Техника және тұрмыста әр түрлі тұтынушылар: қыздыру шамдары, үтіктер, электр пештері, электрқозғалтқыштары және т. б. қолданылады.
Өткізгіштерді жалғаудың тәсілдерін қарастырайық.
1- жағдай. Егер бірінші өткізгіштің соңы екінші өткізгіштің басымен, екіншінің соңы үшіншінің басымен жалғанса, онда мұндай қосуды тізбектей жалғау деп атайды.
Б ір секундта өткізгіштің көлденең қимасы арқылы бірдей мөлшердегі еркін
өткізгіштердегі ток күшінің шамасы бірдей болады. Алайда өткізгіштің
ұ штарындағы және кернеулері әр түрлі. Тізбектің әрбір бөлігіне
Ом заңын қолданамыз. Демек, .
е кенін ескере отырып: аламыз.
Егер арқылы өткізгіштердің жалпы кедергісін белгілесек, онда
.
Тізбектей жалғанған бірнеше өткізгіштен тұратын тізбектің кедергісі жеке өткізгіштер кедергілерінің қосындысына тең.
Ө ткізгіштерді тізбектей жалғағанда ток күштері тең, ал тізбектегі жалпы кернеу оның бөліктеріндегі кернеулердің қосындысына тең болады, ал жалпы кедергі әрбір өткізгіштің кедергілерінің қосындысынан тұрады:
.
2-жағдай. Егер өткізгіштердің басын бір ғана А нүктесінде, ал ұштарын екінші бір В нүктесінде жалғасақ, онда мұндай жалғауды өткізгіштердің параллель жалғау деп атайды.
Электр тізбегінің екі өткізгіштен артық өткізгіштер түйісетін нүктесін түйін (суретте А және В нүктелері) деп атайды.
Тізбекті параллель жалғағанда, екі параллель арнаға тармақталған су ағыны тәрізді, ток өткізгіштер бойымен тармақталады.
және тармақталған ток күштерінің қосындысы тармақталмаған
бөлігіндегі токтың шамасына тең, яғни
О м заңының негізінде бірінші өткізгіштің ұшындағы кернеу: , ал
екінші өткізгіштің ұшындағы кернеу: болады.
және бір-біріне тең, себебі, олар А және В бір ғана нүктелердің
(түйіндердің) арасындағы кернеу болып табылады, осыдан
екендігі шығады.
Ж оғарыдағыны ескеріп және жалпы кедергіні арқылы белгілей отырып
. формулаларын аламыз
Бұл формулалардың оң және сол жақ бөліктерін қосамыз, сонда
немесе .
Демек, немесе .
Өткізгіштерді параллель жалғағанда, тізбектің барлық бөліктерінде кернеу бірдей, ал жалпы ток күші әрбір өткізгіштегі ток күштерінің қосындысына тең, жалпы кедергі әрбір өткізгіштің кедергісінен кем болады.
Жұмыстың орындалуы
1. сызба бойынша тізбек құрастыру. Амперметр вольтметрдің бір бөлік құнын анықтау;
2. I = I1 = I2 R = R1 +R 2 U = U1 + U2 заңдылықтың дұрыстығына көз жеткізу.
I1
I2
I
U1
U2
U
R1
R2
R
0,7 А
0,7 А
0,7 А
1,5 В
0,8 В
Қорытындыны есептеп кестеге жазамыз.
I = I1 = I2
R = R1 +R 2
U = U1 = U2
I = U / R → R = U / I =
R1 = U / I =
R 2 = U / I =
2. Жұмыстың орындалуы
2. сызба бойынша тізбек құрастыру. Амперметр вольтметрдің бір бөлік құнын анықтау;
2. U = U1 = U2 = cons I = I1 + I2 R = R1 +R 2 /R1 +R 2 заңдылықтың