Тақырыбы: Өзендер

Сабақ№_ Сыныбы_6 Күні_________

Тақырыбы: Өзендер.

Мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға өзендер, шоңғалдар мен сарқырамалар, өзен ағысының бағыты мен сипатына жер бедерінің әсері жөнінде түсіндіру.

Дамыту: Өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру. Өз ойларын еркін де сауатты, нақты жеткізу қабілеттерін арттыру.

Тәрбиелік: Жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру.

Болжамдап отырған нәтиже: Өзендермен танысқан тұлға.

Сабақтың типі: Жаңа білім беру сабағы

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: 1. Сұрақ-жауап. 4. Кестемен жұмыс.

2. Әңгіме-дәріс. 5. Тірек-сызбамен жұмыс.

3. Топтастыру.

Сабақтың көрнекілігі: Қосымша деректер, оқулық, кескін карта, карта т.б.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушыларды түгендеу, оқу құралдарын дайындатып, зейіндерін сабаққа аударту.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Сұрақ-жауап.

1. Ағысты тудыратын басты себеп?

Суық ағыстарды ата? Лабрадор, Перу, Батыс желдер,

Жылы ағыстар? Гольфстрим, Бразилия, Куросио, Солт пассат, Солт Атлант, Солт Тынық,

Мүхиттармен теңіздердіңжол қатынасы үшін маңызы қандай?

Жер шарындағы ең ірі жануар?

4. Мұхит тіршілігі. 5. Мұхит қорлары.

ІІІ. Жаңа сабақ.1. Әңгіме-дәріс.

Өзен бөліктері.

Кестемен жұмыс. Кесте арқылы өзен бөліктерін түсіндіру.

Өзен ағысы ұзына бойымен алып қарағанда 3 бөлікке бөлінеді.

1. Жоғары ағыс – бастауына жақын жағы.

2. Төменгі ағыс – саға жағы.

3. Орта ағысы – екеуінің аралығы.

Тау өзендері беткейлері тік, жартасты тар аңғармен ағады, мұндай аңғарды шатқал деп атаймыз. Жазық жерлерде өзендердің ағысы байау болады. Ондай өзендер іле, сырдария, жайық, есіл, нұра жатады. Жазықтықтағы өзендер кеме қатынасына қолайлы болып келеді.

Шоңғалдар мен сарқырамалар. Өзен аңғарының түбі жұмсақ құм, саз ал кей жерлері қатты кристалдық жыныстарын шайып олар су бетіне шығып шоңғал құрайды. Шоңғалдар кеме қатынасына үлкен кедергі жасайды.

Егер жартас өзен арнасын кесе көлденең алып жатса су одан төмен қарай құлай ағып сарқырама жасайды.

Жер шарындағы ең биік сарқырама – Анхель, ол оңтүстік Америкадағы Ориноко өзенінде. Оның биіктігі – 1054м. Екінші сарқырама Африкадағы Замбези өзеніндегі Виктория. Онда су 120 м биіктен құлап ағады.

Д.ж. ең ірі сарқырама Игуасу каскадтары. Оның ені 2700 м, биіктігі 72 м. Онда 275 бөлек сарқырама бар. Ол Оңт Америкадағы Бразиля мен Аргентинаның шекарасында орналасқан.

Сарқырамалар

Игуасу

Анхель

Виктория

Өзен суы мөлшерінің жыл ішіндегі өзгеру ерекшелігін өзеннің режимі дейді.

Хуанхэ

Ніл

Өзендер

Янцзы

Тигр

Әмудария

Евфрат

Сырдария

Ганг

Адам тарихында ерте замандарда өркениеттің өзі өзендердің бойында дамыған. Көшпелі қазақ халқы да Еділ мен Жайықтың, Сырдария мен Ертістің, Тобыл мен Есіл сияқты ірі өзен бойында тұрған. Өзен жағалауында шаруашылықтың маңызы зор.

Құлап аққан өзен суынан су электр стансалары жұмыс істиді. Біздің елімізде Ертіс, Сырдария, Іле өзен бойларында су стансалары жұмыс істейді.

ІІІ. Қорытынды.
Берілген кесте бойынша өзенге сипаттама беру, кескін картаға белгілеу.
І топ
Өзеннің аты ------ Қай материкте ----- Қайдан басталады?----- Қайда құяды?----- Ағысының сипаты
Ніл Дунай Іле
ІІ топ
Амазонка Енесей Ертіс
ІІІ топ
Конго Объ Жайық
2-тапсырма Алтын сақа 
Әрбір топ кезек-кезек қоржыннан асықтарды алады,әрбір асықта бір сұрақ жасырынған соған,топ мүшелерінің бірі жауап беріп беріп картадан көрсетеді 
1.Дүние жүзінің неше мұхит бар және оларды ата? 

2.Дүние жүзінің неше материк бар және оарды ата?  3.Ніл өзеннін картадан көрсет? 
4.Ертіс өзенінің картадан көрсет?  5.Жайық өзенін картадан көрсет? 
6.Сырдария өзенінің картадан көрсет?  7.Амозонка өзенін картадан көрсет? 
8.Конга өзенін көрсет?  9.Теңіздер нешеге бөлінеді? мысал келтір 
10.Ең үлкен және ең кіші материкті көрсет?  11.Ең суық мұхит? 
12.Ең суық материк?  13.Ең ыстық материк? 
14.Ең үлкен арал?  15.Каспий теңізіне қандай өзен құяды? 

IV. Жаңа сабақты бекіту. 1. Сұрақ-жауап.

1. Өзен бөліктері. 2. Өзенге жер бедерінің әсері.

3. Шоңғалдар. 4. Сарқырамалар. 5. Өзеннің шаруашылыққа маңызы.

V. Қорытындылау. 1. Б.Ү.Ү. кестесі.

VІ. Үйге тапсырма беру.

Үйге: Өзендер.

Бағалау: Директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары: