Күш. Ньютонның екінші заңы. Масса

Оқу ісінің меңгерушісі____________________________________________

Күні__________ Сыныбы_________ Сабақ реті_______

Сабақтың тақырыбы: Күш. Ньютонның екінші заңы. Масса.

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік мақсаты: оқушылармен «күш, масса» ұғымдарын қайталай отырып, Ньютонның екінші заңымен таныстыру.

2. Дамытушылық мақсаты: оқушылардың есеп шығару, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту.

3. Тәрбиелік мақсаты:жауапкершілікке, жүйелілікке, табандылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: әңгіме, лекция, дискуссия, 9-сынып оқулығымен жұмыс, электронды оқулық.

Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер, интерактивті тақта, электронды оқулық, 9 сынып оқулығы.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі:

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.

А) теориялық білімдерін тексеру

Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру

Б) есептерін тексеру.

ІІІ. Білімді жан-жақты тексеру.

1. Қандай санақ жүйесі инерциялық деп аталады?

2. Жермен байланысқан санақ жүйесі инерциялық санақ жүйеге жата ма?

3. Галилей мен Ньютонның қозғалысқа көзқарасы олардың ізашарларының көзқарасынан немен ерекшеленеді?

4. Ньютонның бірінші заңын дәлелдейтін мысалдар келтіріңдер.

5. Қандай санақ жүйесі инерциялық емес жүйеге жатады?

6. Денелердің жерге қатысты қозғалысының қандай жағдайларында инерция заңының бұзылуы байқалады?

Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.

ІV. Жаңа материалды меңгерту:

Денелердің бір-біріне әрекетінің сандық өлшемін сипаттайтын физикалық шаманы күш деп айтаймыз. Денелердің механикалық қозғалысын зерттеу барысында ауырлық, серпімділік, үйкеліс күштері бар.

Ауырлық күші деп денелердің Жердің центріне тартылу күшін айтады (, мұндағы – дененің массасы, – еркін түсу үдеуі, оның модулі шамамен 9,8 м/-қа тең).

Серпімділік күші деп дененің пішімі мен көлемі өзгерген кезде пайда болатын күшті айтады. Серпімді деформациялар кезінде денеде туындайтын серпімділік күші оның созылуына тура пропорционал: , бұл формула Гук заңын өрнектейді, мұндағы – серпімділік күшінің модулі, – қатаңдық немесе қатаңдық коэффициенті, – дене ұзындығының өзгеруі.

Үйкеліс күші деп денелер тікелей жанасқанда пайда болатын күшті айтады және ол күш әрдайым жанасу бетінің бойымен қозғалыс бағытына қарама-қарсы жаққа қарай бағытталады.

Тіректің реакция күші деп тіректің денеге әрекет ететін серпімділік күшін айтады: =. Күшті динамометр деп аталатын құралмен өлшейді. Динамометрді пайдалану серпімді деформацияның шамасы түсірілген күшке тура пропорционал болуына негізделген.

Күш деп дененің басқа денелер тарапынан болатын әрекеттің нәтижесінде үдеу алатынын сипаттайтын және осы әрекеттің өлшемі болып табылатын физикалық шаманы айтады. Теңәрекетті күш деп денеге бір мезгілде әрекет ететін бірнеше күштің әрекетіндей әрекет жасайтын күшті айтады.

Қарапайым бақылаулар, егер әр түрлі денелерге бірдей күшпен әрекет жасаса, олардың түрліше үдеу алатынын көрсетеді. Дененің өзінің алатын үдеуіне ықпал ететін қасиетін инерттілік деп атайды. Дененің массасы – оның инерттілігінің өлшемі. Масса ұғымы өзінің мазмұны жағынан ең күрделі ұғымдарға жатады. Ол материяның ең қиын түсіндірілетін қасиетін анықтайды.

Ньютонның екінші заңы:денеде туындайтын үдеу оған әрекет етуші күшке тура пропорционал, ал массасына кері пропорционал:

.

Ньютонның екінші заңының формуласын

F=ma

Түрінде жазу әрі қолдану едәуір ыңғайлы. Ньютонның екінші заңының негізінде күш бірлігі енгізіледі. Күш бірлігіне массасы 1 кг денеге 1 м/ үдеу тудыратын күш алынған. SIжүйесіндегі күш бірлігі ньютон (Н) деп аталады. Сонымен 1 Н = 1 кг м/.

V. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.

§11-12 сұрақтарын талдау.

VІ. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу:

9-10 жаттығуды орындау.

VIІ. Бағалау. Үй тапсырмасын беру:§11-12 мазмұндау және 9-10-жаттығуды аяқтау.

VIІІ. Рефлекция кезеңі.

Оқушылардың көңіл-күйін, іс-әрекетін, оқушылар мен мұғалімнің өзара қатынас рефлекциясына жағдай жасау.