Мақсаты: Ата-аналармен экологиялық мәдениеттің қалыптасуындағы проблемаларды талқылау, балаларды табиғатқа деген сүйіспеншілік сезімдерін тәрбиелеудің отбасындағы рөлін жоғарылату, айналаны қоршаған ортаға білімді экологиялық ережелермен әрекет ететін көзқарастарын қалыптастыру. Экологиялық көзқарастармен қарағанда өзінің және басқалардың қоршаған ортаға жасаған қылықтарын дұрыс бағалау машықтарын дамыту.
Жүргізу түрі: «Біз саяхатқа барамыз» атты ойын-саяхат.
Қатысушылар: Ата-аналар, тәрбиешілер.
Тәрбиеші.
Туған табиғат-ол баланың көптеген білім алар, өн бойына жақсы әсерлер алар ең тұлғасы биік бастауы. Қоршаған ортаның өлі табиғатына деген , әсіресе тірі табиғатына қызығушылықтар ерте басталады. Балалар бәрін байқайды: ормандағы еңбекқор құмырысқаны, айнадай су бетіндегі қыбырлаған қоңызды, қалың шөптегі түймедей ғана өрмекшіні. Табиғаттағы маусымдық өзгерістер, бояудың ашықтығы, дыбыстар мен иістердің сан түрлілігі балалардың назарын аудартпай қоймайды. Олар өздеріне жаңаша бір әлем ашып алады: барлығын өз қолдарымен ұстап, түртіп көргісі келеді, байқап, бақылап, иіскеп, тіптен керек болса ауызға салып дәмін татуға бар.
Балалардың қоршаған ортаға деген қызығушылықтарын қолдай отырып, табиғатқа ұқыпты қарым-қатынас тәрбиесі жайлы еске алу керек.
Балаларының бойына табиғатқа деген махаббатты бере алу үшін, үлкендердің өзі міндетті түрде табиғатты жақсы көру керек. Біз барлығымыз табиғатпен туғанбыз және әрқашан табиғатпен қарым-қатынасты ешқашан жоғалтпаймыз. Тылсым дүниені сезіну үшін әрине, шыдамдылық керек, қырағы көз бен ашық таза көңіл болу қажет.
Табиғат-ол үлкен ұстаз.
Құрметті ата-аналар, бүгін біз сіздермен, шегі мен шеті жоқ көркем табмиғат жайлы сөз қозғаймыз. Ең бастысы-балабақшада, отбасында балалардың осы әлемге деген сүйіспеншілік сезімдерін, Жердің ортақ үйіміз екенін түсіндіріп, оны қорғауға тәрбиелеуді бірігіп ойлайық.
Алдымен сіздерге талқылау сұрақтарын қойғым келеді. Сіздер оз ойларыңызды айтыңыздар. Олай болса:
-Сіздің балаңыз табиғатты ұната ма? Қалай байқадыңыз?
-Сіз қалай ойлайсыз, неліктен кейбір балалар табиғатты жақсы көреді, жануарларды қорғап, күтеді, ал кейбіреулері олай емес?
-Сіз балаңызбен жиі табиғатта боласыз ба? Мұндай серуендер қалай өтеді?
-Сіз балаңызбен бірге табиғат құбылыстарын, белгілерін бақылап көрдіңіз ба, табиғат жайлы өлеңдер жаттадыңыз ба?
-Балаңыздың табиғатқа қатысты жақсы әрекеттері болды ма? Қандай?
-Сіз балаңызбен бірігіп ағаш отырғызыған, қыстаушы құстарға жем дайындаған, дәрілік шөптер жинаған сәттеріңіз болды ма?
- Барлық тіршілік атаулыға аяушылық, мейірімділік қарым-қатынас жасауға тәрбиелеуде ең бастысы не көмектеседі деп ойлайсыз?
Ал, сіздер, туған өлкемізді аралап саяхат жасауға барар ма едіңіздер?
Мен сіздерді, ата-аналар, орманға саяхат жасауға шақырамын. Жол бойы біз сіздермен тек қана табиғаттың сұлулығы, оның тұрғындары, қазіргі тұрып жатқан ортақ үйіміз-Жер жайлы, оны құрметтеу, қорғау жайлы айтамыз. Сонымен бірге табиғатымызға қандай қауіп төніп тұрғанын, онымен қалай күресу керектігін де ойлап қоюымыз керек. Қазір сіздерге «Біз саяхатқа барамыз» атты ойынды ұсынамын.
Бұл ойында ата-аналар қатысып ойнайды. Ойын жарыс түрінде өтеді. Жарысқа екі команда қатысады. Әр команда өз атауын және девизін ойлап белгілеу керек. Жарыста екі командаға да әр дұрыс жауап үшін «км» ( 1 км жүрді)деген жазумен белгіленген текше беріліп отырады. Ойын соңында, қай команда артық км жүрсе жеңімпаз атанады.
-Егер күзде ауада өрмекші торы ұшып жүрсе, ауа райы..., күн ...болады. (жайлы, шуақты)
-Құстар өзендегі, арықтағы суға түссе, ауа райы өзгеріп...., , жер бауырлап ұшса, күн.... (жаңбыр жауады, бұзылады)
-Таңертең шық тұрса, яғни күндіз ауа-райы .... болады. (жақсы)
4 тапсырма. «Ырымдар мен тыйымдар»
Экология тақырыбына байланысты ырымдар мен тыйымдарды атау керек. (екі команда кезекпен)
-Жатқан малдың үстінен аттауға болмайды. Аттаған жағдайда кейін қарай аттау керек.
-Жолбарыс, аюды көп ауламайды, оларды «аң иесі» деп санайды.
-Аққу киелі құс болып саналғандықтан, оны атуға, құс салуға болмайды.
-Киіз үйдің шаңырағына қарлығаш ұя салса, балапандары ұшып кеткенше көшпейді.
-Қыран құстарды атса, киесі тиеді.
-Үйдің төбесіне қарлығаш не көгершін ұя салса, жақсылық болады, өйткені бұл құстар-адамға дос, содықтан ұясын бұзбайды.
-Күн батар алдында ұйықтауға болмайды, батар күнмен жарысып ұйықтаған жаман ырымға саналады.
-Нанды төңкеріп қоюға болмайды. Нан-қасиетті дәм. Онымен ойнауға болмайды. Нанды бір қолмен сындыруға болмайды. Кемтар адам ғана нанды бір қолмен сындырады.
-Қазақтар кейбір ағаш түрлерін киелі деп таныған. Иен далада немесе шөлейтте өсіп тұрған жалғыз ағаш, сонымен қатар ерекше қисық бұтақты өсімдік көрсе-оны киелі деп қабылдаған.
-Бақта өзінің қызыл шырынымен, қара түсімен, дәрумендік қасиетімен мақтанатын чемпион. (қарақат)
-Жаз бойы жас қалпымда қонжықтарды қуантам, ал кепкен кезде суық тиюді емдеуге сіздерге пайдам тиеді. (таңқурай)
-Суық тиіп, тымауратқанда емге қолданатын дәрілік өсімдіктерді атаңыздар. (түймедағы мен қарақат-тамақ ауруларына, таңқурай мен балқарағай дене қызуы көтерілгенде, мүкжидек жөтелге көмектеседі, көк шай қан қысымын төмендетіп, артық тұзды қуады, қатерлі ісіктен сақтайтын емдік қасиеті бар)
6 тапсырма. «Тауып көр»
Жабайы жануарлар жайлы жұмбақтар жасырады.
Ит сияқты пішіні,
Ұнатпайды ол кісіні. (қасқыр)
Мынау оған керегі,
Балды жақсы көреді.
Қыс бойы жылы апанда,
Ұйықтау оның өнері. (аю)
Жылы тұмсық,
Ешкі құйрық.
Есек құлақ,
Қорқақ өзі, қыли көз. (қоян)
Қанжардай тісі бар,
Тасыған күші бар.
Күжірейген жалды,
Білсең айт бұл аңды. (арыстан)
Қуы екен аңдардың.
Бір сәтте алдандым. (түлкі)
Бұтадан бұтаға секірген,
Кішкентай ғана шапшаң аң. (тиін)
7 тапсырма. «Қай ағаштың жапырағы?»
Әр команданың алдына ағаштардың бейнесімен (қайың, қарағай, емен, терек, шырша т.б) суреттер қойылады. Команда жетекшілеріне қапшықтан жапырақтар бейнеленген суретті алып, «қай ағаштың жапырағы?» деген сұраққа жауап берулері керек.
8 тапсырма. «Табиғатта өзіңді қалай ұстау керек?»
Бірінші жағдаят.
-Кане, мына жерде бұрын жағылған от орны бар екен, от жағайық,-деді Ваня.
-Жоқ, бұл жерді қайтесің, ағаштың көлеңкесінде жағайық, сонда ыңғайлы,-дейді қыздар. Ұлдар болса ағаш түбінен жерді қазып жиберип, топырағын кедерги жасамас үшін ары лақтырып жиберди. (от неғұрлым бұрынғы орнына жаққан дұрыс, ал ағаш түбінде жағу өрт жағдайын туғызатындықтан, міндетті түрде тыйым салынады.)
Екінші жағдаят.
Балалар бұтаның түбіне шұңқыр қазып, оған барлық демалыстан қалған барлық қоқысты көміп тастады. (қоқыстың өзіңмен бірге алып кету керек, жерге тек ас қалдықтарын ғана көмуге болады. Естеріңе сақтаңдар! Қағаз қалдығы 2 жыл бойы, темір қалбыр 70 жылға жуық шіриді. Сендердің қалдырған полиэтилен кағаздары жүздеген жылдар бойы жатады. Ал шыны құтының сынықтары 2000 жылдан кейін де зиянын тигізуі мүмкін. Шыны сынықтары күннің көзінен тұтанып өрт жағдайын да туғызып жатады.)
Тәрбиеші.
Жарайсыздар, енді екі командаға экологиялық тапсырма. Сіздер осы жағдаяттарды бағалап, ненің дұрыс емес екенін анықтауларыңыз керек.
Бірінші жағдаят.
Қыздардың біреуі: «Орманда өте тып-тыныш, зерігіп кеттім. Құстар да ән салмайды, қане музыка қосайық қаттырақ », -дейді. (орманда тыныштық сақтау керек, оның тұрғындарын шошытпау керек.)
Екінші жағдаят.
Қыздар орманға қарақат теруге келеді. Жидектің көптігі сондай, алысқа ұзамай ақ ыдысыңды толтырып аласың. Әбден ыдыстары толып, аузы бастары қожалақ болғаннан кейін бір қыз:
-Бізбен Машаның болмағанын қараңдаршы, ол біздің тамаша орын тапқанымызды көрмеді,-деді.
-Ал, біз оған қарақатты бұтағымен жұлып апарып көрсетеміз,-дейди келесі қыз. (жидекти бұтағымен жұлуға болмайды)
Қорытынды сәт.
Жер-біздің өмір сүріп жатқан ортақ үлкен үйіміз. Ал бұл үйдің иелері, арине адамдар. Сондықтан бұл үйдің иелері мейірімді, қамқоршы болу керек. Сонымен саяхатымыз өз мәресіне жетті. Бүгінгі сайыста әр команда өз білім біліктерін көрсетіп бақтарын сынады. Енді командалар қанша «км» жүргенін санайық. (әр команданың карточкалары саналады)
Тәрбиеші.
Құрметті ата-аналар! Сіздердің алдарыңызда жүрекшелер жатыр, жүрекшелердің бетіне Жеріміздің әдемі боп көркейіп, баюын көру үшін өз тілектеріңізді жазып біздің Жерімізге (ғаламшарға) бекітіңіз.
Төсалқаларды тапсыру. (Жеңген командаға-«Жеңімпаз қатысушы», екінші қатысқан командаға «Белсенді қатысушы» номинациялары бойынша)
Тәрбиеші.
Елінде күн нұрын сепкен,
Жерінде гүл жұпар сепкен.
Неткен сұлу, неткен көркем,
Осы менің туған өлкем!
Алтын дәнді даласы бар,
Ақ күмістей қаласы бар.
Неткен сұлу, неткен көркем,
Осы менің туған өлкем!
Құрметті ата-аналар! Көңіл бөліп, қатысқандарыңызға көп рахмет!
