"Кеңес Әдіскер"

Мектепке дейінгі балалар мекемесінде балаларды тәрбиелеумен оқытудың егізгі қайнар көзі – ойын.Ойын арқылы баланың іс-әрекеті ретінде психалогиялық,анатомиялық-физиологиалық,педагогикалық маңызы зор қызмет атқарады. Ойын – баланың даму құралы, таным көзі және жеке тұлға ретінде қалыптасуына үлкен ықпал етеді. Ойынды әрбір адам ойнап өседі. Ойынды көп ойнаған адамның дүниетанымы кең, жаны таза, жүрегі нәзік, нағыз сезімтал тұлға болады. Балалар ойынының тәрбиелік мәнін жоғары бағалай келіп, Макаренко былай дейді: «Бала өмірінде ойынның маңызы зор. Ересек адам үшін еңбектің, тұрмыстың, қызыметтің қандай маңызы болса, нақ сондай маңызы бар. Бала ойында қандай болса, өскен соң жұмыста да көп жағынан сондай болады. Сондықтан, келешек қайраткерлерді тәрбиелеу, алдымен, ойыннан басталады ». Ойын кезінде сөйлеу процесі үлкен рөл атқарады. Себебі, бала үн-түнсіз ойнамайды. Тіпті жалғыз жүргеннің өзінде де бала сөйлеп жүреді. Ойынға қйялдағы қатысушылармен әңгімелесіп, өзі мен анасы үшін немесе сатушы мен сатып алушы, науқас кісі мен дәрігер үшін де сөилеседі және т.б. Сөз ойын әрекетін сүймелдеушісі болып табылады, бейнені, оған баланың өз қатынасын толғырақ ашады. Ойын процесінде сөйлеу қарым – қтынасы үлкен рөл атқарады. Сөйлесе жүріп балалар пікірлесіп, әсер алысып, ойынның түпкі ниеті мен мазмұнын анықтайды. Ойында сөзбен уәделесу ұйымдастырушылық қызмет атқарады. Балалар арасында өзара түсінісу мен достықтың, қоршаған өмірдің қайсыбір фактілері мен құбылыстарына бірдей көзқарастың пайда болуына және дамуына көмектеседі.

Ойынның негізгі элементтері мынала:ойынның түпкі ниеті; сюжеті немесе мазмұны; ойын әрекеттері; рөлдер;ойынның өзінен туатын және балалар жасайтын немесе ересектер ұсынатын ойын ережесі. Бұл элементтер өзара тығыз байланысты және ойынды балалардың өзінше бір іс-әрекеті ретінде көрсетеді. Ойын арқылы баланың қыймыл-қозғалысы дамиды. Бала өміріндегі ойындардың түрі өте көп:сюжеттік, қимылдық, дидактикалық, драматизациялық.

1.Сюжетік рөлді ойынға тоқталатын болсақ, тәрбиеші балаларға ойынның мазмұнын мазмұнын түсіндіре отырып, ойынның ұйымдастырушысы болуға, балаға жақын болуға тіс. Ойынның мазмұны мен ережесін, өзінің ойындағы рөлін пайдаланып ойнаушылардың ынтасын басып тастамай, әдеппен ойынның барысын, олардың өзара қарым – қатынасын бағыттап отырады. Көбіне «Шаштараз», «Дәріхана», «Дүкен» ойындары жиі ойналады. Ойын кезінде балалар «кешіріңіз», «сәлеметсіз бе?», «рахмет», «алуға бола ма?», «рұқсат па?», «сау болыңыз» деген жаңа сөздерді үйренеді.Сөйлеу арқылы балалар ойынды қызықты етіп өткізеді.

2.Қыймылдық ойындардың түрлері өте көп. Қимылдық ойындарды дене тәрбиесі ҰОІӘ-де балалардың қимыл-қозғалысын дамыту үшін пайдаланады және де ҰОІӘ-нен тыс кезінде де көп ойналады. Қыймылды ойынның түрлері өте көп: «Тышқан мен мысық», «Ақ қоян», «Ақ серек,көк серек» ойындарыкөп ойналады. Мысалы, «тышқан мен мысық» ойыннын ойнау арқылы балалардың жылдам қозғалысы, аңғарымпаздық қабілеті дамиды, тышқан рөліндегі бала мысықтан қашып, оған ұстатпауға тырысып, оның ұстауға жақындағанын аңғара сала, тез-тез балалардың ортасына жүгіріп кіреді, ал балалар өздерін еркін ұстаулары керек.

3.Дидактикалық ойын тіл дамыту, математикалық ҰОІӘ-де көп пайданылады . Балалар түсті, пішінді ажырата білуге, сөздерді толық айтуға үйренеді. Дидактикалық ойынның түрі өте көп. Мысалы, «Сыйқырлы қалпақ» ойынында тәрбиеші қалпақтың астына әртүрлі фигуралар жасырады. Қалпақты көтеріп, бала бір фигураны таңдап, сол туралы толық әңгімелеп, суреттеп береді. «Өз түсіңді тап» ойыынында тәрбиеші әр түс бойынша балаларды 2-3 топқа бөледі. Әртүсті пішіндерді партаның батіне жайып қойып, іт топтан балалар шақырады. Келген бала өз түсін мүдірмей тауып алуы керек. Тіл даыту ҰОІӘ-де «Сыйқырлы қалта» ойынын ойнатуға болады. Тәрбиеші қалтаның ішіне әртүрлі ойыншықтарды салып араластырады. Ортаға келген бала қалаған ойыншығын атайды, сол ойыншықты алу үшін шарт орындауы керек. Оған ән, тақпақ айт немеседосы, отбасы туралы әңгімелеп бер деген шарттар қойылуы мүмкін. А.Сухомлинский «Адам балалық шағында имотционалдық мектебінен өтуі керек»деп жазған. Сол сияқты біз балаларды қарапайым, ілтипатты, бауырмал етіп тәрбиелеуіміз керек. Бұған қуыршақ ойынын алуға болады. Мысалы, «Бізге қуыршақ қонаққа келді» деп ойынның тақырыбын алатын болсақ, бұл ойын кезіндегі тәрбиешінің міндетін, баланы қуыршақпен ойнату арқылы, бір-біріне инабатты қарым-қатынасын қалыптастыру. Тәрбиеші балаларға өуыршақ қонаққа келетінін хабарлайды. Балалар қуыршақ бұрышын даярлайды. Қуыршақ келген кезде балалар қуанып, онымен амандасады. Тәрбиеші балаларға қуыршақты суреттеп айтады. Сол кезде балалар қуыршаққа мән бере қарайды. Қуыршаққа арнап өлең, тақпақтарын айтып береді. Балалардың қуыршаққа деген қамқорлығын арттыру мақсатында тәрбиеші қуыршақты тамақтандыру ойынын өткізеді. «Қуыршақ, сенің қарның ашты ма? Тамақ ішесің бе? деп сұрайды. Балалардан тамақ ішер алдында не істеу керек екенін, қалай тамақтану керек екенін сұрайотырып, қуыршақты тамақтандырады.Ойын осылай жалғаса береді. Ойынды ойната берсе, кейіннен осы қуыршаққа жасаған ізгі қатынастары күнделікті өмірде де орын ала бастайды.

4. Драматизацилық ойынында тәрбиеші балаларды әр рөлге бөліп, сол бойынша ойнатады. Ертегі кеиіпкерлері түрінде ойнатуға болады. Мысалы, «Мақта қыз бен мысық»ертегісінде балаларды сол бойынша дайындап, рөлдерге бөліп, ертегі желісі бойынша онатады. Драматизациялық ойынды балалар ерекше қызығушылықпен, жақсы көңіл күймен ойнайды.

Бұл ойындардың барлығы ойнату арқылы жақсы нәтижеге жетуге болады. Балалар өз беттерімен ойындарды ойнай отырып, қыймыл – қозғалыстары, сөйлеу мәнері де жақсы дамиды. Сондықтан да бала өмірінде ойынның маңызы зор. Баланың ақыл – ойының дамуына, қимыл – қозғалысының, сөйлеу тілінің жетілуіне де ықпалын тигізеді.

№35 «Балдырған» бөбекжайы

Тексерілді:

Балабақша әіскері:

Карабалаева Д. С________

Кеңес

Тақырыбы: «Ұлттық ойынның тәрбиедегі орны»

№3 ІІкіші тобп.

тәрбиешісі:Аманжолова А

2017 оқу жылы