Сутек, табиғатта таралуы және қолданылуы

Сабақтың тақырыбы: Сутек. Сутектің табиғатта таралуы және алынуы.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға сутектің өзіне, табиғатта таралуына және алынуына түсініктер беріп, оқушылардың химия пәніне деген қызығушылығын арттырамыз.

Дамытушылық: 8 сынып оқушыларының химиядан алған білімін одан әрі дамыта отырып, тез ойлауға, шапшаңдыққа, өз бетімен жұмыс жасауға, ойлау логикасына шығармашылық мүмкіндік беруге, ғылыми көз –қарасын қалыптастыруға баулимыз.

Тәрбиелік: Өздігінен ізденіп, талпынып, жауапкершілікті саналы сезінетін, өнегелі тұлғаны тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Дәстүрлі сабақ

Сабақтың типі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: Сұрақ –жауап, ойындар, практикалық суреттермен түсіндіру, зертханалық жұмыс көрсету, есептер шығару т.б.

Көрнекілігі: Интерактивті тақта, үлестірмелі қағаздар, тест, есеп тапсырмалары.

• Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі.
• ІІ. Үй тапсырмаларын тексеру. Өткен сабақтарды қамти отырып сұрақ –жауап, ойындармен тексеріледі. Ол үшін оқушыларды І топ –су, ІІІ топ –оттек топтарына бөлеміз. Отырған оқушыларға карточкалар таратылады.

1. Тест тапсырмалары.

І топ –сутек.

1). Отттегіні өнеркәсіпте қалай аламыз?

А) сұйық ауаны айдау арқылы

Б) KMnO 4 қыздыру арқылы

В) HgO қыздыру арқылы

ІІ топ –су

1) Оттегіні өнеркәсіпте қандай ыдыста сақтайды?

А) газометрде

Б) болат баллонда

В) дьюар ыдысында

ІІІ топ-оттек

1) Лабораторияда оттегіні қалай аламыз?

А) сұйық ауаны айдау арқылы

Б) KMnO 4 қыздыру арқылы

В) екеуі де емес

2. Кім математик?

І топ –сутек

Қалыпты жағдайда көлемі 96 л оттек газының зат мөлшерін есептеңдер.

Зат мөлшерін есептеңдер.

ІІ-топ-су

Мөлшері 3 моль оттек газы қ.ж-да қанша көлем алады?

ІІІ-топ –оттек

Массасы 46г оттек газының қалыпты жағдайдағы көлемін есептеңдер.

4. Кім шапшаң?

І топ

P+... → P 2 O 3

ІІ топ

АI+... →АI 2 O 3

ІІІ топ

P+... → P 2 O 5

• ІІІ. Үй тапсырмасын қорытындылау

Нәтижесінде; оқушыларды түгел қамти отырып бағалауға мүмкіндік болады

• ІҮ. Жаңа тақырыпқа кіріспе. Күн реті, сабақтың тақырыбы жазылады

Ү . Жаңа сабақ

Сутек жеңіл элемент болғандықтан . Д.И. Менделеевтің периодтық кестесінде 1 орында тұр.

Жай зат сутек газы екі атомнан тұратын малекула Н2 түзеді.

Жай зат сутек газы екі атомнан тұратын малекула Н2 түзеді.

Сутек ең жеңіл газ болғандықтан,космос кеңістігінде көп тараған. Күн жүйесі планеталарының 92%сутек атомы құрайды. Жер бетінде сутек бос күйінде кездеспейді.

Сутектің ең басты қысылысы-су.

Сутекті 1776 жылы ағылшын ғалымы Генри Кавендши таза сутекті алды. Француз ғалымы Антуан Лавуазье сутектің жай зат екенін анықтап, оған «гидрогениум»-деп ат берді. Латынша –«су тудырушы»

Өнеркәсіпте алу:

2H 2 О 2H 2

СН 4 +2 H 2 О=СО 2 +4 H 2 -165кдж,

Бұл жерде таза сутек бөлінбейді, Оның СО 2 газбен қоспасы алынады,түрлі әдіспен сутекті жеке жинайды.

• Лобараторияда алу: Сынауыққа 1-2 түйір Zn салып, үстіне сұйылтылған қышқылдар НC l немесе H 2 SO 4 қоямыз.Реакция жүре бастайды, сұйық бетінде көпіршік пайда болады. Ол сутек газы.
• Zn+2НCl= ZnCl 2 + H 2
• Zn + H 2 SO 4 = ZnSO 4 + H 2
• 2) Са+ H 2 О= Са
• 2Να+2H 2 О=2 ΝαОН+ H 2

Сутек газын екі түрлі әдіспен жинауға болады.

• Ауаны ығыстырып сутек алуға арналған қондырғының суреті. Сутек алу үшін қондырғыны даярлап алып, металл мен қышқылды әрекеттестіруден бөлініп жатқан жеңіл сутекті аузы төмен қарай төңкерілген сынауыққа жинауға болады.
• Суды ығыстыру әдісімен сутек алуға арналған қондырғының суреті (рис 41. 63 бет) Суда нашар еритін қасиетін пайдалана отырып, жабық ыдыстағы суды ығыстыру әдісімен де сутекті жинауға болады.

• Сынауыққа жинап алған сутектің тазалығын тексеру үшін жанып тұрған спирт шамына апарса, таза сутек шабытты түрде редакцияға түсіп «па» деген дыбыс шығарады. Егер сынауықта оттектің не ауаның қоспасы болса, ащы ысқырған дыбыс шығады. Оны «Күркіреуік газ» деп атайды

• Едәуір көп мөлшерде сутекті алу үшін арнайы қалың қабырғалы, шыны аспап Кипп аппаратын пайдаланады. Кипп аппараты екі бөліктен тұрады. Ол ұзын тұмсықты үлкен құғыдан және бір –бірімен бірігіп кеткен шар мен жарты шардан тұрады. Екеуінің жалғасқан жерінде арнайы қышқылы төзімді кеуек сақина болады.

• Соның үстіне Zn түйірлерін салады. Төменгі кран жабылып, жарты шарға жоғары жақтан қышқыл құйылады. Төменгі жарты шарға қышқыл толтырылған соң үстіңгі кранды ашқан кезде құйғыдағы қышқыл төменгі жарты шардағы қышқылға қосылып, ортадағы шарға дейін көтеріледі де металмен жанасып реакцияға түседі. Ортадағы шардағы бөлінген сутек газын, үстіңгі кранды аша отырып, басқа ыдысқа жанауға болады. Кранды жапса бөлінген сутек газы қышқылды жарты шарға кері ығыстырып ортаңғы бөлігіне жиналады. Реакция жүруі тоқтайды. Кипп аппараты сутек газын алуға үнемі дайын тұрады.

ҮІ. Жаңа тақырыпты қорытындылау.

1 ) Сутекке жалпы сипаттама беріңдер.

2) Сутектің таралуын, қайда кездесетінін айтыңдар.

ҮІІ. Бекіту:

1) Сутек газын өнеркәсіпте қалай алады?

2) Лабораторияда ше?

3) Сутек газын қандай тәсілмен жинайды?

ҮІІІ. Үйге тапсырма беру §30 №112

ІХ. Бағалау, жеңімпаз топты анықтаймыз.

Тыңдағандарыңызға рахмет!