?тес орта мектебі

Мектепалды даярлық тобы: 0 «А» 19.02.2014ж

Пәні: Көркем әдебиет

Сабақтың тақырыбы: Аққала.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Өлеңді оқи отырып, қысқы ойын түрлеріне тоқталу.

Аққала соғуға дайындыққа жетелеу. Салауатты өмір

салтын насихаттау және баулу.

Дамытушылық: Оқушыларға көркем сөздің мағынасын меңгерте

отырып, тілдік қорларын қолдана алу, әдеби тілмен

жүйелі жинақтап сөйлеу дағдыларын жетілдіру.

Тәрбиелік: Табиғатты қорғауға деген сезімі артады.Еңбекшілдікке

тәрбиелеу, экологиялық және эстетикалық тәрбие беру.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдіс – тәсілдері: Сұрақ – жауап, түсіндіру.

Көрнекілігі: Аққаланың суреті, қыс мезгілінің суреті, интер-в тақта т.б.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

а) Сабаққа әзірлігін тексеру.

ә) Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

ІІ. Өткен тақырыпты еске түсіру.

Қазір қай мезгіл? -қыс

Қыс мезгілінде табиғатта қандай өзгерістер болады?

Қыс мезгілінде адамдар қалай киінеді?

Қыста ойналатын, қандай ойын түрлерін білесіңдер?

Қыс туралы тақпақ, жұмбақ білесіңдер ме?

Қыс айларын атаңдаршы?

• ІІІ. Жаңа сабақ

• Жұмбақты шеш.

Шелек қалпақ басында,

Сәбіз екен танауы.

Қыста қардан туатын,

Тауып көрші сен оны. (аққала)

Слайдтан жаңа тақырыптың суретін көрсетіп қойылады.

• Балалар аққаланы неден жасайды?

• Ақ қардан жасайды.

• Аққала неше бөліктен тұрады?

• Үш бөліктен тұрады.

• Пішіні қандай?

• Пішіні дөңгелек.

• Ал түсі қандай?

• Түсі ақ.

• Аққала қардан домаланып жасалады. Негізгі үш бөлігін бірінің үстіне бірін қояды. Көзін тастан, мұрнын сәбізден, ілгегін тастан, аузын ағаштан басына шелек кигізу арқылы жасайды.

IV. Сурет бойынша әңгіме.

• Ал енді, балалар, қазір бәріміз мұнда назар аударайық.

• Бұл суреттен нені көріп тұрсыңдар?

• Дұрыс айтасыңдар, бұл суретте қыс мезгілі бейнеленген.

• Балалар не істеп жүр?

• Осы суреттен көріп тұрған балаларға ат қояйықшы. Балалар суреттегі балаларға ат қояды.

• Балалар не істеп жатыр? Қар үйіп жатыр.

• Арғы жағында балалар не жасап жатыр? Аққала жасап жатыр.

• Бұл балаларғада ат қойып жіберіңдерші?

• Қар әкеле жатқан кім?

• Олардың көңіл күйлері қандай?

• Мұғалім: Мен сендерге бұл сурет бойынша әңгіме айтып берейін, қане, бәріміз мұқият тыңдап алайық.

• Қыс мезгілі. Далада қар көп жауып, айналаның бәрін аппақ қар басқан, тағыда жапалақтап қар жауып тұр. Үйлердің төбесінде де қар. Балалар үйлерінің қасында, ғажайып қысқы табиғат аясында ойнап жүр. Балалар қалың киінген. Бейбарыс пен Бекарыс қардан домалатып «Аққала» жасапты. Олардың қасында Бағжан мен Ақнұр өздерінің Аққаласын жасап жатыр. Болат көмектесіп, қар тасып жүр. Ал балалар көңілді. Өйткені олар қардан аққала жасады.

• Балалар, сендерге әңгіме ұнады ма? - Ия

• Әңгіме қызық па? -Ия

• Сендер де осылай аққала жасап ойнайсыңдарма? - Ия

Аққала қыста ойналатын ойын екен.

• V. Сергіту сәті

Балалар шаршадық па, шаршасақ орынымыздан тұрып, сергіту сәтін жасайық

VI. Аққала өлеңін оқып, талдау.

Ауыл алды ақша қар,

Ақша қарда балалар

Соғып жатыр аққала. Ғали Орманов

- Өлеңде не жайлы айтылған? /түсіндіру/

* Өлеңді балалармен бірге жаттау.

Өзім 2 рет оқимын, оқушылармен 2 рет оқимын, оқушыларға оқытамын, өзім іштей қосылып тұрамын, қане енді кім осы өлеңді жатқа айтады?

VII. Ойын: «Аққала құрастыру»

Ойынның шарты: Берілген қиындылардан аққаланы құрастырып шығу.

• Балалар, аққала неше дөңгелектен тұрады, қане айтайықшы?

• Алдымен үлкен бөлігін жасап қоямыз, енді екінші бөлігін жасайық, оны қайда қоямыз?

• Дұрыс айтасыңдар, ең үлкен дөңгелек-аяқ жағы, ортасы-кеуде жағы, кішкентайы-басы, және екі қолымен бес дөңгелектен тұрады.

- Байқаңдар, балалар, аққаламыздың бөліктерін орын – орынымен қояйық, шатасып кетпесін. Аққаламыз дайын болды, оң жағынан бір, сол жағынан бір қарайық. Аққаламыз әдемі болды ма?

- Жарайсыңдар, балалар.

VIII. Аққаланың суретін салып, әңгімеле.

Балалар аққаланың суретін салады

• Балалар біз аққала жасау үшін бірінші мына үлгіге қараймыз. Балаларға аққаланы қалай жапсыру керектігін көрсету, яғни төменнен жоғарыға қарай жапсыру керектігін түсіндіру.

- Жарайсыңдар, балалар! Суреттерің маған қатты ұнады.

- Балалар салған суреттерің бойынша әңгіме айтайық. Қане, кім бастайды?

- Оқушылардың жауабы.

- Қыс мезгілі сендерге ұнайды ма?

- Ия, ұнайды

- Несімен қызық, несімен ұнайды деп ойлайсыңдар?

- Қыс аққаласымен, ақ ұлпа қарымен, сырғанап ойнайтын мұзымен қызық.

Сабақты қорытындылау..

• Балалар, бүгінгі сабақ не туралы?

• Біз не жасауды үйрендік?

• Балалар, сендерге сабақ ұнады ма?

• Сабақ несімен ұнады?

• Мақалмен қорытындылау

• Татулық – табылмас бақыт

Мадақтау.

Сау болыңыздар!

Күтілетін нәтиже:

Білу: Қыс мезгілі туралы, аққала туралы білді.

Игеру: Аққаланың қардан жасалатындығын, мұрнының сәбізден аузының ағаштан, көзінің, ілгегінің тастан жасалатындығын, қолына сыпырғыш ұстатып қоятындығын, басына шелек кигізетіндігін меңгерді.

Меңгеру: Аққала жапсырудың ережесін білді.

Тақырыбы: «Аққала»

Жерді қар басады.

Құстар ән салмайды. Ағаштар өспейді.

Жәндіктер тығылып қалады.

Адамдар қалың киінеді.

Қыста өте керемет өзгешеліктер болады. Қыс айларына желтоқсан, қаңтар, ақпан жатады. Қыста жер - дүниенің барлығын аппақ қар жабады. Қыста әртүрлі еңбектер жасалады, түрлі ойындар ойналады. Қысқы ауа – райы денсаулыққа өте пайдалы. Қыста адамдар қалың киімдерін яғни биялай, малақай, тон, пальто сияқты қалың киімдерін киеді. Қыс мезгілін әсіресе балалар жақсы көреді.

• Өздерің айтқандай қыс мезгілі өте тамаша болады. Ал қар жауғаннан кейінгі көріністі айтсақ мүлде керемет. Қармен атысып ойнаса, шаңғы, шана тепсе қандай керемет! Қыста ойналатын ойын түрлерін ата.

• Балалар біз аққала жасау үшін бірінші мына үлгіге қараймыз. Балаларға аққаланы қалай жапсыру керектігін көрсету, яғни төменнен жоғарыға қарай жапсыру керектігін түсіндіру.

Балалар қосыла санайды. Бір, екі, үш.

IV. Сурет бойынша әңгіме.

Ал енді, балалар, қазір бәріміз мұнда назар аударайық.

- Бұл суреттен нені көріп тұрсыңдар?

Дұрыс айтасыңдар, бұл суретте қыс мезгілі бейнеленген.

- Балалар не істеп жүр?

- Осы суреттен көріп тұрған балаларға ат қояйықшы. Балалар суреттегі балаларға ат қояды.

Балалар не істеп жатыр? Қар үйіп жатыр.

Арғы жағында балалар не жасап жатыр? Аққала жасап жатыр.

Бұл балаларғада ат қойып жіберіңдерші?

Қар әкеле жатқан кім?

Олардың көңіл күйлері қандай?

Мен сендерге бұл сурет бойынша әңгіме айтып берейін, қане, бәріміз мұқият тыңдап алайық.

- Қыс мезгілі. Далада қар көп жауып, айналаның бәрін аппақ қар басқан, тағыда жапалақтап қар жауып тұр. Үйлердің төбесінде де қар. Балалар үйлерінің қасында, ғажайып қысқы табиғат аясында ойнап жүр. Балалар қалың киінген. Бейбарыс пен Бекарыс қардан домалатып «Аққала» жасапты. Олардың қасында Бағжан мен Ақнұр өздерінің Аққаласын жасап жатыр. Болат көмектесіп, қар тасып жүр. Ал балалар көңілді. Өйткені олар қардан аққала жасады.

- Балалар, сендерге әңгіме ұнады ма? - Ия

- Әңгіме қызық па? -Ия

- Сендер де осылай аққала жасап ойнайсыңдарма? - Ия

• V. Сергіту сәті

• Балалар шаршадық па, шаршасақ орынымыздан тұрып, сергіту сәтін жасайық.

VI. Аққала өлеңін оқып, талдау.

Ауыл алды ақша қар,

Ақша қарда балалар

Соғып жатыр аққала. Ғ. Орманов

- Өлеңде не жайлы айтылған?

* Өлеңді балалармен бірге жаттау.

VII. Ойын: «Аққала құрастыру»

Ойынның шарты: Берілген қиындылардан аққаланы құрастырып шығу.

• Балалар, аққала неше дөңгелектен тұрады, қане айтайықшы?

• Алдымен үлкен бөлігін жасап қоямыз, енді екінші бөлігін жасайық, оны қайда қоямыз?

• Дұрыс айтасыңдар, ең үлкен дөңгелек-аяқ жағы, ортасы-кеуде жағы, кішкентайы-басы, және екі қолымен бес дөңгелектен тұрады.

- Байқаңдар, балалар, аққаламыздың бөліктерін орын – орынымен қояйық, шатасып кетпесін. Аққаламыз дайын болды, оң жағынан бір, сол жағынан бір қарайық. Аққаламыз әдемі болды ма?

- Жарайсыңдар, балалар.

VIII. Аққаланың суретін салып, әңгімеле.

Балалар аққаланың суретін салады

- Жарайсыңдар, балалар! Суреттерің маған қатты ұнады.

- Қыс мезгілі сендерге ұнайды ма?

- Ия, ұнайды

- Несімен қызық, несімен ұнайды деп ойлайсыңдар?

- Қыс аққаласымен, ақ ұлпа қарымен, Аяз атасымен, сырғанап ойнайтын мұзымен қызық.

Енді қайтадан суретке назар салып, сурет бойынша әңгіме айтайық. Қане, кім бастайды?

Сабақты қорытындылау, мадақтау.

Біз не жасауды үйрендік?

Сендерге ұнады ма?

Кімге не ұнады?

Сау болыңыздар!

Күтілетін нәтиже:

Білу: Қыс мезгілі туралы, аққала туралы білді.

Игеру: Аққаланың қардан жасалатындығын, мұрнының сәбізден аузының ағаштан, көзінің, ілгегінің тастан жасалатындығын, қолына сыпырғыш ұстатып қоятындығын, басына шелек кигізетіндігін меңгерді.

Меңгеру: Аққала жапсырудың ережесін білді.

Тақырыбы: «Аққала»

Сабақты бекіту

Аққала денелері шашылған, оған көмектесу үшін артындағы тапсырмаларды орындау.

• Өлеңде қандай қысқы ойындар жөнінде сөз болды?

• Ол ойындардың денсаулыққа қандай пайдасы бар?

• Аққала соғуға балалар қалай дайындалды?

• Сырғанақ тебу үшін қандай дайындық керек?

• Өзің қыста қандай ойындар ойнайсың?

Алдымен үлкен бөлігін жасап қоямыз, енді екінші бөлігін жасайық, оны қайда қоямыз?

- Енді қай бөлігін жасаймыз?

- Басына не кигіземіз?

- Көзі, аузына не саламыз?

- Мұрнына не істейміз?

- Аққала неше бөліктен тұрады?

Алдымен үлкен бөлігін жасап қоямыз, енді екінші бөлігін жасайық, оны қайда қоямыз?

- Енді қай бөлігін жасаймыз?

- Басына не кигіземіз?

- Көзі, аузына не саламыз?

- Мұрнына не істейміз?

Байқаңдар, балалар, аққаламыздың бөліктерін орын – орынымен қояйық, шатасып кетпесін. Аққаламыз дайын болды, оң жағынан бір, сол жағынан бір қарайық. Аққаламыз әдемі болды ма?

- Жарайсыңдар, балалар.

- Аққала неше бөліктен тұрады?

- Үш бөліктен тұрады

- Пішіні қандай?

- Пішіні дөңгелек.

- Ал түсі қандай?

- Түсі ақ.

- Аққаланы неден жасайды?

- Ақ қардан жасайды.

• Балалар, аққала неше дөңгелектен тұрады, қане айтайықшы?

• Дұрыс айтасыңдар, ең үлкен дөңгелек-аяқ жағы, ортасы-кеуде жағы, кішкентайы-басы, және екі қолымен бес дөңгелектен тұрады. Қап-қара екі көзі, сәбізден мұрны бар және ауызы бар.

• Аққаланың денесі геометриялық қай денеге ұқсас?

• Оның қалпағы қандай пішін?

- Аққала неше бөліктен тұрады?

- Үш бөліктен тұрады

- Пішіні қандай?

- Пішіні дөңгелек.

- Ал түсі қандай?

- Түсі ақ.

- Аққаланы неден жасайды?

- Ақ қардан жасайды.

Аққала қардан домаланып жасалады. Негізгі үш бөлігін бірінің үстіне бірін қояды. Көзін тастан, мұрнын сәбізден, қолына сыпырғыш, ілгегін тастан, аузын ағаштан басына шелек кигізу арқылы жасайды.

Ұйымдастыру ізденіс кезені

Қыс туралы өлен оқылады.

Аяз қысып, өрнек сызып,

Терезені торлайды. Қарға омбығып,

Бет домбығып. Сырғып жастар ойнайды. Кейде ұлып, кейде ысқырып, ұйытқып боран соғады.

Айтындаршы балалар, бұл қай кезде болады?

Сабақта балалар үшін жаңа (шана, шаңғы, із, аяз, үскірік) сөздердің мәні түсіндіріледі.

Сабақ ұйымдастыру кезеңінен басталады.

Шеңбер жасап тұрған балалардың назары сабаққа аударылады.

Тәрбиеші: Ал, балалар, қысқы ауа-райының белгілерін білеміз бе?

Балалар: Үскірік аяз болады, гуілдеп боран соғады.

- Ендеше, боран соққанын қимылмен қалай көрсетеміз?

- Балалар қолдарын жоғары көтеріп, әрі-бері шайқалып, ауыздарымен

гуілдеп дыбыс шығарып көрсетеді.

- Үскірік аяз болып, тоңғанда не істейді?

- Балалар қолдарын қуыстырып, аяқтарын тыпырлатады.

- Ал күн шыққанда не істейсіңдер?

- Алақай! – деп қуанып, қолымызды жоғары көтереміз.

Олай болса, сендер де қуанып, қолдарыңды жоғары көтеріңдер.

Енді бәріміз орнымызға жайғасып отырып, мына суретке мұқият қарайық.

Б) «Көнілді кыс» суреті бойынша әңгіме құрастыру қысқы ойын, аязды күн, қысқы табиғат, жылы киінген балалар бейнеленген сурет арқылы жұмыс жүргізіледі.

- Қыста қандай ойындар ойнаймыз;

- Дөң басынын шаңғы, шанамен түсіп көрдірңдер ме?

- Аққаланы қалай жасайды.

7. Сергіту сәті

Балалар, бір сәт үнсіздікті тыңдайықшы. (қар жауып жатқан дыбысын беру)

Ненің дыбысын естідік, не жауып жатыр?

Қар жауып жатыр.

Қанеки,орнымыздан тұрып қармен ойнайық

Қарды жинап қолменен

Дөңгелектер жасадық

Басына шелек кигізіп,

Мұрнына сәбіз тұрғызып

Аққаланы жасадық

Айналаны қуанттық (геометриялық фигуралардан аққаланы жасау)

Балалар, қандай әдемі аққала жасадыңдар

Орындарыңа барып жайғасыңдар.

- Балалар, сендер аяздан қорқасыңдар ма?

- Далаға шыққанда тоңасыңдар ма?

Егер тоңатын болсаңдар, қане бір - бірімізді жылытайықшы /үрлеу әдісі/

- Қане, жылындық па?

Жылынып, болсақ, бір сәт өзімізді сыртта, таза ауада тұрғандай елестетейік.

- Балалар айналаның бәрі қандай?

- Қардың түсі қандай?

- Ауа қандай?

- Мұның бәрі қай мезгілде болады?

- Дұрыс айтасыңдар, міне қазір қыстың нағыз қақ ортасы. Бұл мезгілді «Сықырлауық» қыс деп атайды. Далада жүргенде қардың үсті сықырлайды екен. Тыңдасаңдар сықырлаған дауыс естіліп тұрады.

- Қане, қайталап жіберейік, қандай қыс?

- Біз қыстан, аяздан қорықпаймыз, жылы киініп, далада ойнаймыз. Сендер қыста далада ойнайтын қандай ойындарды білесіңдер?

Ал бұдан да басқа қыста – шаңғы, коньки, хоккей ойындары бар екен. Біздің жақта бұл ойындар көп ойнала бермейді, сондықтан біз бұл ойындарды біле бермейміз.

- Міне, мынау құралды - «шаңғы» деп атаймыз. Шаңғыны аяғымызға киіп алып, қолымызда екі таяқшасын ұстап, биіктен төменге қарай сырғанаймыз, жоғарыдан төменге тез түсеміз.

Мынау коньки. Бұл конькимен мұз үстінде ойнаймыз.

- Мына таяқша хоккей таяғы деп аталады. Хоккей ойыны да мұзда ойналады. Аяғымызға коньки киіп хоккей таяғын қолымызға ұстап, мұз үстінде сырғанап жүріп ойнаймыз.

- Қане, бәріміз бұл ойындардың атын қайталап жіберейік.

Ал енді, балалар, қазір бәріміз мұнда назар аударайық.

- Бұл суреттен нені көріп тұрсыңдар?

Дұрыс айтасыңдар, бұл суретте қыс мезгілі бейнеленген. Осы суреттен көріп тұрған балаларға ат қояйықшы.

Шанасы бар бала кім?

Аққала жасап жатқандар?

Шаңғысы бар бала?

Қар үстінде жатқан балалар?

Шанамен сырғанап жүргендер? Қар әкеле жатқан кім?

Сурет бойынша әңгіме.

Мен сендерге бұл сурет бойынша әңгіме айтып берейін, қане, бәріміз мұқият тыңдап алайық.

- Түнде далада қар көп жауып, айналаның бәрін аппақ қар басқан. Балалар ғажайып қысқы табиғат аясында ойнап жүр.

Бейбарыс, Ақниет, Анель қардан домалатып «Аққала» жасапты. Оларға Гүлсезім көмектесіп, қар тасып жүр. Аққала өте тамаша болып шықты, балаларға қарап күліп тұр. Дат – шанамен, Бекжан – шаңғымен ойнап жүр. Олар балалардың аққаласына қызыға қарап қояды. Сырғанақта шанамен сырғанап жүрген Ғания мен Перизатта балаларға риза болды.

Барлық балалардың ойындарына риза болған Бағжан мен Ақниет өздерінің Аққаласын қалай жасайтындарын ойлап, қар үстінде жатыр.

- Балалар, сендерге әңгіме ұнады ма? Әңгіме қызық па?

Олай болса, қане орнымыздан тұрып, бәріміз тағы да бір далаға шығып, Аққала жасап көрейік.

- Біз қазір далада тұрмыз, жердің бетін қар басқан, қане басып көрейікші.

Енді алға еңкейіп жерден қарды алып, ұстап домалатамыз, үлкейту үшін жерге қойып, домалатып алайық.

- Аққала неше бөліктен тұрады?

Үлкен бөлігін жасап болдық, енді екінші бөлігін жасайық, оны қайда қоямыз?

- Енді қай бөлігін жасаймыз?

- Басына не кигіземіз?

- Көзі, аузына не саламыз?

- Мұрнына не істейміз?

Байқаңдар, балалар, биыл қоян жылы ғой, қояндар сәбізді жеп кетпесін.

Аққаламыз дайын болды, оң жағынан бір, сол жағынан бір қарайық. Аққаламыз әдемі болды ма?

- Жарайсыңдар, балалар.

Енді қайтадан суретке назар салып, сурет бойынша әңгіме айтайық. Қане, кім бастайды.

Жалғастыру әдісі бойынша әңгімелеу.

Балалар қазір қысқы ойын ойнап жіберейік.

Оқу іс - әрекетін қорыту, балаларды мадақтау.

• Балалар біз аққала жасау үшін бірінші мына үлгіге қараймыз. Аққаланың денесі геометриялық қай денеге ұқсас?

• Оның қалпағы қандай пішін?

• Балалар, аққала неше дөңгелектен тұрады, қане сұрайық?

• Дұрыс айтасыңдар, ең үлкен дөңгелек-аяқ жағы, ортасы-кеуде жағы, кішкентайы-басы, және екі қолымен бес дөңгелектен тұрады. Қап-қара екі көзі, сәбізден мұрны бар.

Балаларға аққаланы қалай жапсыру керектігін көрсету, яғни төменнен жоғарыға қарай жапсыру керектігін түсіндіру.

Балалар қосыла санайды. Бір, екі, үш

Сергіту сәті.

Орнымыздан тұрамыз,

Қолды белге қоямыз.

Бұрыламыз оңға бір,

Бұрыламыз солға бір,

Бір отырамыз, бір тұрамыз

Біз тынығып аламыз.

Балаларды орталықтағы өз орнына жайғастыра, алдарындағы пішіндерді, желім, қылқалам, қарабояу және мақталы таяқшаны көрсете өту.

Балалардың жасаған жұмыстарынан көрме ұйымдастыру, оларды тамашалап, жақсы жапсырғандарды мақтап-мадақтау, сұрақ-жауап арқылы қорытындылау.

Суретке тақырып қояйық.

Балалар не істеп жүр. Олардың көңіл-күйлері қандай?

Саған қармен ойнаған ұнай ма?

4 схема «Балалардың ойындары»

Балалар не істеп жүр. Олардың көңіл күйлері қандай?

«Қыстың шуақты күні. Жапалақтап қар жауып тұр. Айнала аппақ. Ағаштарды қырау басқан. Үйлердің төбесінде де қар. Жерде омбы қар. Адамдар жолды қардан тазартады. Ал балалар көңілді. Үйткені олар қардан аққала жасады. Шана, шаңғы тепті. Мұзда сырғанап ойнады.

- Бұл аққала

- Ия, біздің алдымызда да, балалар келіп, аққала жасап кеткен сияқты. Аққала неше бөліктен тұрады?

- Үш бөліктен тұрады

- Пішіні қандай?

- Пішіні дөңгелек.

- Ал түсі қандай?

- Түсі ақ.

- Аққаланы неден жасайды?

- Ақ қардан жасайды.

Балалар өрнектердің суретін салады

- Жарайсыңдар, балалар! Суреттерің маған қатты ұнады.

- Қыс мезгілі сендерге ұнайды ма?

- Ия, ұнайды

- Несімен қызық деп ойлайсыңдар?

- Қыс аққаласымен, ақ ұлпа қарымен, Аяз атасымен, сырғанап ойнайтын мұзымен қызық.