«?ызы?ты да, ?иын химия»
Та?ырыбы: «?ызы?ты да, ?иын химия»
Ма?саты: Факультативтік саба?тан к?рініс к?рсету,есеп беру.
П?нге деген ?ызы?ушылы?тарын арттыру, ой-?рістерін дамыту.
Т?жірибе жасай отырып, п?нге баулу.
Саба? барысы: 1.?йымдастыру б?лімі.
2. Негізгі б?лім
К?рнекіліктер: плакаттар, на?ыл с?здер, химиялы? ??рыл?ылар, ыдыстар.
Барысы: ??рметті о?ушылар, ?стаздар біз б?гін сіздермен химия п?ніні? ?ызы?ты, ?рі ?иын екенін к?реміз. Ол ?шін мен ?зіме к?мекші екі о?ушыны ша?ырамын, олар ма?ан к?мектеседі. Оны? ?иынды?ы бастауышта 42 ?ріпті жаттаса?, химияда 110 элементті жаттаймыз, реакция те?деулерін жазып ?йренеміз. Ал ?ызы?тысы ?р т?рлі т?жірибе жасаймыз.
Сонымен бізді? « ?ызы?ты да,?иын химия» атты кешімізге «?ОШ КЕЛДІ?ІЗДЕР»
СИ?ЫРЛЫ ТАЯ?ША т?жірибесі
Фарфор шашкесіне алдын ала калий перманганаты мен концентрлі т?з ?ыш?ылын ?осамыз. Шыны тая?шаны шашкеге салып, тез арада спирт шам?а жа?ындатамыз, шам ?здігінен т
С?тті? су?а айналуы
Кальций хлориді ерітіндісіні? натрий карбонаты ерітіндісі ?ос?анда а? т?нба т?зіледі, т?зілген а? т?нба?а 20% - ды? т?з ?ыш?ылын ?ос?анда «а? с?т» ?айнап, т?ссіз м?лдір с?йы?ты??а айналады.
Кальций хлориді ерітіндісі натрий карбонаты ерітінідісімен ?рекеттескенде а? т?сті кальций карбонаты т?нба?а т?седі:
CaCl2 + Na2CO3 = CaCO3¯ + 2NaCl
Т?зілген т?нба?а т?з ?ыш?ылын ?ос?анда т?нба еріп кальций хлориді, су ж?не к?міртек (IV) оксиді т?зіледі, к?мір ?ыш?ыл газыны? б?лінуі ?айнауды к?рсетеді:
CaCO3 + 2HCl = CaCl2 + H2O + CO2
«Зерек болса?,шешіп к?р» кезе?ін бастаймыз. М?нда 8 ?яшы? беріледі. ?рбір ?яшы?та есептер жасырыл?ан. Есепті шы?ару?а 1 минут уа?ыт беріледі.
1 ?яшы?: массасы 8 г к?мір?ыш?ыл газыны? (?.ж.) к?лемін тап. (Ж.4,032л)
2 ?яшы?: 3,5 моль к?міртегі (І?) оксидіні? массасын тап (Ж:154 г)
3 ?яшы?: 75 г азот (ІІ) оксидіні? алатын к?лемін есепте (Ж.56 л)
4 ?яшы?: 1,5 л (?.ж.) к?мір?ыш?ыл газында болатын молекула санын тап (Ж. 9,03 ?10 23)
5 ?яшы?: Масссасы 128 г к?кіртті? зат м?лшерін тап (Ж: 4 моль)
6 ?яшы?: С+О2 + СО2 + 402 кДж те?деуі еріткенде т?зілген ерітіндідегі еріген затты? ?лесін тап. (Ж.20%)
8 ?яшы?: 6,2 кг фосфор жан?анда неше грамм фосфор (?) оксиді т?зіледі?
(14,2 г)
К?рінбейтін бояу
Фенолфталейнні? 1 проценттік ерітіндісіне батырып, ?алам?ш не ?аламмен а? ?а?аз?а бір с?з жазады. Спирт буланып кетеді де, жазу бар екені бай?алмайды. Т?жірибені жасайтын уа?ытта ?а?аз?а б?ріккіш ар?ылы соданы? ерітіндісі б?ркіледі, сонда ?ыз?ылт т?сті жазу пайда болады. О?ан екінші бір б?ріккішпен ?ыш?ыл ерітіндісі (т?з ?ыш?ылы, сірке ?ыш?ылы) б?ркілсе, жазулар ?айтадан жойылып кетеді. Осылай бірнеше рет жазуды жазып немесе ?шіруге болады. Б?л ??былыс фенолфталейнні? ?ыш?ыл ж?не сілті орталарда ?зіні? т?сін ?згертуіне байланысты. Фенолфталейнні? орнына пурген ерітіндісін, пайдалану?а да болады, ол д?ріханаларда сатылады. Пурген – фенолфталейн мен ?антты? ?оспасы. ?а?аз?а с?зді? орнына сурет салу?а да бол
Ауыртпай жасал?ан «операция»
?стінде а? халат киген о?ушы ?ыз т?жірибе ?стеліні? жанына келіп, балалар?а ?арап: «?азір мен сіздерге адамны? денесін ауыртпай операция жасауды к?рсетпекпін. Операцияны? жасалуы да, жазылуы да тез. Бір батылдауы?, осында келуі?ді с?раймын» - деп, ша?ырады. Жанына келген о?ушыны? білегіне «спирт» жа?ады да, операция пыша?ын дизенфекцияла?ыш с?йы?тан алып, оны? білегін ары бері кескен болады (оны пыша?ты? сыртымен жасайды) ?олдан «?ан» шы?арады. Артынан ?олды? «?анын» тазала?ан болып, сулан?ан таза ш?берекпен с?ртеді, ?олы жазылады, «?аны» тазарады. Б?л ?ызы?ты «операция» отыр?андарды та? ?алдырады. Б?дан кейін о?ушы ?зі жаса?ан «операцияны?» жасырын сырын айтады: «Мен о?ушыны?ы білегін спиртпен тазала?ан болып о?ан 5% темір (III) хлоридіні? ерітіндісін жа?тым да, калий роданидіні? ерітіндісіне батырыл?ан операция пыша?ын алып, пыша?ты? сыртымен оны? ?олын кескен болдым. Сонда о?ушыны? білегінде темір хлориді мен калий роданиді ?рекеттесіп, ?ан т?різді темір роданиді т?зіледі.» Ол реакция те?деуін былай жазу?а болады:
FeCl3 + 3KCNS = Fe(CNS)3 + 3KCl
