Саба?ты? к?рнекілігі: компьютерлер, интерактивті та?та, электронды о?улы?.
О?ыту формалары: жеке, топты? ж?не ?жымды?.
Саба?ты? ?ту барысы:
І. ?йымдастыру кезе?і.
ІІ. ?йге берілген тапсырманы тексеру.
(Практикум ж?мыстарын тал?ылау)
?ткен саба?тар бойынша ?айталау с?ра?тары:
ПС. Алгоритмні? б?рі формулалармен ?ана емес с?здерменде жазылады. Ол с?здерді компьютер ?алай т?сінеді? Компьютер деген машина болса, ол командаларды ?алай орындайды?
Жа?а саба?.
Паскаль тілі
Алгоритмді компьютерде орындау ?шін оны машина?а т?сінікті тілде жазамыз. Ондай тілдер ?те к?п. Соларды? ке? тара?ан бір т?рі Паскаль. Одан бас?а АЛГОЛ, ФОРТРАН, БЕЙСИК, ДЕЛФИ. т.с.с болып кете береді. Паскаль тілін 1968-1970 жылдары швейцариялы? ?алым Никалус Врит о?ып-?йренуге ?олайлы тіл ретінде ?сы?ан.
Паскал тілінде программа ?ш б?ліктен т?рады:
1. та?ырып
2. сипаттау б?лімі
3. операторлар б?лімі
Т?йінді с?з – ма?анасы алдын ала аны?тал?ан, Паскаль тіліні? ??рамына кіретін а?ылшын с?зі. (О?улы?ты? 39 бетіндегі 2.2 кестені ?ара)
Мыс: program, var, begin, while…
Идентификатор – айнымалыларды белгілеу ?шін ж?не программалау ?рдісінде ?олданылатын арнайы та?балар мен белгілер к?бінесе латын ?ріптері ж?не цифрлар).
Мыс:
x=9, y01:=0.1, y02:=0.5, mektep:=’Уалиханов’
м?нда?ы: x, y01, y02, mektep шамалары идентификатор болып табылады.
2. Тілді? алфавиті.
Паскаль – тіл деп атал?ан со? оны? к?дімгі тілдегідей ?з алфавиті бар.
Б?ларды біз математикадан білеміз. Паскалда б?лардан бас?а мынадай да амалдар ?олданылады:
div — б?тін б?лу (б?тін санды б?тін сан?а б?лгендегі б?лiндіні? б?тін б?лігін табу), мысалы, 10 div 3 = 3.
10 div 3 = 3
mod — ?алды?ты табу (б?тін сандарды б?лген кездегі б?тін ?алды?ты табу), мысалы, 10 mod 3 — н?тижесі 1.
Логикалы? амал белгілері:
and— ж?не (логикалы? к?бейту) операциясы;
or — немесе (логикалык косу) операциясы;
xandy > 0
not — емес (терістеу немесе жо??а шы?ару) операциясы;
true – а?и?ат
false - жал?ан
div – б?тін б?лу. Мыс: 10 div 3 =3 ?алды?ы еленбейді.
mod – ?алды?ты табу. Мыс: 10 mod 3 =1 б?тін б?лігі еленбейді.
And – ж?не (логикалы? к?бейту);
or - немесе (логикалы? ?осу);
not – емес (терістеу).
‘ (апостроп) – символды? немесе жолды? шамаларды ?оршау (тырна?ша?а алу) белгісі
:= - меншіктеу белгісі
; - операторлар арасын б?лектеу ?шін ?олданылады.
Б?дан бас?а да к?птеген та?балар бар. Оларды болаша? саба?тарымызда ?ажеттігіне ?арай біртіндеп аны?тап отырамыз.
?атыс та?балары : >, <, >=, <=
Программалау тілінде мына ??ымдар жиі ?олданылады:
?рнек
Арифметикалы? немесе логикалы?амалдар та?басымен біріктірілген айнымалылар, атаулар, функциялар, жиымдар т.б ма?анасы бар с?здер тізбегі ?рнек деп аталады.
?рнек жазуда кеткен ?ателікті компьютер аны?тай алмауы м?мкін.
Оператор
Программалау тіліні? белгілі бір іс-?рекетті орындай алатын т?ра?ты ма?анасы бар с?йлемін оператор дейді.
Операторды жаз?анда ?ате кетсе компьютер бірден ан?ытайды.
Тіл синтаксисі
Программа жазу барысында са?талу?а тиісті тілді? ережелерін программалау тіліні? синтаксисі дейді.
Синтаксистік ?атені де компьютер бірден ан?ытайды.
Тілді? семантикасы
Программа жазуды? ма?аналы? ережелерін тілді? семантикасы дейді.
Семантикалы? ?ателерді компьютер аны?тай алмауы м?мкін.
Паскаль тілінде программа жеке жолдардан т?рады. Жол бойында бірнеше оператор жазылса, оларды? арасы «;» -мен ажыратылады. Бір жолда?ы та?балар саны пробелді ?ос?анда 256-дан аспауы тиіс.
Паскаль программасыны? ??рылымы.
1. та?ырып
program программа аты жазылады;
2. сипаттау б?лімі
…
Var типтері к?рсетілген айнымалылар;
begin
3. операторлар б?лімі
Операторлар;
end.
var ?ызметші с?зі Паскалда жиі ?олданылады, осы с?зден кейін программада ?олданылатын барлы? айнымалылар типтері к?рсетіліп арасы ?тірмен б?лініп, тізіліп жазылады. Б?л айнымалылар м?ліметтер мен н?тижелерден ж?не аралы? шамалардын т?рады.
М?ліметтер – программа орындалуы ?шін керекті айнымалылар.
М?ліметтер Паскаль тілінде READ операторыны? к?мегімен компьютерге енгізіледі. Программа ішінен б?л операторды кездесітіріп, компьютер, «?» белгісін экран?а шы?арып сан (м?лімет) енгізуід к?теді.
Былай жазылады: read(x,y,z); клавиатурадан арасы пробелмен б?лінген ?ш сан теріп <enter> клавшін басамыз.
Readln(x) - с?ра? белгісі жа?а жол?а шы?ып т?рады.
Н?тижелер – программа орындалып бол?ан со? м?ні аны?талатын айнымалылар. Н?тижені экран?а шы?рау ?шін Паскалда WRITE операторы ?олданылады. Мыс: werite(‘natyje= ‘;x). ‘апостроф белгісіні? арасында?ылар экран?а сол к?йінде ?згеріссіз шы?ады да, х-ты? орнына оны м?ні шы?ады.
writeln(‘s= ‘,s) н?тиже жа?а жол?а шы?ады.
Аралы? шама – м?ліметке де н?тижеге де жатпайтын, программа орындау барысында ?ажет болатын программалаушы енгізген айнымалылар.
?осал?ы программа – алдын ала ат ?ойыл?ан программа. Ол негізгі программаны? кез-келген б?лігінде атын к?рсету ар?ылы ша?ырылып ат?арыла береді.
ІІ.Саба?ты бекіту:
Осы ал?ан біліміміз негізінде ша?ын, сызы?ты? программа жаза аламыз.
ЕСЕП: Клавиатурадан екі б?тін сан с?райтын ж?не экран?а оларды? к?бейтіндісін басып шы?аратын программа жазы?ыз.
Программаны есеп шы?ару кезе?дерін ескере отырып жазайы?. Есептік математикалы? моделін ??рамыз:
Математикалы? моделі
Паскаль программа
1. Не белгілі? Екі б?тін сан, х, у – б?тін;
2. Не істеу керек?
Екі сан тенгізу; оларды? к?бейтіндісін
z:=х*у; аралы? шама z-ке меншіктеу.
Н?тижені экран?а шы?ару;
Со?ы.
program esep01;
var x,y,z:integer;
begin
z:=x*y;
write(‘к?бейтінді = ‘,z);
end.
Дайын н?с?асын компьютерде орындап к?рсетеміз.
ІІІ. Сынып ж?мысы
Жо?арыда?ы программаны ары ?арай дамытайы?:
тапсырма: №1 Енігізілген екі санны? к?бейтіндісімен ?атар ?осындысын да шы?аратындай етіп,
№2 Енігізілген екі санны? к?бейтіндісімен ?атар айрымасын да шы?аратындай етіп,
№3 Енігізілген екі санны? к?бейтіндісімен ?атар б?ліндісін де шы?аратындай етіп программа?а ?згеріс енгізі?із. М?мкін болса компьютерде орында?ыз.
ІV. ?йге тапсырма.
1. Жо?арыда?ы программаны екі сан?а барлы? арифметикалы? амалдарды ?олданып, н?тижелерін экран?а шы?аратындай етіп ?згерті?із.
2. §4,.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Паскаль – программалау тілі. Тілді? алфавиті.»
Тексерілді: Күні:
Пән аты: Информатика
Сыныбы. 9
Сабақтың тақырыбы: Паскаль – программалау тілі. Тілдің алфавиті.
Мақсаты:
Паскаль программалау тілінің алфавитімен таныстыру және алгоритмді программалау тілінде жазу ережелерін түсіндіру. Оқушыларды Паскаль тілінің құрылымымен және оның орындалу ретімен таныстыру, программа бөліктерінде міндетті түрде қолданылатын түйінді сөздердің дұрыс жазылуын, орналасу ретін қатаң сақтауды үйрету.
Жасанды тілдің қалай құрылатынын сезіну. Оқушылардың есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту. Пәнге деген қызығушылығын арттыру.
Тәртіптілік пен жинақылық дағдыларының қалыптасуына әсер ету. Жан-жақты болуға, өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Оқыту әдістері: сөздік, көрнекі, практикалық
Сабақтың көрнекілігі: компьютерлер, интерактивті тақта, электронды оқулық .
Оқыту формалары: жеке, топтық және ұжымдық.
Сабақтың өту барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үйге берілген тапсырманы тексеру.
(Практикум жұмыстарын талқылау)
Өткен сабақтар бойынша қайталау сұрақтары:
ПС. Алгоритмнің бәрі формулалармен ғана емес сөздерменде жазылады. Ол сөздерді компьютер қалай түсінеді? Компьютер деген машина болса, ол командаларды қалай орындайды?
Жаңа сабақ.
Паскаль тілі
Алгоритмді компьютерде орындау үшін оны машинаға түсінікті тілде жазамыз. Ондай тілдер өте көп. Солардың кең тараған бір түрі Паскаль. Одан басқа АЛГОЛ, ФОРТРАН, БЕЙСИК, ДЕЛФИ... т.с.с болып кете береді. Паскаль тілін 1968-1970 жылдары швейцариялық ғалым Никалус Врит оқып-үйренуге қолайлы тіл ретінде ұсыған.
Паскал тілінде программа үш бөліктен тұрады:
1. тақырып
2. сипаттау бөлімі
3. операторлар бөлімі
Түйінді сөз – мағанасы алдын ала анықталған, Паскаль тілінің құрамына кіретін ағылшын сөзі. (Оқулықтың 39 бетіндегі 2.2 кестені қара)
Мыс: program, var, begin, while…
Идентификатор – айнымалыларды белгілеу үшін және программалау үрдісінде қолданылатын арнайы таңбалар мен белгілер көбінесе латын әріптері және цифрлар).
Мыс:
x=9, y01:=0.1, y02:=0.5, mektep:=’Уалиханов’
мұндағы: x, y01, y02, mektep шамалары идентификатор болып табылады.
2. Тілдің алфавиті.
Паскаль – тіл деп аталған соң оның кәдімгі тілдегідей өз алфавиті бар.
Барлық латын әріптері – A … z;
Сандар: 0...9, 2-лік, 16-лық; (16-лық санды шатастырмау үшін оның идентификаторына $ белгісі тіркеліп жазылады, $1F);
Арифметикалық амалдар: +, -, *, /
Бұларды біз математикадан білеміз. Паскалда бұлардан басқа мынадай да амалдар қолданылады:
div — бүтін бөлу (бүтін санды бүтін санға бөлгендегі бөлiндінің бүтін бөлігін табу), мысалы, 10 div 3 = 3.
10 div 3 = 3
mod — қалдықты табу (бүтін сандарды бөлген кездегі бүтін қалдықты табу), мысалы, 10 mod 3 — нәтижесі 1.
Логикалық амал белгілері:
a
27 div 5 = 5
36 div 7 = 5
10 mod3 = 3
63mod8 = 7
45mod8 = 5
xandy 0
x y
5 2 true 1
-3 -100 false 0
50 0 false 0
xory 0
5 2 true 1
-3 -100 false 0
50 -5 true 1
nd— және (логикалық көбейту) операциясы;
or — немесе (логикалык косу) операциясы;
xandy 0
not — емес (терістеу немесе жоққа шығару) операциясы;
true– ақиқат
false- жалған
div – бүтін бөлу. Мыс: 10 div 3 =3 қалдығы еленбейді.
mod – қалдықты табу. Мыс: 10 mod 3 =1 бүтін бөлігі еленбейді.
And – және (логикалық көбейту);
or - немесе (логикалық қосу);
not – емес (терістеу).
‘ (апостроп) – символдық немесе жолдық шамаларды қоршау (тырнақшаға алу) белгісі
:= - меншіктеу белгісі
; - операторлар арасын бөлектеу үшін қолданылады.
Бұдан басқа да көптеген таңбалар бар. Оларды болашақ сабақтарымызда қажеттігіне қарай біртіндеп анықтап отырамыз.
Қатыс таңбалары : , =,
Программалау тілінде мына ұғымдар жиі қолданылады:
Өрнек
Арифметикалық немесе логикалықамалдар таңбасымен біріктірілген айнымалылар, атаулар, функциялар, жиымдар т.б мағанасы бар сөздер тізбегі өрнек деп аталады.
Өрнек жазуда кеткен қателікті компьютер анықтай алмауы мүмкін.
Оператор
Программалау тілінің белгілі бір іс-әрекетті орындай алатын тұрақты мағанасы бар сөйлемін оператор дейді.
Операторды жазғанда қате кетсе компьютер бірден анқытайды.
Тіл синтаксисі
Программа жазу барысында сақталуға тиісті тілдің ережелерін программалау тілінің синтаксисі дейді.
Синтаксистік қатені де компьютер бірден анқытайды.
Тілдің семантикасы
Программа жазудың мағаналық ережелерін тілдің семантикасы дейді.
Семантикалық қателерді компьютер анықтай алмауы мүмкін.
Паскаль тілінде программа жеке жолдардан тұрады. Жол бойында бірнеше оператор жазылса, олардың арасы «;» -мен ажыратылады. Бір жолдағы таңбалар саны пробелді қосқанда 256-дан аспауы тиіс.
Паскаль программасының құрылымы.
1. тақырып
program программа аты жазылады;
2. сипаттау бөлімі
…
Var типтері көрсетілген айнымалылар;
begin
3. операторлар бөлімі
Операторлар;
end.
var қызметші сөзі Паскалда жиі қолданылады, осы сөзден кейін программада қолданылатын барлық айнымалылар типтері көрсетіліп арасы үтірмен бөлініп, тізіліп жазылады. Бұл айнымалылар мәліметтер мен нәтижелерден және аралық шамалардын тұрады.
Мәліметтер – программа орындалуы үшін керекті айнымалылар.
Мәліметтер Паскаль тілінде READ операторының көмегімен компьютерге енгізіледі. Программа ішінен бұл операторды кездесітіріп, компьютер, «?» белгісін экранға шығарып сан (мәлімет) енгізуід күтеді.
Былай жазылады: read(x,y,z); клавиатурадан арасы пробелмен бөлінген үш сан теріп клавшін басамыз.
Readln(x) - сұрақ белгісі жаңа жолға шығып тұрады.
Нәтижелер – программа орындалып болған соң мәні анықталатын айнымалылар. Нәтижені экранға шығрау үшін Паскалда WRITE операторы қолданылады. Мыс: werite(‘natyje= ‘;x). ‘апостроф белгісінің арасындағылар экранға сол күйінде өзгеріссіз шығады да, х-тың орнына оны мәні шығады.
writeln(‘s= ‘,s) нәтиже жаңа жолға шығады.
Аралық шама – мәліметке де нәтижеге де жатпайтын, программа орындау барысында қажет болатын программалаушы енгізген айнымалылар.
Қосалқы программа – алдын ала ат қойылған программа. Ол негізгі программаның кез-келген бөлігінде атын көрсету арқылы шақырылып атқарыла береді.
ІІ.Сабақты бекіту:
Осы алған біліміміз негізінде шағын, сызықтық программа жаза аламыз.
ЕСЕП: Клавиатурадан екі бүтін сан сұрайтын және экранға олардың көбейтіндісін басып шығаратын программа жазыңыз.
Программаны есеп шығару кезеңдерін ескере отырып жазайық. Есептік математикалық моделін құрамыз:
Математикалық моделі
Паскаль программа
1. Не белгілі? Екі бүтін сан, х, у – бүтін;
2. Не істеу керек?
Екі сан тенгізу; олардың көбейтіндісін
z:=х*у; аралық шама z-ке меншіктеу.
Нәтижені экранға шығару;
Соңы.
program esep01;
var x,y,z:integer;
begin
z:=x*y;
write(‘көбейтінді = ‘,z);
end.
Дайын нұсқасын компьютерде орындап көрсетеміз.
ІІІ. Сынып жұмысы
Жоғарыдағы программаны ары қарай дамытайық:
тапсырма: №1 Енігізілген екі санның көбейтіндісімен қатар қосындысын да шығаратындай етіп,
№2 Енігізілген екі санның көбейтіндісімен қатар айрымасын да шығаратындай етіп,
№3 Енігізілген екі санның көбейтіндісімен қатар бөліндісін де шығаратындай етіп программаға өзгеріс енгізіңіз. Мүмкін болса компьютерде орындаңыз.
ІV. Үйге тапсырма.
1. Жоғарыдағы программаны екі санға барлық арифметикалық амалдарды қолданып, нәтижелерін экранға шығаратындай етіп өзгертіңіз.
