Саба?ты? к?рнекілігі: Интерактивтік та?та, кестелер мен сызбан?с?алар Д.И.Менделеевті? периодты? кестесі,
П?наралы? байланыс: биология, география
Саба?ты? барысы:
I.?йымдастыру кезе?і:
О?ушыларды т?гендеу
Саба?ты? ма?сатын т?сіндіру
Саба?ты? ?раны:
«Сын т?р?ысынан ойлаймыз,
Білімні? тере? жеріне бойлаймыз»
II. О?ушыларды? ?й тапсырмасы бойынша білімін тексеру.
§4.2Этиленді к?мірсутектерді? ?асиеттері мен оны алу жолдары. Марковников ережесі.
Ой?оз?аус?ра?тары:
1.?андай к?мірсутектер алкендер деп аталады?
2.Алкендерді? орта? формуласы ?андай?
3.Алкендерді? бірінші гомологты? ?атарыны? структуралы? формуласы ?андай? Оны ата?ыз.
4.Алкандар?а ?ара?анда алкендер таби?атта практика ж?зінденеге кездеспейді?
5.Алкендерді? ?андай алу жолдарын білесіз? Алкендерді ?андай лабораториялы? жолмен алу?а болады?
6.Алкендер молекуласыны? ??рамында ?аны?па?ан ?ос байланыс болуына байланысты ?андай химиялы? ?асиет т?н?
7.Алкендер не ?шін ?олданылады?
«Алкендер. Сипаттамасы. Изомериясымен номенклатурасы. Этиленді к?мірсутектерді? ?асиеттері» - та?ырыбы бойынша о?ушылар тест тапсырмаларын орындайды.
Тест тапсырмалары
1.?аны?па?ан к?мірсутектерге т?н реакция:
А. ?осылу С. Орын басу
В. Алмасу Д.Айырылу
2.Органикалы? ?осылыстарды? химиялы? ??рылыс теориясын кім ашты:
Алкадиендер — ?аны?па?ан к?мірсутектерді? ма?ызды т?рлеріні? бірі.
Алкадиендер — ??рамында екі ?ос байланысы бар, жалпы формуласыСnН2n-2 болатын ?аны?па?ан к?мірсутектер.
Алкадиендерді кыс?артып диен к?мірсутектері деп те атайды. Диен к?мірсутектеріні? бірінші м?шесі пропадиен (аллен) СН2 = С = СН2. Диендерде ?ос байланыстарды? ?зара орналасуы ?р т?рлі болуы м?мкін.
H2C = C = CH — CH2 — CH3
Жо?арыда келтірілген атауларына ?арап, алкадиендерді? номенклатурасы алкендерге ??сас екенін, бар айырмашылы?ы — ?ос байланысты? саны екеу бол?анды?тан, -ен ж?рна?ыны? алдына оны? саны к?рсетіліп, -диен деп аталатынды?ын ж?не бір кос байланыстан кейін ?тірден со? екінші ?ос байланысты? орны к?рсетілетіндігін ?здері? де бай?а?ан шы?арсы?дар.
Молекулаларында ?ос байланыстарды бір жай байланыс б?ліп т?ратын алкадиендерді? практикалы? ма?ызы зор. Оларды? е? ма?ызды ?кілдері: бутадиен-1,3 (дивинил) С4Н6, ы?шамдал?ан ??рылымды? формуласы Н2С=СН — СН=СН2 ж?н? 2-метилбутадиен-1,3 (изопрен).
Алкадиендерді? жеке ?кілдері ж?не оларды? ?олданылуы. Дивинил (бутадиен-1,3) Н2С = СН — СН = СН2 ?зіне т?н ?ткір иісі бар т?ссіз газ. М?найды??дегендет?зіледіж?нетаби?игаз??рамында?ы бутан мен бутилендікатализдікдегидрлепалады. Синтездіккаучуктар (бутадиен, бутадиен-стирол, бутадиен-нитрил) латекс, пластмасса, т.б. заттар?ндірісіні?ма?ыздымономерлеріні?бірі.
Алкадиендерді полимерлеп к?кса?ыз алынады. К?кса?ыздар таби?и ж?не синтездік болып б?лінеді. Таби?и к?кса?ыз кейбір ?сімдіктерді? с?тті шырынында болады. Таби?и к?кса?ызды, негізінен, Бразилияда ?сетін гевея а?ашынан алады.
Просмотр содержимого документа
«Алкадиендер. Жалпы сипаттамасы, изомериясы, номенклатурасы. Таби?и каучук ж?не синтетикалы? каучук. Резе?ке. »
Сабақтыңтақырыбы: §4.3-4.4 Алкадиендер. Жалпы сипаттамасы, изомериясы, номенклатурасы. Табиғи каучук және синтетикалық каучук. Резеңке.
Сабақтың мақсаты:
1.Білімділік: Алкадиендердің құрылысы, изомерленуі, номенклатурасын, физикалық және химиялық қасиеттері, алыну жолдары мен қолданылуы туралы түсінік қалыптастыру
2.Дамытушылық: Оқушының теориялық білімдерін тереңдету, тез ойлауға, шапшаңдыққа, өз бетімен ізденуге үйрету, ой – өрісін, шығармашылық мүмкіндігін, ғылыми көзқарасын қалыптастыру, танымдық қабілеттерін дамыту
Сабақтың өту әдісі:СТО, сұрақ-жауап.тест жұмыстары
Сабақтың көрнекілігі: Интерактивтік тақта, кестелер мен сызбанұсқалар Д.И.Менделеевтің периодтық кестесі,
Пәнаралық байланыс: биология, география
Сабақтың барысы:
I.Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушыларды түгендеу
Сабақтың мақсатын түсіндіру
Сабақтың ұраны:
«Сын тұрғысынан ойлаймыз,
Білімнің терең жеріне бойлаймыз»
II. Оқушылардың үй тапсырмасы бойынша білімін тексеру .
§4.2Этиленді көмірсутектердің қасиеттері мен оны алу жолдары. Марковников ережесі.
Ойқозғаусұрақтары:
1.Қандай көмірсутектер алкендер деп аталады? 2.Алкендердің ортақ формуласы қандай? 3.Алкендердің бірінші гомологтық қатарының структуралық формуласы қандай? Оны атаңыз. 4.Алкандарға қарағанда алкендер табиғатта практика жүзінденеге кездеспейді? 5.Алкендердің қандай алу жолдарын білесіз? Алкендерді қандай лабораториялық жолмен алуға болады? 6.Алкендер молекуласының құрамында қанықпаған қос байланыс болуына байланысты қандай химиялық қасиет тән? 7.Алкендер не үшін қолданылады?
«Алкендер. Сипаттамасы. Изомериясымен номенклатурасы. Этиленді көмірсутектердің қасиеттері» - тақырыбы бойынша оқушылар тест тапсырмаларын орындайды.
Тест тапсырмалары
1.Қанықпаған көмірсутектерге тән реакция:
А. Қосылу С. Орын басу
В. Алмасу Д.Айырылу
2.Органикалық қосылыстардың химиялық құрылыс теориясын кім ашты:
9. Бірдеймолекулаларқосылып, үлкен молекула түзілупроцесі:
А. Гидрлеу С.Полимерлену
В.Дегидрлеу Д.Димерлену
10.Этиленнің формуласы:
А.СН3-СН3В. HC ≡ СН
С.Н3С=CH-CH2Д.Н2С= СН2
III.Жаңа сабақты түсіндіру.
«Қызығушылықты ояту» кезеңінде оқушылар жаңа тақырып алкадиендердің құрылысы, алынуы мен қолданылуы, физикалық және химиялық қасиеті туралы ББҮ кестесін толтырады
Білемін
Білгім келеді
Үйрендім
IV.Мағынаны ашу: жаңа сабақты түсіндіру, оқушылар мәтінмен жұмыс жасайды
Алкадиендер — қанықпаған көмірсутектердің маңызды түрлерінің бірі.
Алкадиендер — құрамында екі қос байланысы бар, жалпы формуласыСnН2n-2 болатын қанықпаған көмірсутектер.
Алкадиендерді кысқартып диен көмірсутектері деп те атайды. Диен көмірсутектерінің бірінші мүшесі пропадиен (аллен) СН2 = С = СН2. Диендерде қос байланыстардың өзара орналасуы әр түрлі болуы мүмкін.
H2C = C = CH — CH2 — CH3
Жоғарыда келтірілген атауларына қарап, алкадиендердің номенклатурасы алкендерге ұқсас екенін, бар айырмашылығы — қос байланыстың саны екеу болғандықтан, -ен жұрнағының алдына оның саны көрсетіліп, -диен деп аталатындығын және бір кос байланыстан кейін үтірден соң екінші қос байланыстың орны көрсетілетіндігін өздерің де байқаған шығарсыңдар.
Молекулаларында қос байланыстарды бір жай байланыс бөліп тұратын алкадиендердің практикалық маңызы зор. Олардың ең маңызды өкілдері: бутадиен-1,3 (дивинил) С4Н6, ықшамдалған құрылымдық формуласы Н2С=СН — СН=СН2 жәнө 2-метилбутадиен-1,3 (изопрен).
Физикалық қасиеттері
Диендердің физикалық қасиеттерінің өзгеру заңдылықтары алкендердің қасиеттеріне ұқсас.
Полимерленуі. Диендер полимерлену реакцияларына оңай түседі. Реакция нәтижесінде каучуктәрізді жоғары молекулалы заттар түзіледі. Бутадиен-1,3-тің полимерлену реакциясы:
Алкадиендердің жеке өкілдері және олардың қолданылуы. Дивинил (бутадиен-1,3) Н2С = СН — СН = СН2 өзіне тән өткір иісі бар түссіз газ. Мұнайдыөңдегендетүзіледіжәнетабиғигазқұрамындағы бутан мен бутилендікатализдікдегидрлепалады. Синтездіккаучуктар (бутадиен, бутадиен-стирол, бутадиен-нитрил) латекс, пластмасса, т.б. заттарөндірісініңмаңыздымономерлерініңбірі.
Алкадиендерді полимерлеп көксағыз алынады. Көксағыздар табиғи және синтездік болып бөлінеді. Табиғи көксағыз кейбір өсімдіктердің сүтті шырынында болады. Табиғи көксағызды, негізінен, Бразилияда өсетін гевея ағашынан алады.
Көксағызды күкірт қосып вулканизациялап, резеңкеге айналдырады. Көксағызбен резеңке күнделікті тұрмыс пен техникада кең қолданылады
Лебедев Сергей Васильевич
Лебедев Сергей Васильевич (1874-1934) Орыс химигі, академик. Негізгі ғылымижұмыстары қанықпаған көмірсутектердіңполимерлену, изомерлену, гидрогендену реакцияларын зерттеуге арналған. Мырыш-алюминий араласқан катализатор қатысындаэтил спиртіндегидрогендеп және дегидратациялап бутадиенді өнеркәсіпте алу жолынтапты. Металл натрийқатысында бутадиен-1,3-ті полимерлеп, синтездік каучук (1928 жылы) алды. Каучуктан резеңке және резеңкеден жасалған бұйымдар алу әдісін ашты (1930 жылы). Дүниежүзіндеалғашретбұрынғы КСРО-да 1932 жылы Лебедев тәсілібойыншасинтездік каучук өнеркәсіптеөндірілебастады.
