Паскаль программалау тілі

Шартты цикл

Ерекшеліктері:

• циклге кірген сайын шарт есептеліп отырады егер шарт циклге кіруде жалған болса, цикл бірде-бір рет орындалмайды егер шарт түбінде жалған болмайтын болса, программаның жұмысы дағдарысқа ұшырайды (тоқтаусыз орындала береді)
• циклге кірген сайын шарт есептеліп отырады
• егер шарт циклге кіруде жалған болса, цикл бірде-бір рет орындалмайды
• егер шарт түбінде жалған болмайтын болса, программаның жұмысы дағдарысқа ұшырайды (тоқтаусыз орындала береді)

a := 4; b := 6;

while a b d o

a := a – b;

a := 4; b := 6;

while a

d := a + b;

b d o a := a + 1; 1 рет b = -2 a := 4; b := 6; while a дағдарысқа ұшырау a := 4; b := 6; while a" width="640"

Цикл неше рет орындалған ?

2 рет

a = 6

a := 4; b := 6;

while a

1 рет

a = 10

a := 4; b := 6;

while a

0 рет

a = 4

a := 4; b := 6;

while a b d o a := a + 1;

1 рет b = -2

a := 4; b := 6;

while a

дағдарысқа ұшырау

a := 4; b := 6;

while a

= b d o begin { цикл денесі } i := i - 1; end; for i:=a downto b d o begin { цикл денесі } end; for - ны while –ауыстыруға қашанда болады . while - ды for -ға , циклдегі қадамдар саны алдын ала белгілі болған жағдайда ғана ауыстыруға болады." width="640"

For - ны while -ға ауыстыру және керісінше

i := 1;

while i

{ цикл денесі }

i := i + 1;

end;

for i:=1 to 10 d o begin

{ цикл денесі }

end;

i := a;

while i = b d o begin

{ цикл денесі }

i := i - 1;

end;

for i:=a downto b d o

begin

{ цикл денесі }

end;

for - ны while –ауыстыруға қашанда болады .

while - ды for -ға , циклдегі қадамдар саны алдын ала белгілі болған жағдайда ғана ауыстыруға болады.

Тапсырмалар

"4": Бүтін сан енгізіп, ондағы цифрлардың қосындысын табу.

Мысал:

Бүтін сан енгіз:

1234

1234 санындағы цифрлардың қосындысы 10-ға тең.

"5": Бүтін сан енгізіп, оның жазылуында бірдей цифрларлардың бар-жоғын анықтау.

Мысал:

Бүтін сан енгіз : Бүтін сан енгіз :

1234 1224

Жоқ. Бар.

Тізбектер

Мысалдар:

• 1 , 2, 3, 4, 5, … 1, 2, 4, 7, 11, 16, … 1, 2, 4, 8 , 1 6 , 32 , …
• 1 , 2, 3, 4, 5, …
• 1, 2, 4, 7, 11, 16, …
• 1, 2, 4, 8 , 1 6 , 32 , …

a n = n

a 1 = 1, a n +1 = a n +1

a 1 = 1, a n +1 = a n + n

a 1 = 1, a n +1 = 2 a n

a n = 2 n-1

b 1 = 1, b n +1 = b n +1

c 1 = 2, c n +1 = 2 c n

Тізбектер

Есеп: модулі бойынша 0,001-ден асып түсетін

тізбектегі барлық элементтердің қосындысын табу:

Тізбек элементтері (№2-ден бастап ):

b := b+1;

n

b

1

c

1

2

3

2

z

2

4

3

-1

4

4

1

8

5

16

...

-1

5

...

1

32

...

-1

...

c := 2*c;

z := -z;

0.001? жоқ иә S S := S + a; жаңа элемент соңы a := z*b/c; b := b + 1; c := 2*c; z := -z; өзгеріс ? Қайта қою керек пе? 69" width="640"

Алгоритм

басы

бастапқы мәндер

S := 0 ; b := 1; c := 2 ; z := -1; a := 1;

S := 0 ;

бірінші элемент

a := 1;

|a| 0.001?

жоқ

иә

S

S := S + a;

жаңа элемент

соңы

a := z*b/c;

b := b + 1; c := 2*c; z := -z;

өзгеріс

?

Қайта қою керек пе?

69

0.001 do begin S := S + a; a := z * b / c; z := - z; b := b + 1; c := c * 2; end; writeln('S =', S:10:3); end. бастапқы мәндер S := 0; z := -1; b := 1; c := 2; a := 1; қосындының артуы z := - z; b := b + 1; c := c * 2; тізбек элементін есепке алу келесі қосылғышқа өту 69" width="640"

69

Программа

program qq;

var b, c, z: integer;

S, a: real;

begin

S := 0; z := -1;

b := 1; c := 2; a := 1;

while abs(a) 0.001 do begin

S := S + a;

a := z * b / c;

z := - z;

b := b + 1;

c := c * 2;

end;

writeln('S =', S:10:3);

end.

бастапқы мәндер

S := 0; z := -1;

b := 1; c := 2; a := 1;

қосындының артуы

z := - z;

b := b + 1;

c := c * 2;

тізбек элементін есепке алу

келесі қосылғышқа өту

69

69

Тапсырмалар

"4": Тізбектегі элементтердің қосындысын 0,001 дәлдікпен табу :

Жауап:

S = 1.157

"5": Тізбектегі элементтердің қосындысын 0,001 дәлдікпен табу :

Жауап:

S = 1.220

69

шартын тексеруді циклдың соңында орындау керек. ( соңғышартты цикл). Соңғышартты цикл – шарттың тексерілуі циклдың соңында орындалатын цикл түрін айтады. 69" width="640"

69

Соңғышартты цикл

Есеп: Бүтін оң сан енгізіп(

Мәселе: Теріс санның немесе нөлдің енгізілмеуін қалай қадағалауға болады?

Шығарылуы: Егер бұрыс сан енгізілсе,берілгендерді енгізу үшін кері оралу (цикл!).

Ерекшелігі: Цикл денесі кемінде бір рет орындалады. = шартын тексеруді циклдың соңында орындау керек. ( соңғышартты цикл).

Соңғышартты цикл – шарттың тексерілуі циклдың соңында орындалатын цикл түрін айтады.

69

0? жоқ ШЫҒУДЫҢ шарты иә негізгі алгоритм «типтік процесс» блогі соңы 69" width="640"

69

Соңғышартты цикл: алгоритм

басы

енгізу n

цикл денесі

n 0?

жоқ

ШЫҒУДЫҢ шарты

иә

негізгі алгоритм

«типтік процесс» блогі

соңы

69

0; ... { негізгі алгоритм } end. repeat writeln(‘ Оң сан енгіз '); read(n); until n 0; ШЫҒУДЫҢ шарты until n 0; Ерекшеліктері: цикл денесі кемінде бір рет орындалады until ("…болмайынша") сөзінен кейін циклдан ШЫҒУДЫҢ шарты қойылады цикл денесі кемінде бір рет орындалады until ("…болмайынша") сөзінен кейін циклдан ШЫҒУДЫҢ шарты қойылады 69" width="640"

69

Программа

program qq;

var n: integer;

begin

repeat

writeln(' Введите положительное число ');

read(n);

until n 0;

... { негізгі алгоритм }

end.

repeat

writeln(‘ Оң сан енгіз ');

read(n);

until n 0;

ШЫҒУДЫҢ шарты

until n 0;

Ерекшеліктері:

• цикл денесі кемінде бір рет орындалады until ("…болмайынша") сөзінен кейін циклдан ШЫҒУДЫҢ шарты қойылады
• цикл денесі кемінде бір рет орындалады
• until ("…болмайынша") сөзінен кейін циклдан ШЫҒУДЫҢ шарты қойылады

69

b; 1 рет a = 10 a := 4; b := 6; repeat a := a + b ; until a b; Мүдіріп қалу a := 4; b := 6; repeat a := a + b ; until a a := 4; b := 6; repeat b := a - b ; until a 2 рет b = 6 a := 4; b := 6; repeat a := a + 2 ; until a Мүдіріп қалу 69" width="640"

69

Цикл неше рет орындалған ?

3 рет

a = 7

a := 4; b := 6;

repeat a := a + 1; until a b;

1 рет

a = 10

a := 4; b := 6;

repeat a := a + b ; until a b;

Мүдіріп қалу

a := 4; b := 6;

repeat a := a + b ; until a

a := 4; b := 6;

repeat b := a - b ; until a

2 рет

b = 6

a := 4; b := 6;

repeat a := a + 2 ; until a

Мүдіріп қалу

69

= 0 сан енгіз : = 0 сан енгіз : -234 1233 Оң сан енгізу керек. Жоқ = 0 сан енгіз : 1234 Иә "5": Натурал сан енгізіп,қандай цифрлардың бірнеше рет кездесетіндігін анықтау. Мысал: = 0 сан енгіз : = 0 сан енгіз : 2323 1234 2, 3 қайталанады Қайталану жоқ. 69" width="640"

69

Тапсырмалар (бұрыс енгізуден қорғау)

"4": Натурал сан енгізіп, сол сандағы цифрлардың қосындысы 10-ға тең екендігінің дұрыстығын анықтау.

Мысал:

= 0 сан енгіз : = 0 сан енгіз :

-234 1233

Оң сан енгізу керек. Жоқ

= 0 сан енгіз :

1234

Иә

"5": Натурал сан енгізіп,қандай цифрлардың бірнеше рет кездесетіндігін анықтау.

Мысал:

= 0 сан енгіз : = 0 сан енгіз :

2323 1234

2, 3 қайталанады Қайталану жоқ.

69

69

Паскаль тілінде программалау

Тақырып 6 . Таңдау операторы

Таңдау операторы

Есеп: Ай нөмірін енгізіп, осы айдағы күндердің санын шығару.

Шығарылуы: Айдағы күндер саны

28 күн – 2 (ақпан)

30 күн – 4 (сәуір), 6 (маусым), 9 (қыркүйек), 11 (қараша)

31 күн – 1 (қаңтар), 3 (наурыз), 5 (мамыр), 7 (шілде), 8 (тамыз), 10 (қазан), 12 (желтоқсан)

• 28 күн – 2 (ақпан) 30 күн – 4 (сәуір), 6 (маусым), 9 (қыркүйек), 11 (қараша) 31 күн – 1 (қаңтар), 3 (наурыз), 5 (мамыр), 7 (шілде), 8 (тамыз), 10 (қазан), 12 (желтоқсан)

Ерекшелігі: Екі нұсқаның емес, айдың нөміріне сәйкес бірнеше нұсқаның бірін таңдау.

?

Бұған дейінгі қолданған әдістермен шешуге бола ма ?

78

78

Алгоритм

басы

енгізу M

иә

M = 1?

таңдау операторы

D := 31;

жоқ

иә

M = 2?

D := 28;

жоқ

иә

M = 12?

D := 31;

жоқ

шығару D

ешбір нұсқасы сәйкес келген жоқ

қате

соңы

78

0 then writeln(‘ Бұл айда ', D, ' күн . ') else writeln(' Айдың нөмірі дұрыс емес '); end. case M of 2: begin D := 28; end; 4,6,9,11: begin D := 30; end; 1,3,5,7,8,10,12: D := 31; else D := -1; end; ешбір нұсқасы сәйкес келген жоқ 78" width="640"

78

Программа

program qq;

var M, D: integer;

begin

writeln(‘ Айдың нөмірін енгіз : ');

read ( M );

case M of

2: begin D := 28; end;

4,6,9,11: begin D := 30; end;

1,3,5,7,8,10,12: D := 31;

else D := -1;

end;

if D 0 then

writeln(‘ Бұл айда ', D, ' күн . ')

else

writeln(' Айдың нөмірі дұрыс емес ');

end.

case M of

2: begin D := 28; end;

4,6,9,11: begin D := 30; end;

1,3,5,7,8,10,12: D := 31;

else D := -1;

end;

ешбір нұсқасы сәйкес келген жоқ

78

78

Таңдау операторы

Ерекшеліктері:

• case -тен кейін айнымалы атауы немесе бүтін типті ( integer ) арифметикалық өрнек
• case -тен кейін айнымалы атауы немесе бүтін типті ( integer ) арифметикалық өрнек

немесе символдық типті ( char ) арифметикалық өрнек

• немесе символдық типті ( char ) арифметикалық өрнек

case i+3 of

1: begin a := b; end;

2: begin a := c; end;

end;

var c: char;

...

case c of

' а ': writeln(‘ Бөкен ');

' б ': writeln(' Борсық ');

else writeln(‘ Білмеймін ');

end;

болуы мүмкін

78

78

Таңдау операторы

Ерекшеліктері:

• егер бір ғана операторды орындау керек болса, begin мен end сөздерін жазбай кетуге болады бірдей екі мәнді қоюға болмайды
• егер бір ғана операторды орындау керек болса, begin мен end сөздерін жазбай кетуге болады
• бірдей екі мәнді қоюға болмайды

case i+3 of

1: a := b;

2 : a := c;

end;

case i+3 of

1: a := b;

1: a := c;

end;

82

82

Таңдау операторы

Ерекшеліктері:

• бірдей әрекеттер орындалатын кезде қолданылатын мәндерді топтастыру қажет
• бірдей әрекеттер орындалатын кезде қолданылатын мәндерді топтастыру қажет

case i of

1: a := b;

2,4 ,6 : a := c;

10..15: a := d;

20,21,25..30: a := e;

else writeln(‘ Қате ');

end;

тізбелеп санап шығу

диапазон

аралас

82

82

Қай жері дұрыс емес ?

case a of

2: begin a := b;

4: a := c;

end;

case a of

2: a := b

4: a := c

end;

;

case a of

2..5: a := b;

4: a := c;

end;

case a of

0..2: a := b;

6..3: a := c;

end;

3..6:

begin

case a+c/2 of

2: a := b;

4: a := c;

end;

case a of

2: a := b; d := 0;

4: a := c;

end;

end;

84

84

Тапсырмалар (бұрыс енгізуден қорғаумен)

"4": Айдың нөмірін енгізе отырып, осы айдағы күндердің санын және енгізу кезінде жіберілген қателердің санын есептеп шығару.

Мысал:

Ай нөмірін енгіз: Ай нөмірін енгіз:

-2 2

Ай нөмірін енгіз: Бұл айда 28 күн бар.

1 1 Сіз 0 рет қате енгіздіңіз.

Бұл айда 30 күн бар.

Сіз 1 рет қате енгіздіңіз.

"5": Айдың нөмірі мен күннің нөмірін енгізіп, Жаңа жылға дейін қалған күндердің санын анықтау.

Мысал:

Ай н өмірін енгіз:

12

Күнді енгіз:

25

Жаңа жылға дейін 6 күн бар.

84

84

Паскаль тілінде программалау

Тақырып 7. Графика

К оординаталар жүйесі

X

(0,0)

y

( x , y )

x

Y

Түстерді басқару

C ызықтың түсі мен қалыңдығы , нүктелердің түсі:

Pen ( 1, 255, 0, 0 );

• Pen ( 1, 255, 0, 0 );

Бояудың түсі мен стилі:

Brush ( 1, 0, 255, 0 );

• Brush ( 1, 0, 255, 0 );

Мәтін түсі:

TextColor ( 0 , 0, 255 );

• TextColor ( 0 , 0, 255 );

B ( blue )

0..255

R ( red )

0..255

G ( green )

0..255

сызықтың қалыңдығы

R

G

B

0 – өшіру

1 - қосу

R

G

B

Нүктелер, кесінділер және қисық сызықтар

( x , y )

Pen (1, 0, 0, 255) ;

Point (x, y) ;

( x 1 , y 1 )

Pen (1, 0, 255, 0) ; Line (x1, y1, x2, y2) ;

( x 2 , y 2 )

( x 2 , y 2 )

( x 1 , y 1 )

Pen (1, 255, 0, 0) ; MoveTo (x1, y1) ; LineTo (x2, y2) ;

LineTo (x3, y3) ;

LineTo (x4, y4) ;

LineTo (x5, y5) ;

( x 3 , y 3 )

( x 5 , y 5 )

( x 4 , y 4 )

89

89

Фигуралардың ішін бояу

( x 1 , y 1 )

Pen (1, 0, 0, 255) ;

Brush (1, 255, 255, 0) ;

Rectangle (x1, y1, x2, y2) ;

( x 2 , y 2 )

( x 1 , y 1 )

Pen (1, 255, 0, 0) ;

Brush (1, 0, 255, 0) ;

Ellipse (x1, y1, x2, y2) ;

( x 2 , y 2 )

( x , y )

Brush (1, 100, 200, 255) ;

Fill (x, y) ;

90

90

Салем!

Мәтін

TextColor (0, 0, 255) ;

Brush (1, 255, 255, 0) ;

Font (20, 30 , 600 ) ;

MoveTo (x, y) ;

writeln (‘ Салем ! ') ;

( x , y )

қанықтылық:

400 – қалыпты

600 – қалың

өлшемі

10 пиксель

айналу бұрышы

30 о

90

90

Мысал

p rogram qq;

b egin

Pen(2, 255, 0, 255);

Brush(1, 0, 0, 255);

Rectangle(100, 100, 300, 200);

MoveTo(100, 100);

LineTo(200, 50);

LineTo(300, 100);

Brush(1, 255 , 255, 0);

Fill(200, 75);

Pen(2, 255, 255 , 255 );

Brush(1, 0 , 255, 0);

Ellipse(150, 100, 250, 200);

end.

(200, 50)

(100, 100)

(300, 200)

90

90

Тапсырмалар

"4": « Бақа "

"5": « Тәж "

93

93

Штрихтер салу

N сызық ( N=5)

( x 1 , y 1 )

Rectangle (x1, y1, x2, y2) ;

Line( x1+h, y1, x1+h, y2) ;

Line( x1+2*h, y1, x1+2*h, y2) ;

Line( x1+3*h, y1, x1+3*h, y2) ;

...

h

( x 2 , y 2 )

x

x

h := (x2 – x1) / (N + 1);

Rectangle (x1, y1, x2, y2) ;

x := x1 + h;

for i:=1 to N do begin

Line( round(x), y1, round(x), y2) ;

x := x + h;

end;

var x, h: real ;

жақын орналасқан бүтін санға дейін дөңгелектеу

Түсті қалай өзгертуге болады?

( x 1 , y 1 )

x

сұр: R = G = B

Brush ( 1, c, c, c );

Fill ( ??? , ??? );

( x-1 , y 1 +1 )

Өзгеру қадамы c:

( x 2 , y 2 )

hc := 255 div (N + 1);

c := 0;

for i:=1 to N+1 do begin

Line (round(x), y1, round(x), y2) ;

Brush (1, c, c, c);

Fill (round(x)-1, y1+1);

x := x + h; c := c + hc;

end;

var c, hc: integer;

Штрихтер салу

a

( x 1 , y 1 )

( x 3 + a , y 1 )

Line( x1+h, y1, x1+h-a, y2) ;

Line( x1+2*h, y1, x1+2*h-a, y2) ;

Line( x1+3*h, y1, x1+3*h-a, y2) ;

...

( x 2 , y 2 )

( x 3 , y 2 )

h

x

x-a

h := (x3 – x2) / (N + 1);

a := x1 – x2;

x := x1 + h;

for i:=1 to N do begin

Line( round(x), y1, round(x-a), y2) ;

x := x + h;

end;

Штрихтер салу

( x 1 , y 1 )

h x

Line( x1, y1+hy, x1+hx, y1+hy) ;

Line( x1, y1+2*hy, x1+2*hx, y1+2*hy) ;

Line( x1, y1+3*hy, x1+3*hx, y1+3*hy) ;

...

h y

y

x

y

hx := (x2 – x1) / (N + 1);

hy := (y2 – y1) / (N + 1);

x := x1 + hx; y := y1 + hy;

for i:=1 to N do begin

Line( x1, round(y), round(x), round(y)) ;

x := x + hx; y := y + hy;

end;

( x 2 , y 2 )

Тапсырмалар

"4": Пернетақтадан штрих сызықтарының санын енгізе отырып фигура салу және оның ішін әр түрлі түстермен бояу.

"5": Пернетақтадан шеңберлердің санын енгізу арқылы шеңбердің суретін салу және оның ішіндегі әр шеңберді әр түрлі түске бояу.

Паскаль тілінде программалау

Тақырып 8 . Функциялардың графигі

Функция графиктерін құру

Есеп: 0 мен 2 π интервалы арасындағы y = 3 sin(x) функциясының графигін құру .

Анализ:

x = π /2 болғанда максималды мән y max = 3

x = 3 π /2 болғанда минималды мән y min = -3

• x = π /2 болғанда максималды мән y max = 3 x = 3 π /2 болғанда минималды мән y min = -3

Мәселе: функция координалардың математикалық жүйесінде көрсетілген, ал графикті координаталарын пиксельдермен көрсете отырып компьютер экранында шығару керек .

Координаталардың түрленуі

Координаталардың математикалық

жүйесі

Координаталардың экрандық жүйесі (пиксельдер)

Y

a

( 0 , 0 )

x

y э

( x , y )

b

x э

y

( x э , y э )

X

( 0 , 0 )

k – масштаб (экрандағы жекелеген кесінді кескінінің ұзындығы)

x э = a + kx

y э = b - ky

Программа

program qq;

const a = 50; b = 200; k = 50;

xmin = 0; xmax = 6.2832;

var x, y, h: real;

xe, ye, w: integer;

begin

w := round((xmax - xmin)*k);

Line( a -10, b, a+w, b);

Line(a, 0, a, 2*b);

x := xmin; h := 0.05;

while x

y := 3*sin(x);

xe := a + round(k*x);

ye := b - round(k*y);

Point (xe, ye);

x := x + h;

end;

end.

2 π

h – x - тің өзгеру қадамы

экранда

w – ОХ осінің ұзындығы(пиксельдер саны)

координаталар осі

графиктің құрылу циклі

?

Кемшілігі ?

102

102

Нүктелерді қалай біріктіруге болады?

Алгоритм:

Программа:

логикалық айнымалы

Егер бірінші нүкте болса

( x э , y э ) нүктесіне өту

әйтпесе

( x э , y э ) нүктесіне кесінді

var first: boolean;

...

begin

...

first := True;

while x

...

if first then begin

MoveTo(xe, ye);

first := False;

end

else LineTo(xe, ye);

...

end;

end.

бастапқы мән

әрекеттердің нұсқасын таңдау

102

102

Тапсырмалар

"4": [-3,3] интервалы арасында y = x 2 функциясының графигін құру .

"5": Функция графигін құру ( эллипс)

102

102

Паскаль тілінде программалау

Тақырып 9. Процедуралар

Процедуралар

Есеп: Мына фигураны құру:

Ерекшелігі: Үш ұқсас фигура.

жалпы : өлшемдері, айналу бұрышы

айырмашылықтары: координаталары, түстері

• жалпы : өлшемдері, айналу бұрышы айырмашылықтары: координаталары, түстері

?

Белгілі әдістермен шешуге бола ма ?

?

Неше координата белгілеу керек ?

106

106

Процедуралар

Процедура – кейбір әрекеттерді орындау үшін қолданылатын көмекші.

Қолданылуы:

• программаның әр жерінде орналасқан бірдей әрекеттерді орындау программаны түсіну оңай болу үшін оны бірнеше қосалқы бөліктерге бөлу
• программаның әр жерінде орналасқан бірдей әрекеттерді орындау
• программаны түсіну оңай болу үшін оны бірнеше қосалқы бөліктерге бөлу

Негізгі есеп

Көмекші есеп3

Көмекші есеп 2

Көмекші есеп1

3 .3

3 .1

2 .3

2 .2

2 .1

1.3

1.2

1.1

3 .2

107

107

Процедуралар

Есепті орындау тәртібі:

• бірдей немесе ұқсас әрекеттерді ерекшелеп алу (үш фигура) олардың ұқсас жерлері (өлшемі, пішіні, айналу бұрышы) мен айырмашылықтарын (координаталары, түсі) табу айырмашықтарын белгісіз айнымалылар түрінде өрнектеу, осы айнымалылар процедураның параметрлері болады
• бірдей немесе ұқсас әрекеттерді ерекшелеп алу (үш фигура)
• олардың ұқсас жерлері (өлшемі, пішіні, айналу бұрышы) мен айырмашылықтарын (координаталары, түсі) табу
• айырмашықтарын белгісіз айнымалылар түрінде өрнектеу, осы айнымалылар процедураның параметрлері болады

параметрлер

тақырыбы

( x , y -60)

procedure Tr( x, y, r, g, b: integer);

begin

MoveTo(x, y);

LineTo(x, y-60);

LineTo(x+100, y);

LineTo(x, y);

Brush(1, r, g, b);

Fill(x+20, y-20);

end;

60

( x +100, y )

түс

MoveTo(x, y);

LineTo(x, y-60);

LineTo(x+100, y);

LineTo(x, y);

Brush(1, r, g, b);

Fill(x+20, y-20);

100

( x , y )

координаталар

процедура тұлғасы

108

108

Программа

формальды параметрлер

60

program qq;

begin

Pen(1, 255, 0, 255);

Tr(100, 100, 0, 0, 255);

Tr(200, 100, 0, 255, 0);

Tr(200, 160, 255, 0, 0);

end.

procedure Tr( x, y, r, g, b: integer);

begin

...

end;

( 100 , 100 )

100

процедураны шақырулар

процедура

нақтылы параметрлер

109

109

Процедуралар

Ерекшеліктері:

• барлық процедуралар негізгі программаның үстінде орналасқан процедураның тақырыбында формальды параметрлер жазылады, олар кейде өзгеріп отыратындықтан атаулармен белгіленеді процедураны шақыру кезінде жақша ішінде нақтылы параметрлер(сандар немесе арифметикалық өрнектер) көрсетіледі
• барлық процедуралар негізгі программаның үстінде орналасқан
• процедураның тақырыбында формальды параметрлер жазылады, олар кейде өзгеріп отыратындықтан атаулармен белгіленеді
• процедураны шақыру кезінде жақша ішінде нақтылы параметрлер(сандар немесе арифметикалық өрнектер) көрсетіледі

procedure Tr( x, y, r, g, b: integer);

Tr (200, 100, 0, 255, 0);

x

y

r

g

b

109

109

Процедуралар

Ерекшеліктері:

• әрбір формалды параметрдің қос нүктеден кейін типі көрсетілуі қажет егер типтері бірдей параметрлер бірінен кейін бірі орналасса, олардың арасы үтірмен ажыратылады процедураның ішіндегі параметрлер айнымалылар секілді қолданылады
• әрбір формалды параметрдің қос нүктеден кейін типі көрсетілуі қажет
• егер типтері бірдей параметрлер бірінен кейін бірі орналасса, олардың арасы үтірмен ажыратылады
• процедураның ішіндегі параметрлер айнымалылар секілді қолданылады

procedure A (x: real; y: integer; z: real);

procedure A (x, z: real; y, k, l: integer);

109

109

Процедуралар

Ерекшеліктері:

• процедурада қосымша айнымалы ретінде жергілікті (локальді) айнымалыларды пайдалануға болады, басқа процедуралар оған қатынай алмайды
• процедурада қосымша айнымалы ретінде жергілікті (локальді) айнымалыларды пайдалануға болады, басқа процедуралар оған қатынай алмайды

program qq;

procedure A (x, y: integer);

var a, b: real;

begin

a := (x + y)/6;

...

end;

begin

...

end.

procedure A (x, y: integer);

var a, b: real;

begin

a := (x + y)/6;

...

end;

локальді айнымалылар

var a, b: real;

109

109

Параметр-айнымалылар

Есеп: екі айнымалы мәндерінің орындарын ауыстыратын процедураны құру.

Ерекшеліктері:

Процедурада жасалған өзгертулер шақырушы программаға белгілі болуы қажет.

• Процедурада жасалған өзгертулер шақырушы программаға белгілі болуы қажет.

program qq;

var x, y: integer;

begin

x := 1; y := 2;

Exchange ( x, y );

writeln ( ’x = ’, x, ’ y = ’, y );

end;

procedure Exchange ( a, b: integer );

var c: integer;

begin

c := a; a := b; b := c;

end;

мына процедура параметрлердің көшірмесімен жұмыс істейді

x = 1 y = 2

109

109

Параметр-айнымалылар

параметрлер өзгере алады

procedure Exchange ( a, b: integer );

var c: integer;

begin

c := a; a := b; b := c;

end;

var

Қолданылуы: процедура(және функция) осындай әдіс арқылы бірнеше мән бере алады.

Шақыртудың тыйым салынған нұсқалары

Exchange ( 2, 3 ); { сандар }

Exchange ( x + z, y+2 ); { өрнектер }

• Exchange ( 2, 3 ); { сандар } Exchange ( x + z, y+2 ); { өрнектер }

109

109

Тапсырмалар

"4": Процедураларды пайдалана отырып, мына фигураны құрастыру .

"5": Процедураларды пайдалана отырып, мына фигураны құрастыру.

Тең қабырғалы үшбұрыш

a

a

0,866 ∙ a

a

115

115

Паскаль тілінде программалау

Тақырып 10 . Рекурсия

Рекурсивті объектілер

Мысалдар:

Рекурсияланған сурет:

Факториал:

егер

егер

Рекурсивті объект деп - бір объект немесе дәл осындай бірнеше объект арқылы анықталатын объектіні айтады.

117

117

Пифагор ағашы

N деңгейлі Пифагор ағашы – бұл ағаштың діңгегі мен осы діңгектен симметриялы түрде өсіп шыққан N- деңгейлі екі Пифагор ағашы , бұл ағаштардың бағанының ұзындығы 2 есе кем және олардың арасындағы бұрыш 90 o -қа тең .

6 деңгей:

?

Бұның рекурсивті фигура екенін қалай дәлелдеуге болады ?

118

118

Пифагор ағашы

Ерекшеліктері:

• қашан тоқтау керек? ағаштардың иілу бұрышы әр түрлі
• қашан тоқтау керек?
• ағаштардың иілу бұрышы әр түрлі

Қалған деңгейлердің саны нөлге тең болғанда!

x 1 = x 0 + L · cos ( α )

y 1 = y 0 – L · sin( α )

α +45 o

α - 45 o

( x 1 , y 1 )

L

Еншілес ағаштардың иілу бұрышы

α

α + π /4

α – π /4

( x 0 , y 0 )

118

0 then begin x1 := x0 + L*cos(a); y1 := y0 - L*sin(a); Line (round(x0), round(y0), round(x1), round(y1)); Pifagor (x1, y1, a + pi/4, L*k, N-1); Pifagor (x1, y1, a - pi/4, L*k, N-1); end; end; егер N=0 болса, аяқтау рекурсивті шақырулар Рекурсивті процедура деп өзін өзі шақыратын процедураны айтады 118" width="640"

118

Процедура

α бұрышы

баған ұзындығы

procedure Pifagor(x0, y0, a, L: real;

N: integer);

const k = 0.6; { ұзындықтың өзгеруі }

var x1, y1: real; { жергілікті айнымалылар }

begin

if N 0 then begin

x1 := x0 + L*cos(a);

y1 := y0 - L*sin(a);

Line (round(x0), round(y0),

round(x1), round(y1));

Pifagor (x1, y1, a + pi/4, L*k, N-1);

Pifagor (x1, y1, a - pi/4, L*k, N-1);

end;

end;

егер N=0 болса, аяқтау

рекурсивті шақырулар

Рекурсивті процедура деп өзін өзі шақыратын процедураны айтады

118

118

Программа

program qq;

procedure Pifagor(x0, y0, a, L: real;

N: integer);

...

end;

begin

Pifagor (250, 400, pi/2, 150, 8);

end;

баған ұзындығы

α бұрышы

x 0

деңгейлер саны

y 0

?

Ағашты 30 o оңға қалай еңкейтуге болады ?

Pifagor (250, 400, 2* pi/ 3 , 150, 8);

121

121

Задания

"4": Рекурсивті процедураны қолдана отырып , мына фигураны құрастыру:

"5": Рекурсивті процедураны қолдана отырып , мына фигураларды құрастыру:

121

121

Паскаль тілінде программалау

Тақырып 1 1. Анимация

Анимация

Анимация (ағылш. animation ) – экрандағы кескінге жан бітіру.

Есеп : 400х400 пиксельді көк квадраттың ішімен 20х20 пиксельді сары квадрат солдан оңға қарай жылжып келеді. Программа өз жұмысын Esc пернесін басқанда немесе сары квадрат көк квадраттың оң жақ жетіне жеткен кезде тоқтатады .

Проблема : объектінің экранда қозғалуын қалай кескіндеуге болады?

Қосымша: объектінің қозғалысы ( x,y) координаталарымен белгіленеді

Анимация қағидасы:

• объектіні ( x,y) нүктесінде саламыз бірнеше миллисекундқа кідіру объектіні өшіреміз ( x,y ) координаталарын өзгертеміз 1-қадамға көшеміз
• объектіні ( x,y) нүктесінде саламыз
• бірнеше миллисекундқа кідіру
• объектіні өшіреміз
• ( x,y ) координаталарын өзгертеміз
• 1-қадамға көшеміз

124

124

«Пернелерді шертуді» қалай іске асыруға болады?

Оқиға деп қандай да бір объектінің қалпында өзгерістің болуын немесе пайдаланушының әрекетін айтады. (пернені басу, тышқанды шерту).

IsEvent – қолданушы тарапынан қандай да бір әрекеттің болған-болмағандығын анықтайтын логикалық функция .

Event – нақты қандай оқиғаның болғандығын анықтайтын процедура.

if IsEvent then begin

Event (k, x, y);

if k = 1 then

writeln(‘ Коды бар перне ' , x)

else { k = 2 }

writeln(‘ Тышқан : x=' , x, ' y=', y);

end;

var k, x, y: integer;

124

124

Esc пернесін басып циклдан қалай шығуға болады ?

егер тоқтау қажет болса, True

program qq;

var stop: boolean;

k,code,i: integer;

begin

stop := False;

repeat

if IsEvent then begin

Event(k, code, i);

if (k = 1) and (code = 27) then

stop := True;

end;

...

until stop;

end;

циклді іске қосу

егер бір нәрсе бола қалса...

қандай оқиға болды?

е гер коды 27 ( Esc ) болатын перне басылса, онда стоп

124

124

Процедура (сурет салу және өшіру)

Идеялар

• бір процедура суретті салады және өшіреді өшіру = фонның түсімен бояу квадраттың шекарасын өшіріп тастау (негізгі программада)
• бір процедура суретті салады және өшіреді
• өшіру = фонның түсімен бояу
• квадраттың шекарасын өшіріп тастау (негізгі программада)

( x , y )

( x +20, y +20)

сурет салу ( True ) немесе салмау ( False ) ?

procedure Draw(x, y: integer; flag: boolean);

begin

if flag then

Brush(1, 255, 255, 0)

else

Brush(1, 0, 0, 255);

Rectangle(x, y, x+20, y+20);

end;

сурет саламыз: қылқаламның түсі – сары

суретті өшіреміз: қылқаламның түсі – көк

тек қана құю!

124

= 400-20 then stop := true; until stop; end. процедура көк фон шекараны өшіріп тастау бастапқы жағдайлары Esc пернесімен шығу 10 мс күтеміз шекараға тақалған кезде шығу 124" width="640"

124

Толық программасы

program qq;

var x, y, k, code, i: integer;

stop: boolean;

procedure Draw(x,y: integer; flag: Boolean);

begin

...

end;

begin

Brush(1, 0, 0, 255);

Rectangle(10, 10, 400, 400);

Pen(0, 0, 0, 255);

x := 10; y := 200; stop := false;

repeat

if IsEvent then begin

...

end;

Draw(x, y, True);

Delay(10);

Draw(x, y, False);

x := x + 1;

if x = 400-20 then stop := true;

until stop;

end.

процедура

көк фон

шекараны өшіріп тастау

бастапқы жағдайлары

Esc пернесімен шығу

10 мс күтеміз

шекараға тақалған кезде шығу

124

124

Тапсырмалар

"4": Екі квадрат бір біріне қарама-қарсы бағытта қозғалады:

"5": Екі квадрат бір біріне қарама-қарсы бағытта қозғалады және көк квадраттың қабырғасына соқтығысып кері бағытта жылжиды:

124

124

Пернелермен басқару

Есеп : көк квадраттың ішінде орналасқан сары квадрат бағыттаушы пернелермен басқарылатындай болуы керек. Пернелердің коды:

солға – 37 жоғары – 38 Esc – 27

оңға – 39 төмен – 40

Проблема : қозғалыс бағытын қалай өзгертуге болады?

Шығарылуы :

егер перне басылған болса, …

if { оқиға болды } then begin

if { перне басулы } then begin

{ перненің кодын алу - code}

if code = 37 then x := x – 1;

if code = 38 then y := y – 1;

if code = 39 then x := x + 1;

if code = 40 then y := y + 1;

if code = 27 then stop := True;

end;

end;

IsEvent

Event ( k, code, i);

if k = 1 then begin

case code of

37: x := x – 1; 38: y := y – 1;

39: x := x + 1; 40: y := y + 1;

27: stop := True;

end;

124

124

Программасы

program qq;

var x, y, k, code, i: integer;

stop: boolean;

begin

...

repeat

Draw(x, y, True);

Delay(20);

Draw(x, y, False);

until stop;

end.

процедура

procedure Draw(x,y: integer; flag: Boolean);

begin

...

end;

негізгі цикл

оқиғаларды өңдеу

if IsEvent then begin

...

end;

?

Кемшілігі ?

131

131

Жыпылықтауды қалай кетіруге болады?

Проблема : ешбір перне басылмағанның өзінде де квадрат әр 20 мс сайын басқа түске боялып тұрады(жыпылықтау!)

Бізге қажеттісі: ешқандай оқиға болмаса квадратты басқа түстерге боямау (жыпылықтатпау)

Шығарылуы : квадратты бояп тастап, оқиғаны күту

Жаңа проблема : оқиғаны қалай күтеміз ?

Жаңа проблеманың шығарылуы : бос цикл « оқиға болмайынша ештеме істеме ":

while not IsEvent do;

131

131

Программасы

program qq;

var x, y, k, code, i: integer;

stop: boolean;

begin

...

repeat

Draw(x, y, True);

while not IsEvent do;

until stop;

end.

процедура

procedure Draw(x,y: integer; flag: Boolean);

begin

...

end;

квадраттың суретін саламыз

оқиғаны күтеміз

while not IsEvent do;

енді өшіруге болады

Draw(x, y, False);

Event(k, code, i);

...

?

Нені жақсартуға болады ?

133

133

Тапсырмалар

"4": Квадрат бағыттауыш пернелерді басқан бағытта жылжып отырады, алайда көк квадраттың шекарасынан асып кете алмайды:

"5": Квадрат үздіксіз қозғалып отырады, бағыттауыш пернелер басылған кезде өз бағытын өзгертеді және көк квадраттың қабырғаларына соқтығысып кері жылжып отырады:

134

134

Айналу

Есеп : Жердің Күнді айналу моделін бейнелеу.

Проблема : шеңбер бойымен айналу, координаталарды қалай өзгертіп отыруға болады?

Шығарылуы : тәуелсіз айнымалы ретінде α –ның айналу бұрышын қолдану (циклде өзгерту)

( x , y )

L

x = x 0 + L · cos ( α )

y = y 0 – L · sin( α )

α

( x 0 , y 0 )

134

134

Процедура

сурет салу ( True ) немесе салмау ( False ) ?

procedure Draw(x, y: integer; flag: boolean);

const r = 10;

begin

if flag then

Brush(1, 100, 100, 255)

else

Brush(1, 0, 0, 0);

Ellipse(x - r, y-r, x+r, y+r);

end;

Жердің радиусы

суретін саламыз: қылқалам түсі – көгілдір

суретті өшіреміз: қылқалам түсі – қара

тек қана құю!

( x - r , y-r )

( x , y )

( x+r , y+r )

134

134

Тұрақтылар мен айнымалылар

program qq;

const rSun = 60; { Күннің радиусы }

L = 150; { Жер орбитасының радиусы }

x0 = 200; { Күн центрінің координаталары }

y0 = 200;

var x, y, { Жердің координаталары }

k, code, i: integer; { Event үшін }

a , ha: real; { айналу бұрышы , қадам }

stop: boolean; { программаны тоқтату белгісі }

begin

...

end.

procedure Draw(x, y: integer; flag: Boolean);

begin

...

end;

134

134

Негізгі программа

program qq;

...

begin

Brush(1, 0, 0, 0); Fill(1,1);

Brush(1, 255, 255, 0);

Ellipse(x0-rSun, y0-rSun, x0+rSun, y0+rSun);

a := 0; ha := 1*pi/180; { бастапқы бұрыш , 100 мс-та 1 o қадам }

stop := false;

Pen(0,0,0,0); { контурларды өшіріп тастаймыз }

repeat

x := round(x0 + L*cos(a));

y := round(y0 - L*sin(a));

Draw(x, y, True);

Delay(100);

Draw(x, y, False);

a := a + ha;

until stop;

end.

фонды қара түске бояу

Күннің суретін саламыз

жаңа координаталар

100 мс күтеміз

if IsEvent then begin

Event(k, code, i);

if (k = 1) and (code = 27) then stop := true;

end;

ha бұрышына бұрылу

134

134

Тапсырмалар

"4": Күнді айналып жүрген екі планетаның моделін бейнелеу, планеталар бір-біріне қарама-қарсы бағытта қозғалатын болсын:

"5": Күн-Жер-Ай жүйесінің моделін бейнелеу:

139

139

Паскаль тілінде программалау

Тақырып 1 2. Кездейсоқ сандар

Кездейсоқ сандар

Кездейсоқ көріністер : барлық жерде…

• тиынды лақтыру ("орел" немесе "решка") қардың түсуі броундық қозғалыс телефон байланысында болатын ақаулар радиоэфирдің шуы
• тиынды лақтыру ("орел" немесе "решка")
• қардың түсуі
• броундық қозғалыс
• телефон байланысында болатын ақаулар
• радиоэфирдің шуы

Кездейсоқ сандар – бұған дейінгі сандардың ретін біліп отырсақ та, келесі санның қандай екені белгісіз болатын сандардың тізбегін айтады.

Проблема : компьютерде осыны қалай алуға болады?

Мүмкін болатын шешімдері :

• шу ақауларының сыртқы көздерін пайдалану
• математикалық түрлендірулерді пайдалану

Жалған кездейсоқ сандар

Жалған кездейсоқ сандар – бойында кездейсоқ сандардың қасиеті бар, бірақ әрбір келесі сан алдын ала берілген формула бойынша есептелетін сандардың тізбегін айтады.

Мысалдар :

• Кездейсоқ бүтін сандар [0,m) (сызықты конгруэнтті әдіс)
• Кездейсоқ бүтін сандар [0,m) (сызықты конгруэнтті әдіс)

• Кездейсоқ нақты сандар [0,1]
• Кездейсоқ нақты сандар [0,1]

a, c, m - бүтін сандар

2 30 -1

жай сан

мысал, k = 5

санның бөлшек бөлігі

Кездейсоқ сандардың орналасуы

Модель : қар бұршақтары [a,b] кесіндісінің аралығына түседі

орналасуы

бірқалыпты

бірқалыпты емес

a

a

b

b

?

Әр түрлі орналастырулардың саны қанша болуы мүмкін ?

143

143

Кездейсоқ сандардың орналасуы

Ерекшеліктері :

• орналасу – бұл бір ғана санның емес бүкіл тізбектің сипаттамасы бірқалыпсыздардың саны – көп кез келген бірқалыпсыз орналасуды бірқалыпты орналасудың көмегімен алуға болады.
• орналасу – бұл бір ғана санның емес бүкіл тізбектің сипаттамасы
• бірқалыпсыздардың саны – көп
• кез келген бірқалыпсыз орналасуды бірқалыпты орналасудың көмегімен алуға болады.

a

a

b

b

бірқалыпты орналасу

бірқалыпсыз орналасу

143

143

Паскальдегі кездейсоқ сандардың генераторы

[0,N] интервалындағы бүтін сандар:

var x: integer;

...

x := random ( 100 ); { интервал [0,99] }

[0,1] интервалындағы бүтін сандар:

var x: real;

...

x := random; { интервал [0,1] }

143

143

Кездейсоқ сандар

Есеп : 400х300 пиксельді тіктөртбұрыштың ішін түстері кездейсоқ нүктелермен бірқалыпты етіп толтыру.

Нүктенің кездейсоқ координаталарын қалай алуға болады?

x := random ( 400 );

y := random ( 300 );

• x := random ( 400 ); y := random ( 300 );

Бірқалыптылықты қалай алуға болады? random функциясы қолданылса автоматты түрде қамтамасыз етіледі

Кездейсоқ түстерді қалай алуға болады?

Pen (1, random(256), random(256), random(256));

Point ( x, y );

• Pen (1, random(256), random(256), random(256)); Point ( x, y );

143

143

Программа

program qq;

var x, y, k, code, i: integer;

stop: boolean;

begin

stop := False;

repeat

x := random(400);

y := random(300);

Pen(1, random(25 6 ), random(25 6 ), random(25 6 ));

Point(x, y );

if IsEvent then begin

Event(k, code, i);

if (k = 1) and (code = 27) then stop := True;

end;

until stop;

end.

кездейсоқ координаталар

кездейсоқ түс

Esc пернесін басып шығып кету

143

143

Тапсырмалар

"4": Пернетақтадан тіктөртбұрыш бұрыштарының координаталарын енгізіп, тіктөртбұрыштың ішін түстері кездейсоқ нүктелермен толтыру керек.

"5": Үшбұрыштың ішін түстері кездейсоқ болатын нүктелермен толтыру. (бірқалыпты немесе бірқалыпты емес).

Қосымша көмек : бұрышы 45 о болатын теңбүйірлі үшбұрышты алу керек .

(100,100)

(300,200)

143

143

Паскаль тілінде программалау

Тақырып 13 . Функциялар

Функциялар

Функция – нәтижесі қандай да бір мәнге ие болатын көмекші алгоритм (қосалқы программа).

Мысалдар :

• , , есептеу өрнектерді күрделі формулалармен есептеу сұраққа жауап (жай сан ба, әлде жай сан емес пе?)
• , , есептеу
• өрнектерді күрделі формулалармен есептеу
• сұраққа жауап (жай сан ба, әлде жай сан емес пе?)

Неліктен?

• программаның әр жерінде орналасқан бірдей есептеулерді орындау үшін функциялардың жалпыға бірдей кітапханаларын құру үшін
• программаның әр жерінде орналасқан бірдей есептеулерді орындау үшін
• функциялардың жалпыға бірдей кітапханаларын құру үшін

?

Процедурадан айырмашылығы неде ?

150

b then Max := a else Max := b; end. бұл функцияны нәтижесі 150" width="640"

150

Функциялар

Есеп: екі санның үлкенін анықтайтын функция құру және оны қолдануға мысал келтіру

Функция:

формальды параметрлер

function Max (a, b: integer): integer;

begin

if a b then Max := a

else Max := b;

end.

бұл функцияны нәтижесі

150

150

Функциялар

Ерекшеліктері:

• тақырыбы function сөзімен басталады функцияда формальды параметрлер процедурадағыдай сипатталады айнымалы параметрлерді пайдалануға болады тақырыптың соңында қоснүктеден кейін нәтиженің типі көрсетіледі функциялар негізгі программадан ЖОҒАРЫ орналасады
• тақырыбы function сөзімен басталады
• функцияда формальды параметрлер процедурадағыдай сипатталады
• айнымалы параметрлерді пайдалануға болады
• тақырыптың соңында қоснүктеден кейін нәтиженің типі көрсетіледі
• функциялар негізгі программадан ЖОҒАРЫ орналасады

Max (a, b: integer): integer;

function

function qq( a, b: integer; x: real ): real;

a, b: integer; x: real

function Max ( a, b: integer): integer;

var

function Max (a, b: integer): ;

integer

152

152

Функциялар

Ерекшеліктері:

• жергілікті айнымалыларды жариялауға және пайдалануға болады нәтиже болатын мән - аты функцияның атымен сәйкес келетін айнымалыға жазылады; оны жариялаудың ҚАЖЕТІ ЖОҚ :
• жергілікті айнымалыларды жариялауға және пайдалануға болады
• нәтиже болатын мән - аты функцияның атымен сәйкес келетін айнымалыға жазылады; оны жариялаудың ҚАЖЕТІ ЖОҚ :

function qq (a, b: integer): float;

begin

...

end;

var x, y: float;

function Max (a, b: integer): integer;

begin

...

end;

!

Max := a;

Delphi -де :

Result := a;

153

153

Программа

program qq;

var a, b, max: integer;

begin

writeln(‘ Екі сан енгіз ');

read(a, b);

max := Max ( a, b );

writeln(‘ Санның үлкені ' , max );

end.

c

function Max (a, b: integer): integer;

begin

...

end;

нақты параметрлер

функцияны шақыру

c

c

!

Айнымалылардың, функциялардың және процедуралардың аттары бірдей болмауы керек!

154

154

Логикалық функциялар

Есеп: енгізілген санның - жай сан екендігін анықтайтын функция құру.

Ерекшеліктері:

• жауабы – логикалық мән ( True немесе False ) функцияның нәтижесін if, while шарттарында логикалық шама ретінде қолдануға болады
• жауабы – логикалық мән ( True немесе False )
• функцияның нәтижесін if, while шарттарында логикалық шама ретінде қолдануға болады

Алгоритм: 2-ден N-1 -ге дейінгі аралықтағы бөлгіштердің санын есептейміз , егер олардың саны нөлге тең болмаса енгізілген санның - құрама сан болғаны.

• Алгоритм: 2-ден N-1 -ге дейінгі аралықтағы бөлгіштердің санын есептейміз , егер олардың саны нөлге тең болмаса енгізілген санның - құрама сан болғаны.

count := 0;

for i := 2 to N-1 do

if N mod i = 0 then

count := count + 1;

if count = 0 then

{ N саны – жай сан }

else { N саны – құрама сан }

for i := 2 to N-1 do

if N mod i = 0 then

count := count + 1;

?

Қалай жақсартуға болады ?

155

155

Логикалық функциялар

program qq;

var N: integer;

begin

writeln(‘ Бүтін сан енгіз ');

read(N);

if Prime(N) then

writeln(N, ' – жай сан ')

else writeln(N, ' – құрама сан ');

end.

нәтижесі – логикалық мән

function Prime (N: integer): boolean;

var count, i: integer;

begin

i := 2; count := 0;

while i*i

if N mod i = 0 then count := count + 1;

i := i + 1;

end;

Prime := (count = 0);

end;

таңдап алу тек -ге дейін

шарт дегеніміз – логикалық мән

функцияны шақыру

155

155

Тапсырмалар

"4": 1-ден N -ге дейінгі сандардың қосындысын анықтайтын функция құру және оны қолдануға мысал келтіру .

Мысал:

Сан енгіз:

1 00

қосынды = 5050

"5": Шахматты ойлап шығарған адамның N -ші торға неше бидайдың қоюын сұрағанын анықтайтын функция құру. ( 1-шісіне – 1 дән, 2-шісіне – 2 дән, 3-шісіне – 4 бидай дәнін, …)

Мысал:

Тордың нөмірін енгіз:

28

28-шісі торда 134217728 бидай дәні.

155

155

Тапсырмалар (2-нұсқа)

"4": Екі натурал санның ең үлкен ортақ бөлгішін анықтайтын функция құру және оны қолдануға мысал келтіру.

Мысал:

Екі сан енгіз:

14 21

ЕҮОБ(14,21)=7

"5": Синус функциясын қатардың қосындысы секілді есептейтін функция құру. (0.001 дәлдікпен)

Мысал:

Градус түріндегі бұрышты енгіз:

45

sin(45) = 0.707

x радиан түрінде!

155

155

Фильмнің соңы

155