Органикалы? заттарды? ерекшеліктері мен ма?ызы. Органикалы? ?осылыстарды? химиялы? ??рылысы. Изомерлену
Органикалы? заттарды? ерекшеліктері мен ма?ызы. Органикалы? ?осылыстарды? химиялы? ??рылысы. Изомерлену
?ызылорда ?аласы №253
орта меатеп химия ж?не
биология п?ніні? м??алімі
Абилхайрова А?марал Мадиевна
О?у п?ндеріні? сапасын жа?сартуды? ?зекті м?селелері
?азіргі та?да?ы ?леуметтік, экономикалы? талап – тілектерге сай рухани бай, білімді, шы?армашыл т?л?а т?рбиелеу ?ажеттігі ерекше туындап отыр. Осы?ан орай м??алімні? ма?саты мен міндеті рухы мы?ты, жан д?ниесі бай, жан-жа?ты жетілген, шы?армашыл, білімді т?л?а т?рбиелеу, жас ?рпа?ты? дарыны мен талантын ашуда, ?з жолын ?зі та?дау, та?дырыны? егесі болуына м??алім зор ы?пал жасайды.
?азіргі та?да елімізді? барлы? дерлік орта мектептерінде о?ытуды? жа?а ?дісі, білім беруді? жа?а ж?йесі енгізілген. Осы?ан с?йкес ?азіргі мектептерде білім мазм?ны мен сапасына ?ойылатын талаптары да ?згерді. Инновациялы? технологияны пайдалана отырып елімізді? білім сапасын к?теру, оны жа?а саты?а жетелеу, о?ушыны? білімге деген ??штарлы?ы мен ?ызы?ушылы?ынарттыра отырып, танымды?-шы?армашыл ?абілетін дамытамыз. [2]
Осы орайда орта мектептерді? білім де?гейін к?теру ?шін о?у ?рдісіне педагогикалы? технологияны ке?інен е?гізіп, барлы? ?йымдастыру, дамыту , білім сапасын к?теруді? ты? жолдарын, ?діс-т?сілдерін ?алыптастыру ?ажет. Осы жа?дайлар орындал?анда ?ана мектепті? педагогика ?рдісі жа?сарады деп есептейміз. Ескі о?ыту ж?йесіне ?араса?, ол кезде тек саба?ты жа?сы беру, я?ни, біржа?ты м??алімні? білімімен, шеберлігіне келіп тіреледі. ?азіргі та?да да білімні? жетік, толы? дамы?анды?ын талап етеді. Сонымен ?атар б?рын?ы о?ыту ?рдісінде м??алім ?зі т?сіндіреді, ?айтадан сол т?сіндіргенін с?райды, ?осымшалармен толы?тырылады. Бір с?збен айт?анда бар ауыртпалы? м??алімге келіп т?сетін еді. Ал ?азір техника, технологияны? дамуына с?йкес білім беру саласында барлы? жа?ынан жа?аша ой, к?з?арас, ?арым-?атынас ?алыптасты. Я?ни, білім беруді? жа?а ?дістері, д?ст?рлі о?ыту ?дісінен д?ст?рлі емес о?ыту ?дістеріне к?шу о?ушыларды? білім сапасын к?теретін ?азіргі та?да орта мектеп н?тижелерінен к?реміз. Олар инновациялы? о?ыту ?дістері: Жанпейісованы? модульдік о?ыту технологиясы, Шаталовты? тірек сызбалары ар?ылы о?ыту технологиясы, Давыдовты? дамыта о?ыту технологиясы, ?араевты? де?гейлеп о?ыту технологиясы т.б. о?ыту ?дістерін мектеп м??алімдері ?з іс-т?жірибесінде пайдаланады. [4], [5]
«Технология» грек тілінен аудар?анда «шеберлік», «?нер», «белгілі бір ??былысты? іс ?рекетіне ?сер ете білу», ал «техника» ?ойыл?ан ма?сат?а д?л , тез, тиімді жетуге к?мектесетін жол, ?діс ж?не амал. Осы ?діс т?сілдерді ?олдану, мысалы, химия п?нінде баланы? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттырумен бірге ол бала?а т?жірибелік ж?мыстарды ?здері жасап, н?тижесін істі бол?асын м??алімге ?ткізу б?л баланы бір жа?ынан ?мірге деген к?з?арасын ерекше белсенді к?йге алып келеді. Жаратылыстану, химия п?ндерінде зертханалы? ж?мыстар ?ткізіледі, т?жірибелік ж?мыстар міндетті т?рде ат?арылады, осы саба?тарды модульдік о?ытутехнологиясы немесе т.б. инновациялы? ?дістермен ?ту м??алім мен о?ушы уа?ытын ?немдеуге тиімді ж?не е? бастысы бала ?з бетінше ізденіп о?ы?анды?тан білім ж?йелі т?рде са?талады деп есептеймін.
Мысалы, «Дамыта о?ыту» б?гінгі та?да химияны? ?о?ам ?мірінде ?лкен роль ат?аратыны м?лім. Химия адамны? а?ыл ойын, сана сезімін, ойлау ?абілеттерін дамытатын бірден бір ??рал. Сонды?тан да химияны дамыта о?ыту к?н т?ртібінде т?р?ан е? бірінші м?селе.
Химияны дамыта о?ыту дегеніміз химияны дамыта о?ыту барысында о?ушыларды? а?ыл ойын, ?з бетімен н?тижелі ойлауын, интеллектісін дамытып, ?негелі адам ?алыптастыру. [5]
«Проблемалы? о?ыту» шы?армашылы? ойлауды? бастамасы. Проблемалы? ситуация танымды? ойлану?а м??тажды? ту?ызады ж?не білімді ?здігінен ме?геруге жа?дай жасайды. Проблемалап о?ыту дегеніміз м??алімні? басшылы?ымен келелі жа?дайлар ту?ызу ж?не о?ушыларды? шешу жолында?ы ?зіндік ?ызметіні? н?тижесінде шы?армашылы?ын, к?сіптік білімін, да?дысын, іскерлігін, ойлау ?абілетін жетілдіруді ту?ызады. Химия саба?ында о?ушыларды? «миына шабуыл» жасаса, о?ушылар саба??а белсене ?атыспаса, ?здігінен ж?мыс істемесе, тап?ырлы??а ?ажет ететін есеп шы?ара аламаса саба? ?з д?режесінде ж?ргізілмеді деп есептелінеді. Проблемалы? о?ыту химиялы? білім беру кезінде м??алімні? жетекшілігімен о?ушылар алдына ?ой?ан проблемалы? ахуалды ?з беттерімен шешіп, жа?а білім алуды к?здейтін, мазм?ны мен ??рылымы бойынша о?ытушы мен о?ушыларды? шы?армашылы? іс ?рекеттерін жина?тайтын о?ыту технологиясы.
«Интерактивті о?ыту» дегеніміз о?ушылар мен м??алімні? т?сіністік ?арым – ?атынаста ?зара білімдерімен алмасуы ж?не талдау ж?мысы. Интерактивті о?ыту ?дісімен ж?ргізілетін саба?ты дайындау ж?не ж?ргізу кезе?дері:
І кезе? – проблеманы ай?ындау;
ІІ кезе? – информациялы? блок;
ІІІ кезе? – практикалы? біліктілік блогы;
IV кезе? – саба?ты ая?тау;
Интерактивті о?ыту ?дісіні? екі т?рі бар. Олар: о?у пікір таласы; на?ты практикалы? ахуалды талдау.
О?у пікірталасына то?талайы?. О?у пікірталасыны? бас?а пікірталастардан ерекшелігі: о?ушыларды? алдына ?ойылып отыр?ан проблеманы осы топпен, осы берілген аудиторияда?ы о?у ?рдісінде шешімін табу керектігінде.
О?ытуды? ма?саты: м??алімге белгілі ал о?ушы?а жа?а білімді іздеу ?рдісі. Ізденісті м??алім бас?арып отырады. М??алім пікірталасы кезінде о?ушымен ашы?, жа?сы ?арым-?атынас жасап, оларды? д?рыс шешімін табуларын ?амтамасыз ету керек.
IV тапсырма. «Білімді химик» танымды? ойыны ?ткізілді (саба?ты бекіту есебінде). Б?л сайыс о?ушыларды? білімдерін сынау ма?сатында орындалады. «Б?йге» екі топ?а бірдей 10 с?ра? ?ойылады. ?р с?ра??а 10 ?пайдан беріледі.
V тапсырма. «7 ж?ртты? тілін біл». Б?л б?лімде о?ушылар берілген с?ра? бойынша элементті? атын тауып, орысша, латынша атауларын береді.
VІ тапсырма. «Дода». Екі топ?а бірдей де?гейде 3 есеп беріледі.
Саба? осылай бекітіліп, о?ушылар ба?аланды.
Жалпы д?ст?рлі емес саба? ?ткізу тартымды ?рі о?ушыларды? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арт?анын, белсенділіктеріні? арт?анын осы саба?ым ар?ылы бай?адым.
М??алым атты жауапты ?ызметті? ж?гін мойнымыз?а арт?аннан кейін, ж?мысымызды? ?лкені саба?. Ал сол саба? атты театрда?ы басты кейіпкеріміз о?ушы болса, онда барлы?ымызды? ба?ытымыз бір, байсалды болма?.
?азіргі та?да егемен еліміз ?аза?станны? батыл, батыр барыс бейнесіндегі ш?кірттерді т?рбиелеп отырмыз. 2030 – жылды? болаша?ыны? ба?дарлы білімімен тола?ай т?рбиесі ?ла?атты ?стаздар ?олында. Олай болса к?терер ж?гімізді? салма?ы же?іл емес. «Бірлесе к?терген ж?к же?іл» дегендей, барлы?ымыз бірлесіп баланы? білімімен тірбиесін к?теру ?шін, оларды? білімге ?ызы?ушылы?ын дамыту ?шін жа?а ?діс-т?сілдерді ?олдану ?азіргі заман талабы деп есептейміз.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Органикалы? заттарды? ерекшеліктері мен ма?ызы. Органикалы? ?осылыстарды? химиялы? ??рылысы. Изомерлену »
Қызылорда қаласы №253
орта меатеп химия және
биология пәнінің мұғалімі
Абилхайрова Ақмарал Мадиевна
Оқу пәндерінің сапасын жақсартудың өзекті мәселелері
Қазіргі таңдағы әлеуметтік, экономикалық талап – тілектерге сай рухани бай, білімді, шығармашыл тұлға тәрбиелеу қажеттігі ерекше туындап отыр. Осыған орай мұғалімнің мақсаты мен міндеті рухы мықты, жан дүниесі бай, жан-жақты жетілген, шығармашыл, білімді тұлға тәрбиелеу, жас ұрпақтың дарыны мен талантын ашуда, өз жолын өзі таңдау, тағдырының егесі болуына мұғалім зор ықпал жасайды.
Қазіргі таңда еліміздің барлық дерлік орта мектептерінде оқытудың жаңа әдісі, білім берудің жаңа жүйесі енгізілген. Осыған сәйкес қазіргі мектептерде білім мазмұны мен сапасына қойылатын талаптары да өзгерді. Инновациялық технологияны пайдалана отырып еліміздің білім сапасын көтеру, оны жаңа сатыға жетелеу, оқушының білімге деген құштарлығы мен қызығушылығынарттыра отырып, танымдық-шығармашыл қабілетін дамытамыз. [2]
Осы орайда орта мектептердің білім деңгейін көтеру үшін оқу үрдісіне педагогикалық технологияны кеңінен еңгізіп, барлық ұйымдастыру, дамыту , білім сапасын көтерудің тың жолдарын, әдіс-тәсілдерін қалыптастыру қажет. Осы жағдайлар орындалғанда ғана мектептің педагогика үрдісі жақсарады деп есептейміз. Ескі оқыту жүйесіне қарасақ, ол кезде тек сабақты жақсы беру, яғни, біржақты мұғалімнің білімімен, шеберлігіне келіп тіреледі. Қазіргі таңда да білімнің жетік, толық дамығандығын талап етеді. Сонымен қатар бұрынғы оқыту үрдісінде мұғалім өзі түсіндіреді, қайтадан сол түсіндіргенін сұрайды, қосымшалармен толықтырылады. Бір сөзбен айтқанда бар ауыртпалық мұғалімге келіп түсетін еді. Ал қазір техника, технологияның дамуына сәйкес білім беру саласында барлық жағынан жаңаша ой, көзқарас, қарым-қатынас қалыптасты. Яғни, білім берудің жаңа әдістері, дәстүрлі оқыту әдісінен дәстүрлі емес оқыту әдістеріне көшу оқушылардың білім сапасын көтеретін қазіргі таңда орта мектеп нәтижелерінен көреміз. Олар инновациялық оқыту әдістері: Жанпейісованың модульдік оқыту технологиясы, Шаталовтың тірек сызбалары арқылы оқыту технологиясы, Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы, Қараевтың деңгейлеп оқыту технологиясы т.б. оқыту әдістерін мектеп мұғалімдері өз іс-тәжірибесінде пайдаланады. [4], [5]
«Технология» грек тілінен аударғанда «шеберлік», «өнер», «белгілі бір құбылыстың іс әрекетіне әсер ете білу», ал «техника» қойылған мақсатқа дәл , тез, тиімді жетуге көмектесетін жол, әдіс және амал. Осы әдіс тәсілдерді қолдану, мысалы, химия пәнінде баланың пәнге деген қызығушылығын арттырумен бірге ол балаға тәжірибелік жұмыстарды өздері жасап, нәтижесін істі болғасын мұғалімге өткізу бұл баланы бір жағынан өмірге деген көзқарасын ерекше белсенді күйге алып келеді. Жаратылыстану, химия пәндерінде зертханалық жұмыстар өткізіледі, тәжірибелік жұмыстар міндетті түрде атқарылады, осы сабақтарды модульдік оқытутехнологиясы немесе т.б. инновациялық әдістермен өту мұғалім мен оқушы уақытын үнемдеуге тиімді және ең бастысы бала өз бетінше ізденіп оқығандықтан білім жүйелі түрде сақталады деп есептеймін.
Мысалы, «Дамыта оқыту» бүгінгі таңда химияның қоғам өмірінде үлкен роль атқаратыны мәлім. Химия адамның ақыл ойын, сана сезімін, ойлау қабілеттерін дамытатын бірден бір құрал. Сондықтан да химияны дамыта оқыту күн тәртібінде тұрған ең бірінші мәселе.
Химияны дамыта оқыту дегеніміз химияны дамыта оқыту барысында оқушылардың ақыл ойын, өз бетімен нәтижелі ойлауын, интеллектісін дамытып, өнегелі адам қалыптастыру. [5]
«Проблемалық оқыту» шығармашылық ойлаудың бастамасы. Проблемалық ситуация танымдық ойлануға мұқтаждық туғызады және білімді өздігінен меңгеруге жағдай жасайды. Проблемалап оқыту дегеніміз мұғалімнің басшылығымен келелі жағдайлар туғызу және оқушылардың шешу жолындағы өзіндік қызметінің нәтижесінде шығармашылығын, кәсіптік білімін, дағдысын, іскерлігін, ойлау қабілетін жетілдіруді туғызады. Химия сабағында оқушылардың «миына шабуыл» жасаса, оқушылар сабаққа белсене қатыспаса, өздігінен жұмыс істемесе, тапқырлыққа қажет ететін есеп шығара аламаса сабақ өз дәрежесінде жүргізілмеді деп есептелінеді. Проблемалық оқыту химиялық білім беру кезінде мұғалімнің жетекшілігімен оқушылар алдына қойған проблемалық ахуалды өз беттерімен шешіп, жаңа білім алуды көздейтін, мазмүны мен құрылымы бойынша оқытушы мен оқушылардың шығармашылық іс әрекеттерін жинақтайтын оқыту технологиясы.
«Интерактивті оқыту» дегеніміз оқушылар мен мүғалімнің түсіністік қарым – қатынаста өзара білімдерімен алмасуы және талдау жұмысы. Интерактивті оқыту әдісімен жүргізілетін сабақты дайындау және жүргізу кезеңдері:
І кезең – проблеманы айқындау;
ІІ кезең – информациялық блок;
ІІІ кезең – практикалық біліктілік блогы;
IV кезең – сабақты аяқтау;
Интерактивті оқыту әдісінің екі түрі бар. Олар: оқу пікір таласы; нақты практикалық ахуалды талдау.
Оқу пікірталасына тоқталайық. Оқу пікірталасының басқа пікірталастардан ерекшелігі: оқушылардың алдына қойылып отырған проблеманы осы топпен, осы берілген аудиториядағы оқу үрдісінде шешімін табу керектігінде.
Оқытудың мақсаты: мұғалімге белгілі ал оқушыға жаңа білімді іздеу үрдісі. Ізденісті мұғалім басқарып отырады. Мұғалім пікірталасы кезінде оқушымен ашық, жақсы қарым-қатынас жасап, олардың дұрыс шешімін табуларын қамтамасыз ету керек.
2. Нақты практикалық ахуалды талдау. Әдістің мақсаты – оқушыларды Нақты информацияны талдауға үйрету, теореманың дәлелдеуін, есептің шешімін талдау, олардың басқа жолын іздеу, тиімді шешімін таңдау. Бұл әдісті қолдануда оқушылармен жұмыс төмендегідей ретпен жүргізіледі:
1. Проблема қойылады;
2. Қойылған проблемамен жеке жұмыс істейді;
3. Табылған шешімді топпен талдайды;
4. Шешімдердің ішінен ең тиімдісін таңдайды.
Оқытылған тақырып көлеміндегі проблемаларды шешкенде оқушылардың топпен, командамен жұмыс істеу дағдылары дамиды. Осындай әдістермен өткізбен сабақтан модульдік оқыту технологиясы бойынша өз тәжірибемнен мысал келтірейін. [4]
Тақырыбы: Органикалық заттардың ерекшеліктері мен маңызы. Органикалық қосылыстардың химиялық құрылысы. Изомерлену.
Білімділік
Оқушылардың тапсырмалар арқылы инновациялық ой-өрісін дамыту, ұшқырлыққа дағдыландыру.
Дамытушылық
Оқушылардың ізденушілік қабілетін дамытуға баулу.
Тәрбиелілік
Оқушылардың топпен, ұжыммен жарыс.
Көрнекіліктер: периодтық кесте, танымдық сигнал белгілері, тест тапсырмалары, жарысқа арналған ойын карточкалары.
Сабақ 6 жолмен өткізіледі.
Сабақтың барысы талдап, түсіндіріледі, тапсырмалар блок бойынша беріледі;
І блок «метан», ІІ блок «пропан».
І тапсырма. Екі командаға тест тапсырмасы беріледі. 10 сұрақтан құралған тест өткен тақырыптан құралған. (Үй тапсырмасын сұрау ретінде)
ІІ тапсырма. Органикалық химия бойынша қаныққан қосылыстардың негізгі өкілдеріне сипаттама беріледі. (жаңа сабақ)
Метан оның құрылысы;
Олардың электрондық және құрылымдық формуласы;
Молекуладғы атомдар валенттілігі;
Номенклатурасы;
Химиялық және физикалық қасиеттері;
Қаныққан және қанықпаған көмірсутектердің ерекшеліктері;
Осы мәселелерге толық талдау жасалады.
ІІІ тапсырма. Оқушылардың жаңа ұғымдарды қалай меңгергенін бақылау мақсатында «Органика» деп аталатын сөзжұмбақ шешеді.
Органикалық қосылыстың құрамын, қасиетін жан-жақты түсіндіретін теорияны 1861 ж қай ғалым ашты? (Бутлеров)
Тек 1 ғана элементтің көміртектің қосылыстарын зеттейтін химия ғылымы (органика)
Органикалық заттарды туғызушылар деп қандай заттарды айтамыз? (органоген)
Көміртек арасындағы байланыстың бір түрі (дара)
Қаныққан қосылыстардың ең қарапайым өкілі (метан)
Молекулалық формуласы бірдей, бірақ құрылысы әртүрлі болатын заттар қалай аталады? (изомер)
Органикалық заттардың негізін құрайтын элемент (көміртек)
Қалыпты күйдегі көмір сутек молекуласын қалай атайды? (нормаль)
IV тапсырма. «Білімді химик» танымдық ойыны өткізілді (сабақты бекіту есебінде). Бұл сайыс оқушылардың білімдерін сынау мақсатында орындалады. «Бәйге» екі топқабірдей 10 сұрақ қойылады. Әр сұраққа 10 ұпайдан беріледі.
V тапсырма. «7 жұрттың тілін біл». Бұл бөлімде оқушылар берілген сұрақ бойынша элементтің атын тауып, орысша, латынша атауларын береді.
VІ тапсырма. «Дода». Екі топқа бірдей деңгейде 3 есеп беріледі.
Сабақ осылай бекітіліп, оқушылар бағаланды.
Жалпы дәстүрлі емес сабақ өткізу тартымды әрі оқушылардың пәнге деген қызығушылығын артқанын, белсенділіктерінің артқанын осы сабағым арқылы байқадым.
Мұғалым атты жауапты қызметтің жүгін мойнымызға артқаннан кейін, жұмысымыздың үлкені сабақ. Ал сол сабақ атты театрдағы басты кейіпкеріміз оқушы болса, онда барлығымыздың бағытымыз бір, байсалды болмақ.
Қазіргі таңда егемен еліміз Қазақстанның батыл, батыр барыс бейнесіндегі шәкірттерді тәрбиелеп отырмыз. 2030 – жылдың болашағының бағдарлы білімімен толағай тәрбиесі ұлағатты ұстаздар қолында. Олай болса көтерер жүгіміздің салмағы жеңіл емес. «Бірлесе көтерген жүк жеңіл» дегендей, барлығымыз бірлесіп баланың білімімен тірбиесін көтеру үшін, олардың білімге қызығушылығын дамыту үшін жаңа әдіс-тәсілдерді қолдану қазіргі заман талабы деп есептейміз.
Қызылорда қаласы №253
