Алюминий ж?не оны? ма?ызды ?осылыстары

САБА?ТЫ? ТА?ЫРЫБЫ: Алюминий ж?не оны? ма?ызды ?осылыстары

Саба? ма?саты :
Білімділік: Алюминийді? таби?атта кездесуі, алынуы,?олданылуы туралы т?сінік беру ар?ылы, ма?ызды ?осылыстарыны? екі жа?ты ?асиет к?рсететіндігін ??ындыру.

Дамытушылы?: О?ушыларды? зейінін, танымды? белсенділігін, ?зіндік пікірін ?алыптастыру негізінде ал?ан білімдерін дамыту

Т?рбиелік: Саба? уа?ытын ба?алай білетін, жауапкершілікті сезінетін, шы?армашылы?пен ж?мыс жасай алатын т?л?аны т?рбиелеу.

Саба?ты? т?рі: Аралас саба?.

Саба?ты? типі: Жа?а білімді ме?герту.

Саба?ты? ?дісі: ??гімелеу,баяндау,с?ра?-жауап.

Саба?ты? к?рнекілігі: ?Р физикалы? картасы, Д.И.Менделеевті? периодты? кестесі, Слайдтар, т.с.с

П?н аралы? байланыс: География, биология, тарих.

Саба?ты? барысы:

I. ?йымдастыру ( о?ушыларды саба??а ?зірлеу).

II. Білімді жан-жа?ты тексеру (тест ж?мысы).

III. Жа?а саба??а ма?сат ?ою.

IV. Жа?а саба?ты ме?герту

V. О?ушыларды? жа?а білімді ме?геруін тексеру.

VI. О?ушыларды? білімдерін бекіту.

VII. ?йге тапсырма.

К?тілетін н?тижелер:
а) Алюминийді ж?й зат ретінде атом ??рылысын, периодты? орналасуын сипаттайды
?) Алюминийді? физикалы? ж?не химиялы? ?асиеттерін ??ыну ар?ылы, реакция те?деулерін ай?ын т?жырымдайды.
б) Алюминийді? ма?ызды ?осылыстарын біледі, айналымды іске асыру ар?ылы, реакция те?деулерін т?рлендіреді, те?естіреді, есептер шы?арады.

Ал?аш рет дат ?алымы Х.К.Эрстед 1825 жылы таза алюминий алды, ал 1854 жылы француз химигі А.С.Сентклер Дэвиль оны ?ндірісте ?ндіру т?сілін ашты. Сол кезде алюминий ?те жо?ары ба?аланып, оны? бір фунты алтын есебімен 40 сом болатын, алюминий алу ?те ?ымбат?а т?скен, онан ж?зік, са?ина ж?не бас?адай заттар жасалып сыйлы?тар орнына ж?рген.

Сипаттамасы :

Оны аш?ан -дат химигі 1825 ж ?. Х. Эрстед
Период ты? ж?йеде 3 периодта, IIIА- топта орналас?ан.
Таби?атта тек ?осылыс т?рінде кездеседі.
Жер ?ыртысында?ы массалы? ?лесі -8.80%
Валенттілігі: III. Тоты?у д?режесі: +3.

Алюминий(лат.Aluminium),– ашудас, Al – элементтерді? периодты? ж?йесіні? ІІІ тобында?ы химиялы? элемент, рет н?мірі 13, атомды? массасы 26,9815. Бір т?ра?ты изотопы бар. Жер ?ыртысында таралуы бойынша элементтер арасында 4, металдар арасында 1-ші орында. Таби?атта ж?здеген минералдары кездеседі, оны? к?пшілігі – алюмосиликаттар болып келеді. Алюминий латынша Alumіnіum; алюминий алу ?шін пайдаланылатын негізгі шикізат – боксит. Алюминийді бос к?йінде ал?аш рет 1825 жылы даниялы? физик Ханс Кристиан Эрстед ал?ан. Алюминий – к?міс т?сті а? металл, жылуды ж?не электр тогын жа?сы ?ткізеді, созу?а, со?у?а икемді, меншікті салма?ы 2,7 г/см3; бал?у температурасы 660 0 С, ?айнау температурасы 2500 0 С; коррозия?а берік, ?алыпты температурада т?ра?ты, себебі бетіндегі алюминий оксидінен т?ратын ж??а ?абырша? оны тоты?удан ?ор?айды.

Химиялы? ?асиеттері: Алюминий ?те белсенді металл, оттекпен о?ай ?рекеттеседі. Сонды?тан ауада алюминий бетін оксид ?абы?ы жауып, оны ?рі ?арай б?зылудан са?тап т?рады. Ол ж??а бол?анымен, ?те берік, металды? жылтырын б?сендетеді. Осы оксид ?абырша?ынан тазаласа, алюминий атомы ?зіні? сыртында?ы 3 электронын жылдам беріп, тоты?сыздандыр?ыш ?асиет к?рсетеді. Оксид ?абырша?ын алып тастау ?шін оны сынап?а батырады, ол алюминиймен амальгама деп аталатын ??йма т?зеді. Б?л ??ймада алюминий ?зіні? белсенділік ?асиетін са?тап, барлы? заттармен шабытты ?рекеттеседі.

Жай заттармен ?рекеттесуі:

оттекпен

4AI + 3O2 =2AI2O3
В) к?кіртпен

2AI + 3S = AI2S3
С) хлормен

2AI + 3CI2 = 2AICI3

К?рделі заттармен ?рекеттесуі:
A) 2AI + 6H2O = 2AI(OH)3 +3H2↑
B) 2AI + 3H2SO4= AI2(SO4)3 +3H2↑
C) 2AI + 6NaOH = 2Na3AIO3 +3H2↑
D) 2AI + Fe2O3 = AI2O3 + 2Fe

Ма?ызды ?осылыстары:

?O?- ?иын бал?итын, а? т?сті зат. Таби?атта корунд деген атпен кездеседі. Алюминий оксиді суда ерімейді, екідайлы ?асиет к?рсетеді:
Al?O?+6HCl = 2AlCl?+3H?O
Al?O?+2NaOH+3H?O = 2Na[Al(OH)?]
Алюминий гидроксидіні? (Al(OH)?) т?р?згерісі екі т?рлі : кристалды? ж?не аморфты?. Алюминий гидроксидін алюминий т??здары ерітінділеріне сілтімен ?сер ету ар?ылы алады:
AlCl? + 3NaOH = Al(OH)? + 3NaCl
Жа?а т?н?ан Al(OH) 3 а? ?оймалжы? т?нба, суда м?лдем ерімейді ж?не типтік екідайлы гидроксид болып табылады:
Al(OH)?+3HCl = AlCl?+3H?O
Al(OH)?+NaOH = Na[Al(OH)?]

Биологиялы? ролі

Адам а?засыны? 10 -5 % ??райды. ?ан ?йы?анда ?кпеде, бауырда, с?йекте, шашта, ж?йке ж?йесіні? ми ?ыртысыны? ??рамына енеді ж?не концентрленеді. Т?уліктік ?ажеттілігі адам?а 47 мг. Алюминий эпителий ж?не байланыстыр?ыш ?лпаларды? дамуына ж?не с?йек ?лпаларыны? т?зілуіне, фосфор алмасуына ?сер етеді.

?олданылуы. Алюминий техникада ж?не т?рмыста ке? ?олданылады. Же?іл ж?не ба?алы ?асиеттері бар ??ймалар алынатынды?тан, оны? авиациялы? ?нерк?сіпте, авток?лікте, электротехникада электр сымдарын жасау ?шін, сонымен ?атар жарыл?ыш заттарды алуда, химиялы? аппаратураларды дайындауда, ?имараттарды салуда, жи?аздарды, ыдыстарды ж?не т. б. жасауда ма?ызы зор. Таза металл т?рінде алюминийді химиялы? аппаратураларда электр сымдарын дайындауда пайдаланады. Алюминий ж??а фольга конденсаторлар жасау ?шін ?олданылады, кабель ?а?ылтыр ж?не айна ?ндірісінде пайдаланады.

Корунд – ?те ?атты алюминий оксидіні? кристалды? формасы. Ла?ылды? т?сті болуы корундта тарал?ан хромны? болуынан,ал жа??т кобальт,темір,титан,аметисті? к?лгін т?сі марганец иондары болуымен т?сіндіріледі.

Жа?а саба?ты бекіту:

“Ой ?оз?ау” кезе?і

Алюминийді т?рмыста ж?не техникада ?олдану оны? ?андай ?асиеттеріне негізделген?
Алюминийді? ?андай ерекше ?асиеттері бар?
Неліктен ол жемірілуге ?шырамайды?
Алюминийді? физикалы? ?асиеттерін бас?а металдармен салыстыра отырып сипаттау.
Алюминийді? химиялы? ?асиеттерін бейнелейтін тиісті реакция те?деулерін жазу.

Химиялы? диктант

1. Алюминийді? атомды? ??рылысы...
2. Алюминий таби?атта таралуы бойынша.. орында т?р.

3. Жер ?ыртысыны? негізгі массасын.??райды.
4. ?осылыстарында?ы тоты?у д?режесі.
5. Алюминийді? таби?атта?ы негізгі ?осылыстары..
6. ?аза?станда бокситтерді? белгілі кен орындары бар, олар.. ж?не.
7. Алюминийді? кристалды? торы.
8. Негізгі ??ймалары..
9. Болат, шойын бетін алюминиймен ?аптау..
10. Алюминий азот ?ыш?ылымен ?рекеттеспейді, себебі..

в ) к?к?рт ?ыш?ылымен ( с?йытыл?ан);г)хром (III)оксидімен?рекеттесуіні?реакцияте?деулерінжазы?дар.

2. Химиялы?реакцияларды??штипінпайдаланып,AlCl3алуды?реакцияте?деулерінжазы?дар.

3. Алюминийді? алыну ?дісін жаз.

4. Алюминийді? сынаппен ??ймасы.деп аталады?

5. Мына сызбан?с?аны орында:

1.Массасы 5,4 г алюминий темірді? (|||)оксидімен ?рекеттескенде неше грамм алюминий оксиді т?зіледі?

2. Алюминий мен мысты? ??ймасына натрий гидроксидіні? концентрлі ерітіндісімен ?ыздыра отырып ?сер еткенде 22,4 литр сутек газы (?.ж) б?лінді. ??йманы? жалпы массасы 10 г болса оны? проценттік ??рамы ?андай?

1. Білімді бекіту.

2. Ба?алау

?йге тпасырма:

1. § 8,203-204 бет

2. №2,3 есеп

3. “Алюминий ж?не оны? ?осылыстары” та?ырыбына тест тапсырмалары.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Алюминий ж?не оны? ма?ызды ?осылыстары»

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ: Алюминий және оның маңызды қосылыстары

Сабақ мақсаты :
Білімділік: Алюминийдің табиғатта кездесуі, алынуы,қолданылуы туралы түсінік беру арқылы, маңызды қосылыстарының екі жақты қасиет көрсететіндігін ұғындыру.

Дамытушылық: Оқушылардың зейінін, танымдық белсенділігін, өзіндік пікірін қалыптастыру негізінде алған білімдерін дамыту

Тәрбиелік: Сабақ уақытын бағалай білетін, жауапкершілікті сезінетін, шығармашылықпен жұмыс жасай алатын тұлғаны тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту.

Сабақтың әдісі: Әңгімелеу,баяндау,сұрақ-жауап.

Сабақтың көрнекілігі: ҚР физикалық картасы, Д.И.Менделеевтің периодтық кестесі, Слайдтар, т.с.с

Пән аралық байланыс: География, биология, тарих.

Сабақтың барысы:

I. Ұйымдастыру ( оқушыларды сабаққа әзірлеу).

II. Білімді жан-жақты тексеру (тест жұмысы).

III. Жаңа сабаққа мақсат қою.

IV. Жаңа сабақты меңгерту

V. Оқушылардың жаңа білімді меңгеруін тексеру.

VI. Оқушылардың білімдерін бекіту.

VII. Үйге тапсырма.

Күтілетін нәтижелер:
а) Алюминийді жәй зат ретінде атом құрылысын, периодтық орналасуын сипаттайды
ә) Алюминийдің физикалық және химиялық қасиеттерін ұғыну арқылы, реакция теңдеулерін айқын тұжырымдайды.
б) Алюминийдің маңызды қосылыстарын біледі, айналымды іске асыру арқылы, реакция теңдеулерін түрлендіреді, теңестіреді, есептер шығарады.

Алғаш рет дат ғалымы Х.К.Эрстед 1825 жылы таза алюминий алды, ал 1854 жылы француз химигі А.С.Сентклер Дэвиль оны өндірісте өндіру тәсілін ашты. Сол кезде алюминий өте жоғары бағаланып, оның бір фунты алтын есебімен 40 сом болатын, алюминий алу өте қымбатқа түскен, онан жүзік, сақина және басқадай заттар жасалып сыйлықтар орнына жүрген.

Сипаттамасы :

Оны ашқан -дат химигі 1825 ж Қ. Х. Эрстед
Период тық жүйеде 3 периодта, IIIА- топта орналасқан.
Табиғатта тек қосылыс түрінде кездеседі.
Жер қыртысындағы массалық үлесі -8.80%
Валенттілігі: III. Тотығу дәрежесі: +3.

Алюминий(лат.Aluminium),– ашудас, Al – элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы химиялық элемент, рет нөмірі 13, атомдық массасы 26,9815. Бір тұрақты изотопы бар. Жер қыртысында таралуы бойынша элементтер арасында 4, металдар арасында 1-ші орында. Табиғатта жүздеген минералдары кездеседі, оның көпшілігі – алюмосиликаттар болып келеді. Алюминий латынша Alumіnіum; алюминий алу үшін пайдаланылатын негізгі шикізат – боксит. Алюминийді бос күйінде алғаш рет 1825 жылы даниялық физик Ханс Кристиан Эрстед алған. Алюминий – күміс түсті ақ металл, жылуды және электр тогын жақсы өткізеді, созуға, соғуға икемді, меншікті салмағы 2,7 г/см3; балқу температурасы 660 ⁰ С, қайнау температурасы 2500 ⁰ С; коррозияға берік, қалыпты температурада тұрақты, себебі бетіндегі алюминий оксидінен тұратын жұқа қабыршақ оны тотығудан қорғайды.

Химиялық қасиеттері: Алюминий өте белсенді металл, оттекпен оңай әрекеттеседі. Сондықтан ауада алюминий бетін оксид қабығы жауып, оны әрі қарай бұзылудан сақтап тұрады. Ол жұқа болғанымен, өте берік, металдық жылтырын бәсендетеді. Осы оксид қабыршағынан тазаласа, алюминий атомы өзінің сыртындағы 3 электронын жылдам беріп, тотықсыздандырғыш қасиет көрсетеді. Оксид қабыршағын алып тастау үшін оны сынапқа батырады, ол алюминиймен амальгама деп аталатын құйма түзеді. Бұл құймада алюминий өзінің белсенділік қасиетін сақтап, барлық заттармен шабытты әрекеттеседі.

Жай заттармен әрекеттесуі:

A) оттекпен

4AI + 3O₂ = 2AI₂O₃ В) күкіртпен

2AI + 3S = AI₂S₃
С) хлормен

2AI + 3CI₂ = 2AICI₃

Күрделі заттармен әрекеттесуі:
A) 2AI + 6H₂O = 2AI(OH)₃ +3H₂↑ B) 2AI + 3H₂SO₄= AI₂(SO₄)₃ +3H₂↑
C) 2AI + 6NaOH = 2Na₃AIO₃ +3H₂↑ D) 2AI + Fe₂O₃ = AI₂O₃ + 2Fe

Маңызды қосылыстары:

Al₂O₃- қиын балқитын, ақ түсті зат. Табиғатта корунд деген атпен кездеседі. Алюминий оксиді суда ерімейді, екідайлы қасиет көрсетеді:
Al₂O₃+6HCl = 2AlCl₃+3H₂O
Al₂O₃+2NaOH+3H₂O = 2Na[Al(OH)₄]
Алюминий гидроксидінің (Al(OH)₃) түрөзгерісі екі түрлі : кристалдық және аморфтық. Алюминий гидроксидін алюминий тұүздары ерітінділеріне сілтімен әсер ету арқылы алады:
AlCl₃ + 3NaOH = Al(OH)₃ + 3NaCl
Жаңа тұнған Al(OH)₃ақ қоймалжың тұнба, суда мүлдем ерімейді және типтік екідайлы гидроксид болып табылады:
Al(OH)₃+3HCl = AlCl₃+3H₂O
Al(OH)₃+NaOH = Na[Al(OH)₄]

Биологиялық ролі:

Адам ағзасының 10^-5% құрайды. Қан ұйығанда өкпеде, бауырда, сүйекте, шашта, жүйке жүйесінің ми қыртысының құрамына енеді және концентрленеді. Тәуліктік қажеттілігі адамға 47 мг. Алюминий эпителий және байланыстырғыш ұлпалардың дамуына және сүйек ұлпаларының түзілуіне, фосфор алмасуына әсер етеді.

Қолданылуы. Алюминий техникада және тұрмыста кең қолданылады. Жеңіл және бағалы қасиеттері бар құймалар алынатындықтан, оның авиациялық өнеркәсіпте, автокөлікте, электротехникада электр сымдарын жасау үшін, сонымен қатар жарылғыш заттарды алуда, химиялық аппаратураларды дайындауда, ғимараттарды салуда, жиһаздарды, ыдыстарды және т. б. жасауда маңызы зор. Таза металл түрінде алюминийді химиялық аппаратураларда электр сымдарын дайындауда пайдаланады. Алюминий жұқа фольга конденсаторлар жасау үшін қолданылады, кабель қаңылтыр және айна өндірісінде пайдаланады.

Корунд – өте қатты алюминий оксидінің кристалдық формасы. Лағылдың түсті болуы корундта таралған хромның болуынан,ал жақұт кобальт,темір,титан,аметистің күлгін түсі марганец иондары болуымен түсіндіріледі.

Жаңа сабақты бекіту:

“Ой қозғау” кезеңі

1.Алюминийді тұрмыста және техникада қолдану оның қандай қасиеттеріне негізделген?

2. Алюминийдің қандай ерекше қасиеттері бар?

3. Неліктен ол жемірілуге ұшырамайды?

4. Алюминийдің физикалық қасиеттерін басқа металдармен салыстыра отырып сипаттау.

5. Алюминийдің химиялық қасиеттерін бейнелейтін тиісті реакция теңдеулерін жазу.

Химиялық диктант

1. Алюминийдің атомдық құрылысы. ........
2. Алюминий табиғатта таралуы бойынша....... орында тұр.

3. Жер қыртысының негізгі массасын....құрайды.
4. Қосылыстарындағы тотығу дәрежесі......
5. Алюминийдің табиғаттағы негізгі қосылыстары............
6. Қазақстанда бокситтердің белгілі кен орындары бар, олар......... және......
7. Алюминийдің кристалдық торы......
8. Негізгі құймалары........
9. Болат, шойын бетін алюминиймен қаптау.......
10. Алюминий азот қышқылымен әрекеттеспейді, себебі............

1.Алюминийдің мына заттармен : a) броммен ;

б) мыс сульфаты ерітіндісімен ;

в ) күкүрт қышқылымен ( сұйытылған); г) хром (III) оксидімен әрекеттесуінің реакция теңдеулерін жазыңдар.

2. Химиялық реакциялардың үш типін пайдаланып, AlCl₃ алудың реакция теңдеулерін жазыңдар.

3. Алюминийдің алыну әдісін жаз.

4. Алюминийдің сынаппен құймасы ... деп аталады?

5. Мына сызбанұсқаны орында:

Al→AlCl₃→ Al(OH)₃→Al₂O₃→NaAlO₂

1.Массасы 5,4 г алюминий темірдің (|||) оксидімен әрекеттескенде неше грамм алюминий оксиді түзіледі?

2. Алюминий мен мыстың құймасына натрий гидроксидінің концентрлі ерітіндісімен қыздыра отырып әсер еткенде 22,4 литр сутек газы (қ.ж) бөлінді. Құйманың жалпы массасы 10 г болса оның проценттік құрамы қандай?

1. Білімді бекіту.

2. Бағалау

Үй тапсырмасы:

1. § 8,2 203-204 бет

2. №2,3 есеп

3. “Алюминий және оның қосылыстары” тақырыбына тест тапсырмалары.