Сыныптан тыс шара

( интеллектуалды сайыс

10-11 сынып оқушылыры арасында)

Мұғалімі: Кыдыралиева Г.У

Пугачев МББК -2014жыл

ХХІ ғасыр көшбасшысы

Оқушылардың ой – өрісін дамыта отырып, табандылықпен шешім қабылдауға, оны дәлелдеуге, пәнег деген қызығушылығын арттыра отырып логикалық ойлау қабілетін дамыту мақсатында «ХХІ ғасыр көшбасшысы» танымдық сайысын өткіздім.

Көрнекілік: тақтада «Бәйге», «Полиглот», «Ғажайып жетілік», «Оратор», «Жорға». Қазақ халқының ғұлама жазушысы М.Әуезов «Халықпен халықты, адам мен адмды теңестіретін нәрсе - Білім» - деген екен. Қазіргі таңда жас Қазақстан Республикасына білімді де білікті, жан жақты жастар қажет. Алдарыңызда тұрған ХХІ ғасыр талапты да талантты, дарынды жастарымен таныс болыңыздар! Ойынға қатысушылар өздерін таныстырады. 10а – 11а сынып оқушылары қатысады.

Сайыс алты кезеңнен тұрады: «Бәйге», «Полиглот», «Ғажайып жетілік», «Оратор», «Жорға». «Бар ізгілік тек білімнен алынар, білімменен аспанға жол салынар» - деген Жүсіп Баласағұн. Ал олай болса, құрметті сайыскерлер енді ұшқыр ой, көп ақыл, терең біліммен география пәнінен алған білімдеріңіздің асқағын көрсетіңіздер.

І тур: «Бәйге» Әр дұрыс жауап 10 ұпай

1. Жер қыртысын түзетін тау жыныстары неше топқа бөлінеді, қандай? (үш – магмалық, шөгінді,метаморфты)

2. Ауа қысымын өлшейтін құрал? (барометр)

3. Атмосфераның төменгі қабаты? (тропосфера)

4. Африканың Үнді мұхитындағы аралы? (Мадагаскар)

5. Дүние жүзіндегі ең үлкен шөл? (Сахара)

6. Жер шарында неше климаттық белдеу бар? (13)

7. Қазақстан территориясының көлемі? (2,7 млн.шаршы шақырым)

8. АҚШ – тың басқару формасы? (республика)

9. Әлем діндерін атаңыз? (мұсылман, христиан, буддизм)

10. Қазақстанның ең биік нүктесі, қанша? (Хан Тәңірі, 6995м)

11. Аккумулятор зауыты қай қалада? (Талдықорған)

12. Балқаш көліне құятын өзен? (Іле)

13. Астана қаласы қай өзен бойында орналасқан? (Есіл)

14. ҚР электр энергиясының 80% қандай электр станциясында өндіріледі? (ЖЭС)

15. Ебі, Сайқан желдері қайдан соғады? (Жоңғар қақпасы)

16. Қазақстанда мыстың ең ірі кен орны? (Жезқазған)

17. Сарыарқаны басқаша қалай атауға болады? (Қазақтың ұсақ шоқысы )

18. Аллюминий шикізаты? (Боксит)

ІІ тур: «Полиглот» дұрыс жауап 30 ұпай

«Тіл – тіршіліктің тірегі». ХХ ғасыр басындағы қазақ зиялысы Х. Досмұхамедұлының «Жеті түрлі ілім біл, жеті жұрттың тілін біл» деген парасатты пайымдауы қазір ақиқатқа айналды. Сондықтан, тамыры тереңде жатқан ауыз әдебиетіне, нақты айтсақ мақал – мәтелдер және жұмбақтарды кезек – кезек береміз.

1. Кең әлемді кернейді

Көзің бірақ көрмейді (ауа- воздух- air)

1. Құрғақ жерде сақтайсың

Онсыз тамақ татпайсың (тұз- соль- salt)

1. Қыздырып соқсаң иленеді,

Балға мен төстен именеді (темір- железо-iron)

1. Нан бар жерде ------ бар (ән- песня- song)

2. Көп сөз көмір, аз сөз ----- (алтын- золото-gold)

3. ----- ішкен құдыққа түкірме (су- вода- water)

4. Қыз өссе елдің көркі, ----- өссе жердің көркі (гүл- цветок- flower)

5. Жалғыз кірпіш қорған болмас, жалғыз ағаш -----болмас (орман-лес-forest)

2. Бұл сайыста берілген сөздерді дұрыс оқып, орысша айтады -20 үпай.

Лада – дала, ерж – жер, тұбл – бұлт, отаж – жота, тебүк- түбек,

Аут – тау, лопяр – поляр, лара- арал, зетің – теңіз, үкн – күн,

Зөне – өзен, ақал- қала,

ІІІ тур: «Ғажайып жетілік»

Тақтада 9 шаршы 20,30,40 сандар жазылған. Әр санның шамасына қарай сұрақтар берілген логотип орналасқан.

20¹ Төңірегін су қоршаған құрлық – (арал)

20² Урбандалу деген не? (қала халқының өсуі)

20³ Климат түзуші факторларды ата ( географиялық ендік, ауа массалары

30¹ Тамақ ішкенде неге сөйлеуге болмайды?

30² Қазақстанның жеті ірі өзендерін ата? (Ертіс, Есіл, Жайық, Тобыл, Іле, Шу, Сырдария)

30³ Неге мұрын арқылы тыныс алу керек?

40¹ ХІХ ғасыр 50-60ж Жоңғар Алатауы мен Іле өңірін зерттеп, Іле Алатауындағы жануарлардың биіктікте таралу сызбанұсқасын жасаған зерттеуші (Ш.Уәлиханов)

40² Дүние жүзіндегі ең ірі сарқырама, қай өзенде (Анхель, Ориноко өзені)

40³ Қазақстанның экономикалық аудандары нешеу және ата.

Қазылар алқасы ұпай береді. Төрт оқушы қалады. Сайыстан шыққандарға сыйлық беріледі, ескерткіш ретінде.

ІҮ тур: «Тікелей сұрақтар»

1. Биология пәні мұғалімі сұрақ қояды:

Тыныс алу мүшелеріне не жатады?

А) кеңірдек, Ә) өңеш,Б) ауыз қуысы, С) өкпе

2) География пәні мұғалімі сұрақ қояды:

Орталық Қазақстан қандай табиғи ресурстарға мұқтаж?

А) темір кені, Ә) мыс кені, Б) су ресурстары, С) отын ресурстары

3) Тарих пәні мұғалімі:

Қазақстанның соңғы Конституциясы қай жылы қабылданды? А) 1991ж, Ә) 1993ж, Б) 1995ж, С) 1997ж

4) Химия пәні мұғалімі:

Атом молекулалық ілімінің негізгі қағидаларын ұсынған ғалым? А) Ломоносов, Ә) Демокрит,Б) Дальтон,С) Лавуазье

Ү тур: «Оратор» - Шешендік өнер

2 оқушы қалады. Конверт таңдайды. 60 ұпай

1. «Темекінің пайдасы» туралы

2. «Темекінің зияны» туралы

ҮІ тур: «Жорға» 10 ұпай, бірінші болып ұпайы аз оқушы бастайды

А. 1) Американы ашып, жергілікті халықты үндістер деп атап кеткен әйгілі саяхатшы? (Х. Колумб)

2) Дүние жүзінде ең ұзын өзен (Ніл)

3) Ресей мемлектінің астанасы? (Мәскеу)

4) Ауа температурасын өлшейтін құрал? (термометр)

5) Ең биік тау? (Гималай)

6) Ең үлкен түбек?(Арабия)

7) Халықтың бір ауданнан екінші ауданға қоныс аударуы не деп аталады? (көші – қон, миграция)

8)Қандай нәсілдер бар? (еуропеоидтық, монголоидтық,негроидтық)

9) ХХІ ғасыр обасы аталған ауру? (ЖИТС,СПИД)

10) Маңқыстау облысындағы қорық? (Үстірт)

Б. 1) Жердің шар тәрізді екендігін дәлелдеген саяхатшы? (Ф.Магеллан)

2) Дүние жүзіндегі ең үлкен мемлекет? (Ресей)

3) Географияның атасы? (Эратосфен)

4) Жердің су қабаты? (Гидросфера)

5) Дүние жүзіндегі ең суы мол өзен? (Амазонка)

6) Таулар картада қандай түспен боялады? (қоңыр)

7) Ең терң шұңғыма? (Мариан)

8) Жердің дәл үлгісі? (Глобус)

9) Трактор зауыты қай қалада орналасқан? (Павлодар)

10) Қорқыт ата ескерткіші қай жерде орналасқан? (Қызылорда обл, Жосалы ауд.)

Ең көп ұпай жинаған оқушы марапатталады.