Бейметалдарды? жалпы сипаттамасы. К?міртек, кремний ж?не оларды? ?осылыстары

Саба?ты? та?ырыбы: Бейметалдарды? жалпы сипаттамасы. К?міртек, кремний ж?не оларды? ?осылыстары.

Саба?ты? ма?саты:

Білімділік: Бейметалдарды? периодты? ж?йедегі орны ж?не жалпы сипаттамасы туралы т?сінік беру, к?міртек пен кремнийді? ?осылыстарыны? ?асиеттерін, ?олданылуын, алынуын ?йрету. Ал?ан білімдерін т?жірибеде ?олдану.

Дамытушылы?: П?нге деген танымды? ?ызы?ушылы?ын арттыру, тияна?ты жауап беру ж?не шы?армашылы? ?абілеттерін дамыту, ?з бетінше ойлау, ой ?рісін, зейінін дамыту.

Т?рбиелік: Шы?армашылы? ізденістерін, іскерлік да?дыларын арттыра отырып, ??ыптылы??а, ?йымшылды??а, бірлікке, ?зіндік ой ?орыту?а баулу, бай?ампазды??а, жан-жа?тылы??а т?рбиелеу.

Саба?ты? т?рі: аралас саба?.

П?наралы? байланыс: физика, математика

К?рнекілік: Менделеевті? периодты? кестесі, MS Power Point ба?дарламасында жасалын?ан презентация, таратпа материалдар, перфокарта.

Саба?ты? ??рылымы:

№

Саба?ты? ??рылымы

Са?ат

?йымдастыру

2мин

Саба?ты? ма?сатымен таныстыру

3мин

III

?й ж?мысын с?рау

25мин

Жа?а та?ырыпты т?сіндіру

35мин

Жа?а саба?ты бекіту

20мин

?йге тапсырма

1 мин

VII

Саба? ?орытындысы

4 мин

Саба?ты? барысы

I. ?йымдастыру. С?лемдесу. Д?рісхананы? тазалы?ына, о?ушыларды? киіміне назар аудару. О?ушыларды т?гелдеу. Журнал толтыру.

ІІ. Саба?ты? ма?сатымен таныстыру.

- О?ушыларды? р – элементтерге жалпы сипаттама, алюминий ж?не оны? ?осылыстары та?ырыбы бойынша білімдерін ай?ындау.

- Бейметалдарды? жалпы сипаттамасы, к?міртек, кремний ж?не оларды? ?осылыстары ж?нінде т?сінік беру.

- ?орытындылау, ба?алау.

III.?й ж?мысын с?рау.

1.Топпен ж?мыс. О?ушылар 5 топ?а б?лінеді. ?р топ?а тапсырма беріледі.

1 топ:

Алюминийді? таби?атта таралуына сипаттама беру

2 топ:

Алюминия?а периодты? ж?йеде орналасуы бойынша сипаттама беру

3 топ:

Алюминийді? химиялы? ?асиеттерін атау

4 топ:

Алюминийді? физикалы? ?асиеттерін атау

5 топ:

Алюминий ?осылыстарыны? ?олданылуын айту

2. ?й?арым?а жауап беру. ?р о?ушы?а таратпа таратылады, кестеге «и?» немесе «жо?» деп жауабына «+» та?басын ?ояды. Жауаптары перфокарта ар?ылы тексеріледі.

Ба?алау критерийі: «5» - 18-20; «4» - 15-17; «3» -12-14; «2» -11.

№

?й?арымдар

и?

жо?

Алюминий таби?атта таралуы бойынша І орын алады

Алюминий атомыны? сырт?ы ?абатында 3электрон бар

Алюминий бір изотопы бар

Алюминий сілтімен арты? м?лшерде комплексті т?з т?зеді

Алюминий ??ймалары ?те ауыр

Алюминий белсенді металл

Алюминий ауада тоты?ып оксид ?абы?ымен ?апталады

Алюминий екідайлы металл

Алюминий ?оры ?аза?станда кездеспейді

Алюминий ауыр металл

Алюминотермия ?дісін Н. Н. Бекетов ашты

Алюминий ?осылыстарда І валентті

Алюминийге конц. сал?ын НNO3 ?сер етеді

Алюминий тек ?осылыс т?рінде кездеседі

Алюминийді? ?айнау температурасы 660оС те?

Алюминий ?ыш?ыл, сілтімен де ?рекеттеседі

Алюминий электр тогын ?ткізбейді

Алюминий электр?ткізгіштігі ж?нінен І орында

Алюминий ?осылысы зергерлік б?йымдар жасауда ?олданылады

Алюминий тек ?осылыс т?рінде кездеседі

IV. Жа?а та?ырыпты т?сіндіру. (MS Power Point ба?дарламасында жасалын?ан презентацияны ж?не Менделеевті? периодты? кестесін пайдалану)

Б?гінгі саба?ты? та?ырыбы «Бейметалдарды? жалпы сипаттамасы. К?міртек, кремний ж?не оларды? ?осылыстары». Саба? барысында к?міртек пен кремнийді? химиялы? ж?не физикалы? ?асиеттерімен, ?олданылуымен ж?не оларды? ?осылыстарымен танысамыз.

Б?гінгі к?н мен та?ырыпты д?птерлері?е жазып ?ойы?ыздар.

Менделлевті? периодты? кестесіндегі белгілі 116 элементті? 22-сі бейметалдар?а жатады. Бейметалдар топыра? массасыны? 84%-ін, ?сімдік массасыны? 98,5% -ін, ж?не адам денесі массасыны? 97,5%-ін ??райды. 6 - слайд

К?міртек, сутек, азот, фосфор, к?кірт органогенді элементтер болып табылады. ?йткені олар белок, май, к?мірсулар ж?не нуклеин ?ыш?ылдары молекулаларыны? ??рамына кіреді. Біз демалатын ауа бейметалдардан т?зілетін жай заттарды? ?оспасы болып табылады.

Бейметалдарды? периодты? кестеде орналасуын презентациядан к?рсетіледі. 7-слайд

Периодты? ж?йедегі бейметалдарды? орнын аны?тау ?шін бор элементінен астатка дейін к?лдене? сызы? ж?ргізсе, кестені? жо?ар?ы о? жак б?рышын ала негізгі топшаларда бейметалдарды? орналас?аны бай?алады. Периодта бейметал элемент атомыны? ядро заряды біртіндеп ?седі де, атом м?лшері кішірейеді. Сонды?тан электрон ?осып алу?а бейімділігі жо?ары ж?не тоты?тыр?ышты? ?асиеті басым болады.

Кремний периодты? ж?йеде ІІІ период ІVА топшада орналас?ан р-элементі.

К?міртегі периодты? ж?йеде II период IVА топша элементі.

Таби?атта таралуы: К?міртек органикалы? заттарды? ??рамында?ы негізгі элемент болатын болса, кремний жер ?ыртысын т?зетін минрералды? заттарды? ??рамында?ы негізгі элемент. Кремний жаратылыста ?осылыстар т?рінде ?ана болады. Ол жер ?ыртысыны? 27,6% - н ??райды. Таби?и кремнийді? ед?уір б?лігі ??м немесе кварц т?рінде кездесетін кремнезем деп аталатын кремний (ІV) оксиді болып табылады. ?те таза кристалл к?йдегі кремний оксиді тау хрусталі деп аталатын минерал т?рінде кездеседі.
Алынуы:

?нерк?сіпте кремнийді? электр пештерінде SiО2 кокспен тоты?сыздандырып алады: SiО2+С→Si+СО↑
Зертханада тоты?тыр?ыштар ретінде Mg ж?не Al ?олданады:
SiО2 + 2Mg→ Si + 2MgО
3 SiО2 + 4Al → 3Si + 2Al2О3
Таза кремнийді тертрахлоридін мырыш буымен тоты?сыздандырып алады:
SiСl4 + 2Zn → Si + 2ZnCl2

Физикалы? ?асиеттері: Кристалды? кремний – болаттай жылтыры бар, ?ара с?р т?сті зат. Кремнийді? ??рылымы алмаз ??рылымына ??сас. Кремнийді жартылай ?ткізгіш ретінде ?олданады. К?міртекті? бірнеше аллотропиялы? т?р ?згерістері болады: алмаз, графит, карбин, ж?не фуллерен. Кристалды? торлары ?рт?рлі бол?анды?тан физикалы? ?асиеттері ?рт?рлі.
Химиялы? ?асиеттері:
1. Кремний тікелей тек фтормен ?рекетеседі:

Si + 2?2→ Si?4

2. Сілтілік металдарды? гидроксидтерінде еріп, силикат ж?не сутек т?зеді:

Si + 2NaOH + 2H2O→Na2SiO3 + H2↑

3. Жо?ары температурада электр пешінде ??м мен кокс ?оспасынан кремний карбиді SiС карборунд алынады: SiО2 + 2С → SiС + СО2

4. Металдарды? кремниймен ?осылысы силицидтер деп аталады:

Si + 2Mg → Mg2Si

?са?тал?ан кремнийді оттекте ?ыздыр?анда SiО2 т?зеді:

Si + О2→ SiО2

?ыздыр?анда оттекпен ?рекеттеседі, н?тижесінде к?міртек оксиді т?зіледі:

С + O2 = CO2

Сутекпен жо?ары температурада катализатор ?атысында ?рекеттеседі.

С + 2H2 = CH4

К?міртек ?ыздыр?ан кезде к?кірт ж?не фтормен ?рекеттеседі:

С + 2S = CS2

С + 2F2 = CF4

Су моншада ?ыздыр?анда к?міртек судан сутекті ы?ыстырып шы?арады:

Н2O + С = СО + 2Н2

?олданылуы:
1. К?н батареясы, фотоэлементтер
2. Электроника
3. ?ыш б?йымдар алу
4. Терезе шынысы
5. Жартылай ?ткізгіш ж?не электронды техника

6. Оптикалы? ?нерк?сіпте
7. ?ыш материалдардан о?шаула?ыш жасау

V. Жа?а саба?ты бекіту. Менделеевті? периодты? кестесінде орналасуы бойынша к?міртек ж?не кремний атомдарына сипаттама беру

I. Жа?а та?ырып бойынша фронталды с?ра?.

К?міртек ж?не кремнийді? химиялы? та?басы?
Атом номері мен ядра заряды нешеге те??
Атомды? массасы ?анша?
Ядро атомында ?анша протон бар?
Ядро атомында ?анша нейтрон бар?
Ядро атомында ?анша электрон бар?
Валенттілігі нешеге те??
Тоты?у д?режесі нешеге те??

II. Тізбекті ж?зеге асыры?дар

С→СО→СО2 →Na2CO3→ NaHCO3→CO2

Жауабы:

1. 2С + О2 = 2СО

2. 2CO + O2 = 2CO2

3. Na2O + CO2 = Na2CO3

4. Na2CO3 + CO2 + H2O = 2NaHCO3

5. 2NaHCO3 = Na2CO3 + CO2 + H2O

III. Есептер шы?ару

1.Массасы 1кг кремний алу ?шін ??рамында 10% б?где ?оспалары бар ?анша кварц ??м ?ажет? Реакцияны? шы?ымы 80%

хг 1000г

Берілгені. SiO2+C=Si+2CO

60г 28г

m (Si)=1кг 1000г х= 60г. 1000г =2143г

W (?оспа)=10% 28г

W=80% Ал б?тен ?оспасы бар массасы.

2183г – 90%x=2380г

X – 100% Егер шы?ымнын 80 екенін ескерсек

2380г – 100% х=2380г * 80 =1904(SiO2)

Хг – 80% 100%

VI. ?йге тапсырма. 8 тарау. § 8.3 -8.7 209-231 беттер, о?у, мазм?ндау

226 беттегі № 16 есепті шы?ару

231 беттегі № 3 есепті шы?ару

VІІ. Саба? ?орытындысы.

О?ушыларды? саба? барысында ал?ан ба?аларын талдап, айту, белсене ?атыс?ан о?ушыларды атап ?ту. Саба?ты ?орытындылау

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Бейметалдарды? жалпы сипаттамасы. К?міртек, кремний ж?не оларды? ?осылыстары»

Сабақтың тақырыбы: Бейметалдардың жалпы сипаттамасы. Көміртек, кремний және олардың қосылыстары.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Бейметалдардың периодтық жүйедегі орны және жалпы сипаттамасы туралы түсінік беру, көміртек пен кремнийдің қосылыстарының қасиеттерін, қолданылуын, алынуын үйрету. Алған білімдерін тәжірибеде қолдану.

Дамытушылық: Пәнге деген танымдық қызығушылығын арттыру, тиянақты жауап беру және шығармашылық қабілеттерін дамыту, өз бетінше ойлау, ой өрісін, зейінін дамыту.

Тәрбиелік: Шығармашылық ізденістерін, іскерлік дағдыларын арттыра отырып, ұқыптылыққа, ұйымшылдыққа, бірлікке, өзіндік ой қорытуға баулу, байқампаздыққа, жан-жақтылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Пәнаралық байланыс: физика, математика

Көрнекілік: Менделеевтің периодтық кестесі, MS Power Point бағдарламасында жасалынған презентация, таратпа материалдар, перфокарта.

Сабақтың құрылымы:

№	Сабақтың құрылымы	Сағат
I	Ұйымдастыру	2мин
II	Сабақтың мақсатымен таныстыру	3мин
III	Үй жұмысын сұрау	25мин
IV	Жаңа тақырыпты түсіндіру	35мин
V	Жаңа сабақты бекіту	20мин
VI	Үйге тапсырма	1 мин
VII	Сабақ қорытындысы	4 мин

Сабақтың барысы

I. Ұйымдастыру. Сәлемдесу. Дәрісхананың тазалығына, оқушылардың киіміне назар аудару. Оқушыларды түгелдеу. Журнал толтыру.

ІІ. Сабақтың мақсатымен таныстыру.

- Оқушылардың р – элементтерге жалпы сипаттама, алюминий және оның қосылыстары тақырыбы бойынша білімдерін айқындау.

- Бейметалдардың жалпы сипаттамасы, көміртек, кремний және олардың қосылыстары жөнінде түсінік беру.

- Қорытындылау, бағалау.

III.Үй жұмысын сұрау.

1.Топпен жұмыс. Оқушылар 5 топқа бөлінеді. Әр топқа тапсырма беріледі.

1 топ:

Алюминийдің табиғатта таралуына сипаттама беру

2 топ:

Алюминияға периодтық жүйеде орналасуы бойынша сипаттама беру

3 топ:

Алюминийдің химиялық қасиеттерін атау

4 топ:

Алюминийдің физикалық қасиеттерін атау

5 топ:

Алюминий қосылыстарының қолданылуын айту

2. Ұйғарымға жауап беру. Әр оқушыға таратпа таратылады, кестеге «иә» немесе «жоқ» деп жауабына «+» таңбасын қояды. Жауаптары перфокарта арқылы тексеріледі.

Бағалау критерийі: «5» - 18-20; «4» - 15-17; «3» -12-14; «2» -11.

№	Ұйғарымдар	иә	жоқ
1	Алюминий табиғатта таралуы бойынша І орын алады		+
2	Алюминий атомының сыртқы қабатында 3электрон бар	+
3	Алюминий бір изотопы бар	+
4	Алюминий сілтімен артық мөлшерде комплексті тұз түзеді	+
5	Алюминий құймалары өте ауыр		+
6	Алюминий белсенді металл	+
7	Алюминий ауада тотығып оксид қабығымен қапталады	+
8	Алюминий екідайлы металл	+
9	Алюминий қоры Қазақстанда кездеспейді		+
10	Алюминий ауыр металл		+
11	Алюминотермия əдісін Н. Н. Бекетов ашты	+
12	Алюминий қосылыстарда І валентті		+
13	Алюминийге конц. салқын НNO3 əсер етеді		+
14	Алюминий тек қосылыс түрінде кездеседі	+
15	Алюминийдің қайнау температурасы 660оС тең	+
16	Алюминий қышқыл, сілтімен де əрекеттеседі	+
17	Алюминий электр тогын өткізбейді		+
18	Алюминий электрөткізгіштігі жөнінен І орында		+
19	Алюминий қосылысы зергерлік бұйымдар жасауда қолданылады	+
20	Алюминий тек қосылыс түрінде кездеседі	+

IV. Жаңа тақырыпты түсіндіру. (MS Power Point бағдарламасында жасалынған презентацияны және Менделеевтің периодтық кестесін пайдалану)

Бүгінгі сабақтың тақырыбы «Бейметалдардың жалпы сипаттамасы. Көміртек, кремний және олардың қосылыстары». Сабақ барысында көміртек пен кремнийдің химиялық және физикалық қасиеттерімен, қолданылуымен және олардың қосылыстарымен танысамыз.

Бүгінгі күн мен тақырыпты дәптерлеріңе жазып қойыңыздар.

Менделлевтің периодтық кестесіндегі белгілі 116 элементтің 22-сі бейметалдарға жатады. Бейметалдар топырақ массасының 84%-ін, өсімдік массасының 98,5% -ін, және адам денесі массасының 97,5%-ін құрайды. 6 - слайд

Көміртек, сутек, азот, фосфор, күкірт органогенді элементтер болып табылады. Өйткені олар белок, май, көмірсулар және нуклеин қышқылдары молекулаларының құрамына кіреді. Біз демалатын ауа бейметалдардан түзілетін жай заттардың қоспасы болып табылады.

Бейметалдардың периодтық кестеде орналасуын презентациядан көрсетіледі. 7-слайд

Периодтық жүйедегі бейметалдардың орнын анықтау үшін бор элементінен астатка дейін көлденең сызық жүргізсе, кестенің жоғарғы оң жак бұрышын ала негізгі топшаларда бейметалдардың орналасқаны байқалады. Периодта бейметал элемент атомының ядро заряды біртіндеп өседі де, атом мөлшері кішірейеді. Сондықтан электрон қосып алуға бейімділігі жоғары және тотықтырғыштық қасиеті басым болады.

Кремний периодтық жүйеде ІІІ период ІVА топшада орналасқан р-элементі.

Көміртегі периодтық жүйеде II период IVА топша элементі.

Табиғатта таралуы: Көміртек органикалық заттардың құрамындағы негізгі элемент болатын болса , кремний жер қыртысын түзетін минрералдық заттардың құрамындағы негізгі элемент. Кремний жаратылыста қосылыстар түрінде ғана болады. Ол жер қыртысының 27,6% - н құрайды. Табиғи кремнийдің едәуір бөлігі құм немесе кварц түрінде кездесетін кремнезем деп аталатын кремний (ІV) оксиді болып табылады. Өте таза кристалл күйдегі кремний оксиді тау хрусталі деп аталатын минерал түрінде кездеседі.
Алынуы:

Өнеркәсіпте кремнийдің электр пештерінде SiО₂ кокспен тотықсыздандырып алады: SiО₂+С→Si+СО↑
Зертханада тотықтырғыштар ретінде Mg және Al қолданады:
SiО₂ + 2Mg→ Si + 2MgО
3 SiО₂ + 4Al → 3Si + 2Al₂О₃
Таза кремнийді тертрахлоридін мырыш буымен тотықсыздандырып алады:
SiСl₄ + 2Zn → Si + 2ZnCl₂

Физикалық қасиеттері: Кристалдық кремний – болаттай жылтыры бар, қара сұр түсті зат. Кремнийдің құрылымы алмаз құрылымына ұқсас. Кремнийді жартылай өткізгіш ретінде қолданады. Көміртектің бірнеше аллотропиялық түр өзгерістері болады: алмаз, графит, карбин, және фуллерен. Кристалдық торлары әртүрлі болғандықтан физикалық қасиеттері әртүрлі.
Химиялық қасиеттері:
1. Кремний тікелей тек фтормен әрекетеседі:

Si + 2Ғ₂→ SiҒ₄

2. Сілтілік металдардың гидроксидтерінде еріп, силикат және сутек түзеді:

Si + 2NaOH + 2H₂O→Na₂SiO₃ + H₂↑

3. Жоғары температурада электр пешінде құм мен кокс қоспасынан кремний карбиді SiС карборунд алынады: SiО₂ + 2С → SiС + СО₂

4. Металдардың кремниймен қосылысы силицидтер деп аталады:

Si + 2Mg → Mg₂Si

Ұсақталған кремнийді оттекте қыздырғанда SiО₂ түзеді:

Si + О₂→ SiО₂

Қыздырғанда оттекпен әрекеттеседі, нәтижесінде көміртек оксиді түзіледі:

С + O₂ = CO₂

Сутекпен жоғары температурада катализатор қатысында әрекеттеседі.

С + 2H₂ = CH₄

Көміртек қыздырған кезде күкірт және фтормен әрекеттеседі:

С + 2S = CS₂

С + 2F₂ = CF₄

Су моншада қыздырғанда көміртек судан сутекті ығыстырып шығарады:

Н₂O + С = СО + 2Н₂

Қолданылуы:
1. Күн батареясы, фотоэлементтер
2. Электроника
3. Қыш бұйымдар алу
4. Терезе шынысы
5. Жартылай өткізгіш және электронды техника

6. Оптикалық өнеркәсіпте
7. Қыш материалдардан оқшаулағыш жасау

V. Жаңа сабақты бекіту. Менделеевтің периодтық кестесінде орналасуы бойынша көміртек және кремний атомдарына сипаттама беру

I. Жаңа тақырып бойынша фронталды сұрақ.

Көміртек және кремнийдің химиялық таңбасы?
Атом номері мен ядра заряды нешеге тең?
Атомдық массасы қанша?
Ядро атомында қанша протон бар?
Ядро атомында қанша нейтрон бар?
Ядро атомында қанша электрон бар?
Валенттілігі нешеге тең?
Тотығу дәрежесі нешеге тең?

II. Тізбекті жүзеге асырыңдар

С→СО→СО₂ →Na₂CO₃→ NaHCO₃→CO₂

Жауабы:

1. 2С + О₂ = 2СО

2. 2CO + O₂ = 2CO₂

3. Na₂O + CO₂ = Na₂CO₃

4. Na₂CO₃ + CO₂ + H₂O = 2NaHCO₃

5. 2NaHCO₃ = Na₂CO₃ + CO₂ + H₂O

III. Есептер шығару

1.Массасы 1кг кремний алу үшін құрамында 10% бөгде қоспалары бар қанша кварц құм қажет? Реакцияның шығымы 80%

хг 1000г

Берілгені. SiO2+C=Si+2CO

60г 28г

m (Si)=1кг 1000г х= 60г . 1000г =2143г

W (қоспа)=10% 28г

W=80% Ал бөтен қоспасы бар массасы.

2183г – 90%x=2380г

X – 100% Егер шығымнын 80 екенін ескерсек

2380г – 100% х=2380г * 80 =1904(SiO2)

Хг – 80% 100%

VI. Үйге тапсырма. 8 тарау. § 8.3 -8.7 209-231 беттер, оқу, мазмұндау

226 беттегі № 16 есепті шығару

231 беттегі № 3 есепті шығару

VІІ. Сабақ қорытындысы.

Оқушылардың сабақ барысында алған бағаларын талдап, айту, белсене қатысқан оқушыларды атап өту. Сабақты қорытындылау

Предмет: Химия

Категория: Уроки

Целевая аудитория: 10 класс

Скачать
Бейметалдарды? жалпы сипаттамасы. К?міртек, кремний ж?не оларды? ?осылыстары

Автор: Слямова Асемгуль Тулюгеновна

Дата: 26.02.2016

Номер свидетельства: 299202

Бейметалдарды? жалпы сипаттамасы. К?міртек, кремний ж?не оларды? ?осылыстары

Просмотр содержимого документа «Бейметалдарды? жалпы сипаттамасы. К?міртек, кремний ж?не оларды? ?осылыстары»

Полезное для учителя

Просмотр содержимого документа
«Бейметалдарды? жалпы сипаттамасы. К?міртек, кремний ж?не оларды? ?осылыстары»