Просмотр содержимого документа
«Сабақ жоспары "Бейметалдар"»
Жаңа сабақты баяндау. Аталуы - кремний, таңбасы - Sі, периодтық жүйедегі орны - III период, IV топтың негізгі топшасында орналасқан элемент, қосылыстағы тотығу дәрежелер і: -4, 2, +4, аллотропиялық түр өзгерісі - кристалдық және аморфты, табиғатта кездесуі - оксид жөне силикат түрінде.
Алынуы: 1. Зертханада бос күйде кремний алу үшін магнийді үнтақ ақ құммен Sі02 қосып қыздырады: SіО2 + 2МS = 2Мg0 + Sі;
2. Өнеркәсіпте құммен көмір қоспасын қыздырып кремний алады:
Sі02 + С = Sі + 2СО.
Химиялыц қасиеттері. 1. Аморфты кремнийді қыздырғанда тотықсыздандырғыш ретінде жай заттармен әрекеттеседі:
Sі + 2СІ2 = SіСІ4 (кремний тетрахлорид);
Sі + 02 = Sі02; Sі + С = SіС.
Кремний металмен әрекеттескенде тотықтырғыш болады:
Sі + 2Мg = Мg2Sі (магний силициді);
Кремний ұнтағы концентрлі сілтімен реакцияға түседі де тотықсыздандырғыш болады, нөтижесінде натрий силикаты мен сутек газы түзіледі: Sі + NаОН + Н20 = Nа2SiO3 + Н2.
Аты
Сипаты
Алынуы
SіН4-силан
Түссіз, ауада өздігінен түтанатын жанғыш газ SіН4+02=Sі02+2Н20
SіО, — кремний ок- сиді (кремнезем, қүм, кварц кристалдары деп те аталады)
Суда ерімейтін, қиын балқитын зат. Ол қышқылдық оксид бол- ғандықтан, қыздырғанда немесе балқытқанда негіздік оксидтер- мен, сілтілермен әрекеттеседі. Сөйтіп, кремний қышқылының түздары — силикатгарды түзеді: Sі02 + Na20 = Nа2Sі03 (натрий силикаты)
Sі02 + 2NаОН = Nа2Sі03 + Н20
Химиялық реакциялар көмегімен қолдан алы- нады
Оны силикаттарға күшті кышқылмен (тіпті көмір қышқылымен де) әсер ету арқылы алады: К2Sі03+2НСІ=
=Н2SiO3 + 2КСІ Na2Sі03+Н20+С02=
= Н2Sі03 +Na2С03 Кремний қышқылын сәл қыздырса немесе бөлме температурасында біраз уақыт ашық қалдырса айырылады:
Н2SiO3=H2O+SiO2
Осы айтылғандардан басқа кремнийдің маңызды қосылыстарына: шыны, керамика, цементті жатқызады. Сондай-ақ кремнийдің көміртекпен қосылысы - карборунд SіС техникада бұрғы, егеу, т.б. қатты заттарды жасауға қолданылса, түрлі қоспалар қосып кремний (IV) оксидінен бағалы асыл тастар (агат, аметист, яшма) алынады.
Физикалық қасиеттері. Кремнезем атомдық кристалл торлы,
қиын балқитын зат. Оның балқу температурасы - 1700°С. Балқыған кремнезем суығанда шыны төрізді аморфты кварц шынысына айналады. Құрамында кремний оксиді өзі ғана болса, ақ түсті қүм, ал темір қосылыстары араласса, сары немесе қызғылт қоңыр түсті болады.
Қолданылуы: фотоэлементтер, отқа және қышқылға төзімді болат алу, оптикалық өнеркәсіпте, электроника, қыш бұйымдар алу үшін қолданылады.
Тапсырмалар.
Төмендегі айналуларды іске асыруға болатын тиісті реакция теңдеулерін жазыңдар:
SiO2 - Si -» SiO2 - Nа2Sі03 - Н2SiO3 - SiO2
Массасы 6,1 кг натрий силикатын алу үшін массалық үлесінде 0,2% қоспасы бар қанша кремний (IV) оксиді қажет болатынын есептеңдер.
Сабақты бекіту.
Табиғи силикаттар мен алюмосиликаттардан қандай заттар алынады?