Балалардың сөйлеу тілін ертегі арқылы дамыту

“ Балалардың сөйлеу тілін ертегі арқылы дамыту”

«Бала кезде үш жастан он екі жасқа дейінгі аралықта әр адам өзінің рухани дамуына қажетті нәрсенің бәрін де ертегіден алады» Ы.Алтынсарин

Ертегі терапиясы - психотерапияның құрамдас бөлігі. Баланың ертегі сюжетіне әсерленуі, кейіпкердің қиыншылықтарына алаңдауы оның келешекте өз алдында пайда болатын кедергілерден қиналмай өтуіне іштей дайындығын туындатады.

Практикалық психологияның ертегілік терапия бағыты – баланың жақсылық пен жамандықты айыруына, мінез-құлықтық стеротиптерді тануына көмектесіп, адамдардың өмірде алдынан шығатын сан түрлі қиыншылықты ең соңында жеңе аларына деген сенімін нығайтады.

Ертегі терапиясы арқылы сенімсіз, агрессивті, қорқынышы басым балалармен жұмыс істеуге болады, олармен: ұят, өтірік, кінәні сезіну және түрлі психосоматикалық аурулармен, энурезбен т.б. қиындықтарда қолданылады. Сонымен қатар, ертегітерапия үдерісі балаға өз қиындықтарын түсінуге, талқылауға және де сол қиындықтарды шешудің түрлі жолдарын көруге мүмкіндік береді.

Осы психологиялық ертегілер жиынтығы балаларымен түзету-дамытушылық жұмыстар жүргізетін психологтарға ұсынылады.

Коррекциялық ертегінің талаптары:

- Жүргізуші мен қатысушының жоғары деңгейде өзара әрекеттесуі;

- Баланың шығармашылық дамуына, фонематикалық естуіне, вербалды сөйлеу тілінің дамуына сәйкестігі;

-Психологиялық,мәдени,педагогикалық мәселелер адами, рухани құндылықтарға бағыттала, жекелік потенциалдарға сүйене отырып талқылану керек;

-Ертегі терапиясы баланың рухани жан дүниесін тәрбиелеу керек;

-Ертегі желісі жүйелі болуы керек;

-Психологиялық қызмет барысында ертегі терапиясын қолдану кезінде адамның жасы мүлдем шектелмейді.

Ертегі терапиясының жетекші идеялары болып:

Өміріндегі мүмкіндіктері мен өмірінің құндылығын, өзіндік потенциалдарын сезіндіру;

Оқиға мен амалдардың себеп-салдарын түсіну;

Қоршаған ортаны түйсінудің әртүрлі стильдерін танып-білу;

Қоршаған ортамен өзара жасанды әрекет ету;

Үндестік пен күшті сезіну;

Көркемдік ертегілер - халық ертегілеріне қарағанда нәзік келеді. Адамның өміріндегі жеке өмірінен мағлұмат береді.

Медативті ертегілер - психоэмоциональдық жағымды ойлауды қалыптастырады, психологиялық күйзелісті жеңілдетеді,қоршаған ортамен позитивті қарым-қатынас орнатуға көмектеседі.

Дидактикалық ертегілер - оқу материалын түсіндіру үшін қолданылады.

Ертегі

терапиясымен

әсер ету

ертегінің

5 түрінің

көмегімен

жүзеге асады:

Психокоррекциялық ертегілер - баланың іс-әрекетіне жаймен түзету үшін қолданылады.

Психотерапиялық ертегілер -болып жатқан іс-әрекеттің терең мағынасын ашады.

Ұлттық ертегілердің негізгі жетістіктері:

*ертегінің метафоралығы және бейнелігі жекелік проекцияның мүмкіндіктерін қамтамасыз етеді;

* Жүргізуші мен топтың белгілі бір қойылыммен немесе ертегі мәтінімен сөзбе-сөз таныс болуы;

* жете түсіндіруді қажет етпейтін , ғасырлар бойы айтылып келе жатқан қойылымдар;

* алуан түрлілік, қажетті тақырыпты таңдап алуға мүмкіндіктің болуы;

* ұлттық ерекшелік пен ұлттық мінез-құлыққа сәйкестігі;

Балаға қазақ ұлттық ертегілерін таңдаған кезде мұқият таңдау жасау керек:

Психоэмоциональдық ерекшеліктерін ескерулері керек; ертегі оқуды сюжеті қарапайым,қиял-ғажайып ертегілерден бастау керек.

Ертегі арқылы сөз байланысын дамытудың толық жүйесі дамиды.

Әңгімелеу

Баяндау

Ертегі ойыны

Өз ертегіңді ойлап тап

«Кішкентай Кенгуру қалай өздігінен әрекет етуге үйренді?» Бағыттамасы: Жалғыз қалатындығына байланысты анасынан айырылу қорқынышы, күйзелісі, мазасыздануы. Негізгі сөздері: «Кетпеші, мен қорқамын». Ертеде үлкен Кенгуру- ана өмір сүріпті. Күндердің күнінде ол әлемдегі ең бақытты Кенгуруға айналды, өйткені ол кішкентай Кенгуру туды. Басында кішкентай Кенгуру өте әлсіз болды, сондықтан оны анасы өзінің қарнындағы сөмкесіне салып жүрді. Ол анасының сөмкесінде кішкентай Кенгуруға өте жайлы болды және тіпті де қоқынышты болған жоқ. Кішкентай Кенгуру шөлдесе анасы оны тәтті сүтпен сусындатады, ал ашықса қасықпен ботқа береді. Содан кейін кішкентай Кенгуру ұйқыға кетеді, ал анасы осы кезде үй жинайды немесе тамақ дайындайды. Бірақ кейде кішкентай Кенгуру оянғанда қасында анасы болмай қалатын кездер де болатын, онда ол қасына анасы келіп сөмкесіне салғанша қатты жылап айғайға басатын. Бірде кішкентай Кенгуру тағы да жылай бастағанда, анасы оны сөмкесіне салуға қанша тырысса да, сөмке таршылық етіп, оның аяғы сыймады. Кішкентай Кенгуру қорқып кетті де одан бетер қатты жылады: ол енді анасы кетіп қалады да, ол жалғыз қалып қояды деп қорқып кетті. Сонда кішкентай Кенгуру бар күшімен аяғын бауырына тартып сөмкеге сыйып кетті. Кешке олар анасымен қонаққа барды. Қонақта басқа балалар да болды, олар ойнап көңілді жүрді, кішкентай Кенгуруды да ойнауға шақырды, бірақ ол қанша ойнағысы келсе де, анасынан бөлек кетуге қорқып, кеткенше анасының сөмкесінде отырды да қойды. Кеш бойы оларға үлкен ағайлар мен тәтейлер келіп, «сондай ересек Кенгуру неге анасын қалдырып басқа балалармен ойнауға қорқады»,- деп сұрады. Ал ол болса одан бетер қорқып кетті де, сөмкеге тығылғаны сонша тіпті басы да көрінбей қалды. Күннен күнге анасының сөмкесі тар және ыңғайсыз бола бастады. Кішкентай Кенгурудың үйдің маңындағы көк шөпте, құммен, көрші ұлдармен және қыздармен асыр салып ойнағысы келді, анасынан кету өте қорқынышты болды, сондықтан Кенгуру ана оны тастап кет алмай, үнемі онымен үйде отырды. Бірде Кенгуру ана дүкенге кетті. Кішкентай Кенгуру оянып жалғыз қалғанын көрді де жылап жіберді. Ол қанша жыласа да анасы келмеді. Кенеттен кішкентай Кенгуру ойнап жүрген көршілердің балаларын көрді. Олар жүгіріп, бірін-бірі қуып, күліп ойнап жүрді Оларға өте көңілді еді. Кішкентай Кенгуру жылауын қойды да, өзі де анасынсыз жуынып, киініп, балаларға барып ойнай аламын ғой деп шешті. Солай істеді де. Балалар оны өздерімен ойнауға қуанышпен қарсы алды, және ол бәрімен бірге жүгіріп, секіріп ойнады. Ал кешікпей анасы келді де, оның батыл да, өз бетімен ойнай алатындығын айтып мақтады. Енді анасы күнде таңертең жұмысқа және дүкенге бара алады, өйткені енді кішкентай Кенгуру анасынсыз жалғыз қалуға мүлде қорықпайды ғой. Ол анасының күндіз жұмыс істеуі керектігін біледі, ал кешке анасы міндетті түрде үйіне, өзінің сүйікті кішкентай Кенгуруына келеді.

Практикалық жұмыс

Қиялдан туындайтын ертегі ұйымдастыру

«Ерте,ерте, ертеде» 5 минут

Қатысушы психологтар жас ерекшеліктеріне сай 4 топқа бөлінеді. Арнайы ұсынылған жеребелерді таңдап, сәйкесінше топтарға бөлінеді. Мысалы: қоян, түлкі, қасқыр және аю топтары. Әр топтың міндеті – таңдалған жануарлардың жағымсыз қасиеттерінен арылту мақсатында ертегі желісін балаларға арнап құрастыру. Ертегінің тақырыбы қойылып, жүйелі ұйымдастырылуы керек.Уақыт беріледі. Болғаннан кейін әр топ ертегілерді зейін қойып тыңдап, соңынан қорытынды талдау жасайды.

Топпен талдау:

Әр топтың құрған ертегілері ұнады ма ?

Ертегі құру барысында барлық талаптар қамтылған ба ?

Ертегі жүйелі құрылған ба ?

Әр топтағы қатысушылардың көңіл-күйлері қандай болды ?

Ертегі терапиясының жетістіктері:

• Баланың сөйлеуін дамытады, сөздік қорын байытады, дұрыс диалог құрға көмектеседі, байланысты логикалық сөйлеуі, сұрақтар қоя білу шеберлігі дамиды;
• Баланың эмоцияларын дамытады, бала ертегі кейіпкерлерін елестете отырып, кейіпкерлердің ішкі дүниесін ұғынуды, оларға жанашырлық танытуды үйренеді;
• Мінез-құлық пен қарым-қатынастың негіздерін жасайды, бала жақсылықтың күшіне сенуге үйренеді;
• Баланың қиялын, елесін дамытады, шығармашылық қабілеті артады;
• Баланың үрейленуін кетіреді, жағымды эмоциональдық көңіл-күй сыйлайды;
• Баланың мінез-құлқын түзетеді және жақсартады, қалыптасып келе жатқан тұлғаның жағымсыз жақтарын жеңуге көмек береді
• Баланың кітапқа деген сүйіспеншілігі оянып, әртістік қабілеті артады ;

Назар

аударғандарыңызға

рахмет!

Назар

аударғандарыңызға

рахмет!