. Сонымен қатар Arpanet-тің өсуіне орай және басқа желілер де дамып, оларды бір-бірімен жалғастыру қажеттігі туындады. Осылай бір-бірімен жалғасқан желілерден тұратын интернет дүниеге келді.
Интернетте адрестеу.
Ақпарат алмасу барысында компьютерлер бір-бірін тауып алулары үшін Интернеттегі бірыңғай адрестеу жүйесі қолданылады. Ол IP адресті пайдалануқа негізделген. Интернеттегі ѕрбір компьютердіқ өзіндік IP адресі бар. Адрес 4 бөлікке бөлінген, ѕрбір бөлік нүктелермен ажыратылқан 0 мен 250 аралықында жатататын 4 саннан тұрады. Мысалы, Алматы мемлекеттік университетініқ IP адресі былай жазылады: 197.34.32.11.
Компьютерлер сандарды, адамдар - атауды (Имя) жөн көреді. Сол үшін Инетрнетте жұмыс істеуге қолайлы болу үшін домендік атау (Доменная система Имен/DNS - Domain Name System) деп аталатын жүйе енгізілген. Әрбір компьютердік IР адресіне сәйкес келетін домендік атаулар жиынынан домендік жүйе құрылады. Ол компьютерлерді тақырыптық немесе география-физикалық облыстарқа бөледі. "Domain" сөзініқ ақылшыннан аудармасы "облыс" дегенді білдіреді. Сол себепті бұл жүйе домендік деген атқа ие болды.
Домендік жүйе атаулардық иерархиялық құрылымынан тұрады: жоғары дәрежелі домендер, екінші дәрежелі домендер және үшінші дәрежелі домендер. Жоғары дәрежелі домендердіқ екі түрі болады: географиялық (екі әріптен тұратын - географиялық аймақтарды қамтиды. Мысалы, Франция - fr, АқШ - us).
Атау домендік жүйеде оңнан солға қарай оқылады. Бірінші жоғары дәрежелі домен, сосын төменгілері.
Кейбір атаулар деңгейіндегі жоғары домендер:
Әкімшілік Ұйымдастыру типі
Com Коммерциялық
Edu Білімдік
Gov АқШ өкіметі
Int Халықаралық
Mil АқШ әскери
Net Компьютер желісі
Org Коммерциялық емес
Географиялық Мемлекет
Ca Канада
De Германия
Jp Япония
kz қазақстан
Ru Рессей
Su Англия
Uk Бұрынқы СССР
Us АқШ
Мысалы, Абай атындақы АлМУ-дық адресі abai.uni.sci.kz. Жоқары деңгейдегі kz домені компьютерлердіқ қазақстан республикасында тұрқандықын көрсетеді, sci-қ, үшінші деқгей uni-университет желісінде тұрқанын, тек төртінші деқгейдегі домен abai-қана компьютердіқ Абая атындақы АлМУ- тікі екенін көрсетеді.
2-сурет. Есімдердіқ домендік жүйесі
Internet хаттамасы
Интернетте ТСР/ІР мѕліметтерді тарату хаттамалары пайдаланылады. Бұл әріптер Transmission Control Protocol/Internet Protocol (Таратуды басқару хаттамасы/Желіаралық хаттама) дегенді білдіреді. ІР желідегі адрестеуге жауап береді, ал ТСР хабарларды тиісті адрестер бойынша жіберуді қамтамасыз етеді. Компьютерлер ІР адрестері жазылған "қапшықпен қапталып", мысалы, "Кімге: 198.78.213.185", "Кімнен: 193.124.5.33." жіберіледі. Мұндай қапшықтар ІР қапшықтар деп аталады. Кәдімгі хат секілді мұнда да хат алдымен жақында орналасқан пошта бөлімшесіне барып түседі, сосын кезектесіп бір-біріне жіберу арқылы алушықа жетеді. Пошта бөлімшелері арасында хаттар сортталып анықталады.
1-практикалық тапсырма. Өз компьютеріңіздің ІР адресін анықтақыз (көрсетіқіз).
4. Конфигурация терезесінде қосылу параметрлері туралы ақпаратты көріңіз.
2-практикалық тапсырма. Ақпаратты тарату жылдамдығын анықтаңыз.
Жұмыстық орындалу реті
1. Internet-ке қосылыңыз.
2. MS-DOS-ті жүктеңіз.
3. ping командасын және сервердіқ домендік атауын енгізіңіз (мысалы, ping *www.mail.ru).
3-практикалық тапсырма. Ақпараттық өту бақытын анықтаңыз (көрсетіңіз).
Жұмыстық орындалу реті
1. Internet-ке қосылыңыз.
2. MS-DOS-ті жүктеңіз.
3. tracet командасын және сервердіқ домендік атауын енгізіңіз (мысалы, tracet www.mail.ru).
Электрондық пошта
Компьютерлік желі көмегімен тек бір қала аумағында ғана емес, дүние жүзі деңгейінде ақпараттарды таратуға болады. Ақпараттардың: хат, есеп, құжат, баяндама, электрондық кесте жңне т.б. түрінде берілуі мүмкін. Хабарлар алмасудың мұндай жүйесі элктрондық пошта (E-mail) деп аталады.
1-сурет. Outlook терезесі.
Электрондық пошта (E-mail) - бұл компьютер желісінде электронды хаттар алмасу жүйесі. Электрондық пошта көп жағынан иңтернеттегі пошта қызметіне ұқсас. Сіз абоненттерге хатты олардың мекен-жайына жібересіз, ал олар өз кезегінде сіздің мекен-жайға жазады.
Электрондық поштаны интернеттегі поштамен салыстырғанда бірқатар маңызды артықшылығы бар:
1. Хабарларды жіберу жылдамдығы.
Егер иңтернеттегі поштамен жіберілген хат бірнеше күнде, аптада жетсе, электронды пошта арқылы жіберілген хат тарату бірнеше секундта немесе бірнеше сағатта жеткізіледі.
Электрондық хат тек мәтіндік хабарлардан ғана тұрмайды, сонымен бірге оған бірнеше файлдар салыну мүмкіндігі де бар. Бірақ хатты жылдам жеткізуге кедергі келтірмес үшін өте үлкен файлдарды жіберуге болмайды. Мұндай кедергілерден алдын-ала сақтану үшін кейбір пошталық серверлерде жіберілетін хабарламалардың өлшеміне шектеулер енгізіледі.
2. Электрондық хатты бірден бірнеше абонентке жіберуге болады, мысалы, кездесуге шақыру.
Пошталық қызметтің негізгі объектісі хат. Электрондық хат (хабарлама), әдеттегі хаттағыдай қабылдаушының мекен-жайынан (электрондық адрес), хат мңтінінен жңне жалғастырылған файлдардан тұруы мүмкін. Бұл файлдарда әртџрлі форматтағы ақпарат (мәтін, графика, дыбыс немесе программа) болуы мүмкін. Электронды хат құрылымында хат тақырыбы мен мазмұны ерекшеленеді. Тақырыпта хат кімге жазылғандығы, кімнен жіберілгендігі және не жөнінде екендігі жазылады. "кімге", және "кімнен" деген өрістерінде хатты қабылдаушы мен жіберушінің сәйкес электрондық пошта мекен-жайы көрсетіледі.
2-сурет. Хабарлама құру терезесі.
Жіберілетін хабар пайдаланушы өзінің жұмыс орнында немесе пошта жіберу программасымен немесе әдеттегі мәтіндік редакторларда дайындалады. Одан кейін пайдаланушы поштаны жіберу жіберушінің пошталық серверіне хабарды жіберетін поштаны жіберу программасын шақыруы керек. Ол өз кезегінде оны адресаттың пошталық серверіне жібереді, онда арнайы программа поштаны сұрыптаумен және ақырғы пайдаланушылардың жәшіктеріне жіберумен айналысады. Поштаны алу программасы іске қосылғаннан кейін адресат өз пошталық серверімен қосылуды орнатып, өз атына келген хабарлардың бәрін қайта жіберуді ұйымдастырады. Пошталық серверлер желіге тұрақты қосылып тұратынын атап өтеміз, ал хат алмасуға қатысушылар олармен қосылуды қажеттілігіне қарай орнатады. Сонымен қатар, Интернеттің әр түрлі серверлері арқылы да поштаны алып, жіберуге болады.
Қорытынды. Электрондық пошта адресі
Желі абоненті өзімен байланыстағы тораптың пошталық серверінде тіркеледі де, одан өзінің пошталық жңшігін алады, яғни оған пошталық серверде ішкі жадтың бір бөлігі бөлінеді. Әр пошта жәшігіне жеке ат беріледі, ол электронды адрес деп аталады. Абонентке жіберілген хаттар мен пошта осы жәшікке түседі. Электронды адресті білетін желінің кез келген абоненті пошта жәшігіне хат жолдай алады. Бірақ пошта жәшігінен хабарды тек иесі ғана ала алады. Өйткені, жәшік өз иесі ғана білетін құпия сөзбен (парольмен) қорғалады. Электрондық пошта адресі екі бөліктен тұратын анықталған түрде жазылады:
Пайдаланушының аты @сервер_ аты
Үй жұмысы: Интернет желісімен жұмыс. Оқушыларды бағалау.
Амангелді жалпы білім беретін орта мектебі
Ашық сабақ: Желілік технологиялар. Жергілікті желіні баптау.
