Ойын ар?ылы тілдерін дамыту.

Лексикалы? та?ырып: «Балалармен ойындар жина?ы»

С?ра?тар?а жауап:

?азір ?ай жыл мезгілі?

Неге сен олай ойлайсы??

?ыс мезгіліне т?н ерекшеліктерді ата?(Аяз болады,жерді аппа? ?ар басады,а?аштарды,?йлерді? шатырын а? ?ар басады,?зен, к?лдер м?з болып ?атады.Адамдар жылы ?ыс?ы киімдерін киеді.Балалар ша??ы,коньки теуіп, ?ардан а??ала со?ады.)

Балалардан «к?ктай?а?»,«боран»,«аяз»с?здеріні? ма?ынасын с?рау.

Белгілерді ата:

?ар-а?,же?іл,жар?ырайды, суы?.

?ыс-суы?,?атал, аязды, боранды.

?ыс айларын ата:

Желто?сан, ?а?тар,а?пан.

Ойын: «Неден жасалды-?андай?»балаларды? білімін ке?ейту ма?сатында:

Сыр?ана? ?ардан жасал?ан (?андай?)-?арлы.

Жол м?здан жасал?ан (?андай?)-м?зды.

К?н райы (?андай?)-аязды.

С?йлемді ая?та.

?ыста адамдар. (тыма?, тон.).

?ыста жиі.(?ар жауады, аязды болады.).

Мен ?ыста.сыр?ана?анды ?натамын. (ша??ы, шанамен.).

Балалар?а «Керісінше айт»ойынын ойнау ар?ылы

Антоним с?здерді айту?а ?йрету:

Жазда к?н ысты?, ал ?ыста суы?.

Жазда аспан жары?, ал ?ыста-.

Жазда к?н ?за?, ал ?ыста-.

К?ктемде м?з ?зенде ж??а, ал ?ыста-.

?ар- ж?мса?, м?з- ?атты.

Кейбір с??гілер ?зын-.

?ыс туралы та?па?ты ?айталау:

Аяз ?ысып, ?рнек сызып,
Терезені торлайды.
?ар?а омбы?ып,
Бет домбы?ып,
Сыр?анап жастар ойнайды.
Б?бектерім айты?даршы
Б?л ?ай кезде болады?

«??старды топтастыру» ойыны.
К?нні? жанына жыл ??старын, жемшашар жанына ?ыстап ?алатын ??старды ?ою.К?н – ?арлы?аш, б?лб?л, а??у, к?кек. Жемшашар - тор?ай, сауыс?ан, к?гершін. ?ар?а.

-Жыл ??стары жайлы не айта аламыз?
- Жыл ??стары олар жылы жа??а ?шып кететіндер.
- ?ыстап ?алатын ??стар жайлы не айту?а болады?
- Олар ?ысы -жазы ?з мекенінде тіршілік етеді.
-??стар ?ыста немен ?оректенеді деп ойлайсы??
/А?аш б?ршігін, кепкен жемістерді ?орек етеді./
- Ал адамдар олар?а ?андай к?мек к?рсетеді?
Адамдар олар?а жемшашар жасап, о?ан нан ?о?ымын, жем шашып береді.
??стар болып ?шамыз. / ?анат жайып ?шу/

??стар?а жем шашамыз / Сауса?тармен жем себелеу/??стар?а ??сап жем жейміз / Бастарын жо?ары –т?мен к?теру /

??стар?а ??сап су ішеміз / Басты шал?айта к?теру/

??стар болып ?шамыз / ?олды жайып ?шу/

Ойын « Шешуін тап» ??стар жайлы тапсырма орындау.

1-тапсырма

Жа?ылтпаш жаттау. Т?рбиеші жат?а жа?ылтпаш айтады. Балалар оны ?айталау керек.

К?к тырна

К?п тырна

Тыраулап тек

К?п т?рм

2- тапсырма «Болады-болмайды» сергіту жатты?уы

Т?рбиеші шартын т?сіндіреді. Шарты: ??старды баптау?а ?атысты іс-?рекеттер айтылады.Д?рыс,?рі тура ма?ынада?ы с?йлем айтылса, ?ол шапала?тайды, б?рыс с?йлем айтыл?анда келіспесе, ая?ын топылдатады.

1. ??старды таспен ату?а болады.

2. ??старды тама?тандыру?а болады.

3. ??сты? ?ясынан ж?мырт?а алып, жару?а болады.

4. ??старды? ?ясын б?зу?а болады.

5. ??стар?а ?ам?орлы? жасау?а болады. С?ра?-жауап:

- Біз ?андай ??стармен танысты??

-??стар ?андай екі топ?а б?лінеді

- ??старды? адамдар?а пайдасы туралы ??гімеле
??стар жайлы та?па? айт?ызу.

Жылы жа??а ?шпайтын,

Бізді? жа?та ?ыстайтын.

??стар ж?рсе жуы?та

Жем шашуды ?мытпа

«?андай ??с екенін сипаты бойынша тап.»

Мен б?гін ба?та бір ??с к?рдім.?зі кішкентай, ?анаты ?ыс?а,шы?ылы?тайды.

«Керісінше айт»келесі тапсырма балаларды антоним с?здерді тауып айту?а ?йретеді. Тор?ай кішкентай- ал ?ар?а ?лкен.

К?гершін ауыр-ал тор?ай же?іл.Тор?айды? т?мсы?ы жі?ішке-ал ?ар?анікі.«??стар не істейді?» (с?ра?тар?а жауап)

?шады, ?онады, ш??иды, ?анаттарын ?а?ады,

зиянды ж?ндіктерді жояды.

«Не ?шін?»

-??стар?а ?анат не ?шін ?ажет?

-??стар?а т?мсы?ы не ?шін ?ажет?

-??стар?а ая?тары не ?шін? (?ауырсыны, к?зі,тырна?ы т. б)

Тіл дамыту саба?тарында ?олданылатын дидактикалы? ойындар.

Ойынны? та?ырыбы: «?ажет суретті тап»

Ойынны? ма?саты: Логикалы? ойлау?а ?йрету, к?н режиміне ?ажет іс - ?рекетті есіне т?сіру. ?ай кезде не істелетіні ж?нінде с?йлем ??рап айту?а ?йрету. Т?рлі жатты?у ж?мыстарын ?здігінен орындау?а жатты?тыру.

Ойын?а ?ажет заттар: ?лкен ж?не кішкене суреттер немесе ?уырша??а арнал?ан ыдыстар, пластелиннен,балшы?танжасал?ан то?аш, конфет,нан,бауырса?,ет,колбаса т.б

Ойын ережесі: Егер ойын суреттермен ж?ргізілсе т?рбиеші –?лкен суретті балаларды? б?рі к?ретіндей орын?а іледі. Мысалы: ?лкен тарелка немесе орамал ?ста?ан ?ызды? суреті. Балалар ?орапта?ы суреттерді? ішінен та?та?а ілінген сурет мазм?нына с?йкес заттарды? суретін алып стол?а ?ояды. Не істегені туралы айтады.

Ойынын? со?ында балалар ойын?а ?атысты заттарды? суретін салады (?з ?алаулары бойынша нан, ?ант, то?аш т.б)

Ойын: Кімде мына т?стес зат бар?(Т?рбиеші жасыл т?сті зат-ты к?рсетеді) Кім табады?- деп с?ра? ?ояды.

Балалар жасыл т?сті затты атайды.Мысалы:ш?п, жапыра?, ?ияр т.б.

Ойын ережесі. Т?рбиеші саба??а дайындал?ан заттарды ж?не карточкаларды

?келеді.Заттарды не сол заттарды? суреттерін балалар?а ?лестіріп береді. Мысалы, Кімде домала? зат бар? – деп с?райды. Балалар атал?ан фирманы ?з суреттерінен не ойыншы?тарынан тауып, стол ?стіндегі карточкаларда?ы ??сас сызы??а ?ояды да с?збен айтады.(б?лалма, формасы домала?, т?сі ?ызыл сары,д?мі т?тті, а?ашта ?седі, к?зде піседі т.б) Жеміс –жидек, к?к?ніс туралы та?па? не ж?мба? айтылады.

«Та?дап алу?а ?йренемін» ойыны.

Балалар?а адамны? іс - ?рекеті бейнеленген суреттер к?рсетіледі. Балалар ?здеріне ?на?ан суретті та?дап, ??гіме ??растырады ж?не ?з суретін салады.

«?арым – ?атынас жасауды ?йренеміз» ойыны.

?арым-?атынас жасау ?ызы?ты ж?не к??ілді. ?здері с?ра?тарды

??растырып, олар келесі кейіпкерлерге ?сынылады:

Т?рлі жа?дайлар:

- Бізді кім емдейді? Д?кен. Мен ?айда т?рамын. Сен ?айда т?расы?? Адамдарды? жасымен сурет (фото, м?сін) бойынша таныс. К??іл - к?й лотосы. Сынып ?ал?ан телефон. Жол белгілері. ?зен жолдарыны? ?ліппесі. Себетке біз не саламыз. Суда, жерде, ауада. К?рсетілген заттар мен ойыншы?тар ?андай жаста?ы балалар?а керек.

Мен немен саяхат?а барамын? Берілген киімні? жартысынан оны? иесін тап?(атаны?, ?жені?, баланы?, ?ызды?, т?рлі кейпкерлерді?, д?рігерді? ж?не т.б)

Ойындар. Кондитер фабрикасы. Д?кен (к?к?ніс, нан). Отбасы. Емхана. Егін.К?лік.Асхана. Малшылар. Балаба?ша. Планеталар?а саяхат ж?не т.б. «Кім тез шешеді?» ойыны.Тапсырма: берілген суреттерді? ішінен екіншісін тауып ал.

Та?ырып:”?ыс.?ыстап ?ал?ан ??стар”

Дидактикалы? ойын «Б??ан дейін-екі арада-содан кейін».?а?тар алдында ?андай ай,?а?тардан кейін.

Бала?а ?ыста ?айда т?ратынын,немен ?оректенетіні? ??гімелеп айтып беру;оларды баламен бірге тама?тандыру;

К?рнекіліктерге,суреттерге ?арап,кітап,журналдар?а ?арап оларды? ерекше белгілерін аны?тау;

Дидактикалы? ойын “Сана ж?не ата”

Бір тор?ай,екі тор?ай,?ш тор?ай,бес тор?ай.Бірінші ?ар?а,екінші ?ар?а,.бесінші ?ар?а;бірінші к?гершін,екінші к?гершін,.бесінші к?гершін.

Дидактикалы? ойын “??старды сипаты бойынша тап”.Мен бугін далада бір ??сты к?рдім;ол кішкентай,онын ?анаттары,ая?тары ?ыс?а,Ар?асы ?о?ыр,?анатында-а?шылтым жола?тары бар,к?ні бойы секіріп,ши?ылдайды,Ол не?(Тор?ай).ДРОЕ

Суретке ?арап ??гімеле»

Т?мендегі суретке ?арап,?ыс мезгіліне т?н ерекшеліктерді ??гімелеп айтып беру,т?мендегі кішкентай суреттерді пайдалана отыра ??гіме ??растыру:?ыс келді.Дала суытты.А?аштар мен талдар ?ар?а оранды.?зен,к?лдерм?з болып ?атты Аю,кірпі,борсы? ?ыс?ы ?й?ы?а кетті.Ал ?оян мен тиін жаз?ы тондарын ?ыс?ы жылы тон?а ауыстырды.?ыстап ?алатын ??стар адамдарды? ?йлеріне жа?ын жерге ?оныстанды.Балалар ?ыс?ы киімдерін:тон, жылы бас киім,етік,?ол?аптарын киді.?ыста олар шана,ша??ы,коньки теуіп,?ардан а??ала со?ып,?ар ла?тырысып ойнайды.

Балалармен сауса??а арналган жатты?улар жасау.

«Біз аула?а серуенге шы?ты?»

Бір,екі,?ш,т?рт,бес сауса?тарды бір-бірден бас барма?тан бастап бугеді.Екі ?олдын да.Біз аула?а серуенге шы?ты?.С?? сауса? пен орта??ы сауса? ?стел ?стінде ж?реді.

?ардан а??ала жасады?.Екі ?олмен а??ала жаса?ан сы?ай танытады.

??старды нан ?нта?ымен тама?тандырды?, «нанды ?нта?тайды»барлы? сауса?тарымен

Сыр?ана?ты тептік,с?? сауса?пен сол ?олды? ала?анын сипайды

Та?ы ?ар?а аунады?. Ала?анымен бір жа?ын,сырт жа?ына ауна?андай к?рсетеді

?ар,?ар болып ?йге келдік, ала?андарымен ?а?ады

Кеспе іштік те,?йы?тады?. ?асы?пен

Тама? ішкендей к?рсетеді,?олын жа?ына ?ояды.

Та?ырып:”?й жануарлары ?ыста”

Дидактикалы? ойын: «Неде-не?»итте-к?шігі(к?шіктері),?ойда-?озысы(?озылары),ешкіде-.;ж?не керісінше б?зау-сиырда,??лын-биеде,ла?-..

Дидактикалы? ойын: «Немен ?оректенеді?»мысы?-с?тпен,сиыр-ш?ппен,ешкі-.,ешкі-.,жыл?ы-..

Дидактикалы? ойын: «?айсы ?алай жейді?»сиыр-шайнайды,ит-кеміреді,мысы?-жалайды. т.б.

Ж?мба? шешу:

?айсында м?йіз бар?

?айсысы ж?ні ж?мса??

?айсында т?я?ы бар?

Жауаптарын балалар ?здері табады.

Жатты?у ”Сана да ата”Шош?а?а к?п ?она?тар келді:

Оларды санау?а к?мектес(д??гелек ішіне санды жаз,немесе н?ктелермен белгіле).??гімеле,шош?а?а к?п ?она?тар келді ж?не олар нешеу:

О?ан т?рт мысы? келді.Тапсырма:Жоспар бойынша ?й жануарлары жайлы ??гімелеп айтып бер:

Бір ?й жануарын алып, сол туралы ??гімелеп беру:

Б?л не?
?алай атаймыз?
?айда т?рады?
Б?л жануар ?айда мекендейді?
Немен ?оректенеді?
Оны? т?лін ?алай атайды?
Б?л ?й жануары ма, ?лде жабайы ма?
Оны? адамдар?а ?андай пайдасы бар?

Тапсырма:Б?л жануарлар неге жабайы а?дар деп аталады?

”Ата ж?не есінде са?та”.С?йлемді ая?та:

?ас?ыр(?андай?)-с?р,ашулы,аш,?ауіпті,тісі ?ткір,жабайы,.

Аю(?андай?)-..

Т?лкі(?андай?)-..

Кірпі(?андай?)-..

?оян(?андай?)-..

Тиін(?андай?)-..

Дидактикалы? ойын: “Не?Нені??Ненікі?”

Із(ненікі?)-тулкінікі,?ас?ырдікі,.

??ла?(нені??)-т?лкіні?,?ас?ырды?,.

Бас(ненікі?)-.

Ма?ынсы ??сас с?здерді атау:

Аю-майма?,(?ас?ыр,т?лкі,.).

Дидактикалы? ойын: “Не ?айда т?рады? “

Т?лкі інде.Аю апанында ?ыстайды. Тиін а?аш ?уысында.

А?дарды санап шы?у.

Бірінші ?оян,екінші ?оян,.,бесінші ?оян.

Бір ?оян,екі ?оян,.,бес ?оян.

??гімені ты?дау.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Ойын ар?ылы тілдерін дамыту.»

Кіріспе: Мақсаты:

Білімділігі: Балаларға дидактикалық ойын элементтерін үйрету

арқылы, ой - өрісін дамыту, сұрақтар қою арқылы сол сұрақтарға жауап бере отырып балалардың тілдері дамиды.

Дамытушылығы: Жаңа технология элементтерін пайдалана отырып, балаларды адамгершілікке, инабаттылыққа тәрбиелеу.Сұрақтарға ойланып жауап беруге дағдыланады.

Тәрбиелігі: Балалардың сөздік қорларын молайту ойынға деген қызығушылығын арттыру.

Міндеттері:

балалардың ойын барысында материалдарды ұғымдарды,
заңдылықтарды негізгі тірек ретінде пайдалана білу;
дидактикалық материалды түсіндіру кезінде күнделікті өмірмен байланыстыра отырып, тақырыпқа сай тәрбиелеу;

шығармашылықпен байланысты практикалық біліктер мен

дағдыларды қалыптастыру, есептеу мәдениетін дамыту

Түсінік хат.

«Ойын баланың алдынан өмір есігін ашып,
оның шығармашылық қабілетін дамытады
ойынсыз ақыл- ойдың қалыптасуы мүмкін
емес». В.А. Сухомлинский

Балабақашағы оқыту- тәрбиелеу жұмысында балалардың тілін дамыту, сөздік қорларын молайту, ауызша сөйлеуге үйрете отырып, үйренген сөздерін күнделікті өмірде еркін қолдану, одан әрі күнделікті іс- әрекет кезіндегі тілдік қарым- қатынаста қолдана білуге жаттықтыру ісіне ерекше мән берілген.
Мектеп жасына дейінгі кезеңдегі балалармен сөздік жұмысын жүргізу ісі- тіл дамытудың негізгі бір міндеттері болып есептелінеді.
Біз балалармен сөздік жұмысын жүргізе отырып, оларды айналасындағы заттармен таныстырып, атын атай білуге, қасиеті мен сапасын, түр- түсін және пішінін ажырата білуге, өмірдегі, қоршаған ортадағы түрлі құбылыстар жайындағы ұғым, түсініктерін дамыта отырып, белсенді түрде тілдік қарым- қатынас жасай білуге үйретеміз.
Мектеп жасына дейінгі балалардың сөздік қорларын дамыту ісінде тәрбиешінің:
-балалардың сөздік қорларын дамыту;
-жаңа сөздерді меңгерту;
-үйренген сөздерін тиянақтап, анықтап, әрі байытып отыру басты міндет саналады. Осы аталған міндеттерді тәрбиеші үнемі сөздік жұмысын жүргізуде басшылыққа алып отыруы тиіс.

Балалардың сөздік қорын молайтуда ойын, тапсырма жаттығулардың орны ерекше. Соның ішінде ойын- баланың шын тіршілігі. Ойын арқылы бала айналасындағы нәрседен өзіне қызықтысына ықыласы ауып, таңдап алады. Баланың бір ерекше қасиеті сөйлеуден еш жалықпайды. Ойын бала тілінің дамуына ықпалын тигізіп, таным белсенділігінің дамуына жол ашады. Қай бала болмасын ойынмен өседі, өйткені бала табиғатының өзі тек ойынмен байланысты. Ойын үстінде бала еш нәрсеге тәуелсіз. Ол озін еркін ұстайды. Ал еркіндік дегеніміз барлық дамудың баспалдағы, бәрін білуге деген талпынысы мен құлшынысы. Баланың білуге деген құштарлығы, сөйлеуі ойын үстінде қалыптасады.
Халық даналығында «Ойнай білмеген, ойлай да білмейді», «Ойында озған, өмірде де озады» деген аталы сөздер сырына жүгінсек, мектепке дейінгі жастағы баланың ойынға деген құлқы, қарым- қатынасы, мінез- құлық көріністері олар өсіп- есейгенде де жалғасы береді. Ойын барысында бала өзін қоршаған үлкендер сияқты, өзінің сүйікті әңгімелері мен
кейіпкерлері сияқты өмір сүреді, әрекет жасайды.
Ойынды қолданумен бірге ойлауға, тілді дамытуға, шығармашылық әрекетін байытуға бағыт алады. Баланың ойын кезіндегі қимыл- қозғалысы дене бітімін жетілдірсе, ал қарым- қатынастағы пайымдаулары өзіндік таным- түсінік, мінез- құлық әдептерін бекітуіне әсер етеді. Бала ойын арқылы бір әрекеттен екінші әрекетке ауыса отырып, өзіне түрлі ақпараттар алады, дүние сырын ашады.
Мектепке дейінгі тәрбиеленушілерде педагогикалық процестер барысында баланың көңіл-күйін анықтап, психологиялық мотивтерді туындатып, жағымды мінез- құлық дағдыларын қалыптастыру көзделеді. Психологиялық жаттығулар баланы үлкендермен және достарымен қарым- қатынас мәдениетіне тәрбиелеп, өз пікірлерін айтып жеткізе білуге көмектеседі. Ойын жаттығулар арқылы баланың білімділік дағдыларын күнделікті іс-әрекетте қолдана білу мүмкіндіктері қарастырылады.
Психологиялық ойын- жаттығулар баланың жан дүниесінің, рухани жай-күйінің үйлесімді дамуына ықпал етеді. Баланың сезім әрекетін, әсерленушілік деңгейін анықтау үшін қолданылады.
Ойындардың негізгі мақсаты балалардың ықылас зейінін, сөздік қорын, байқампаздығын, есте сақтау, қабылдауын дамытуғы, икемділікті арттыруға, өзінің жеке құрбыларының іс- әрекетін бағалай, құрметтей, өз ісінің дұрыстығын дәлелдей білуін анықтау, қалыптастыру. Ойынға зер салып, ой жүгіртіп қарар болсақ, сол ойындардан үлкен де мәнді, мағыналы істер туындап өрбитінін байқаймыз. Өйткені ең алдымен не нәрсенің болсын жөн бастар қайнар көзі болатыны белгілі. Сондықтан да ойын бала бойындағы қандай да бір өнердің бастауы деп білеміз.Сонымен балалардың сөздік қорларын дамытуда ойындарды, тапсырма- жаттығуларды қолдану үлкен нәтиже береді. Ойын арқылы балалардың сөздік қоры дамып, ауызша сөйлеу машығын игереді., таным белсенділіктері қалыптаса түсіп, ақыл- ойы өсіп жетіледі, әрі адамгершілік қасиеттер бойына сіңіреді.
Ойын – ойды өсіреді.

Бала тәрбиесі қиын да, жауапты міндет. Ұрпақ тәрбиесі қоғамнан тыс, оқшау тұрған емес. Ол қоғамның, заманың бағыт- бағдармен, тыныс-тіршілігімен бірге жүріп отырады. Осы орайда кез-келген бүлдіршін үшін бала тәрбиесі ата-анасына берілген тәлім-тәрбиені одан әрі жалғап, жандыратыны сөзсіз.Балабақшада тәрбиеленушілердің танымдық іс-әрекетін қалыптастыруда негізгі жұмыс түрі- ойын әрекеті.Бала саналы, мәдениетті, адамгершілігі мол болып , жан-жақты дамуы үшін және тілін дамытып, сөз байлығын дамыту үшін және айналадағы өмір құбылысын ұғыну үшін пайдаланудың маңызы зор.Ойын үстінде баланың түрлі қасиеттері, қабілеті мен белсенділігі де көрінетіні туралы аса көрнекті педагог А. С Макаренко былай дейді: «Ойында бала қандай болса, өмірде кәсіби қызмет саласында, көбінесе сондай болады». Сондықтан келешекке адамды тәрбиелеу- бәрінен бұрын ойын арқылы жүзеге асыралады. Ойын- балалар үшін айналадағы танып, білу тәсілі.Ойын әрекеті мазмұнынан әлеуметтік сипаты баланың қоғамдық өмір сүретіндігімен байланысты. Ол алғашқы айлардан бастап- ақ маңайындағылармен қарым-қатынас жасауға ұмытылады, соның арқасында жасау құралы, күш қуаты тілді біртіндеп меңгереді.Ойын- бала әрекетінің негізгі түрі. Ойын ойнағанда бөлме теңіз де, ұшақ та темір жол вагоны да болуы мүмкін. Балалар ойын кезінде тыныш отыра алмайды. Тіпті жалғыз баланың өзінде де сөйлесіп жүреді.. Сондықтан, ойын барысында тілдесім үлгісі қалыптасады.Дидактикалық ойындарды тіл дамыту сабақтарында

пайдалану-дың тиімділігін тәжірибе көрсетіп отыр. Сабақты бекіту, сабақта меңгерген материал туралы түсінігін кеңейту, баланың шығармашылығын дамыту, тіл байлығын молайту үшін ойындар сабақтың тақырыбына, мақсатына сай таңдалып отырады.

Дидактикалық ойындардағы тапсырмалар: сөйлеудің екі түрі - монологтық және дидактикалық сөйлеуге арналған. Антоним сөздермен таныстырғанда жануарларды сабаққа әкеліп, оларды жеке орындарға орналастыру тапсырмасы беріледі. Бала жануарлардың

денесіне қарап,«үлкен», «кіші» деп бөліп,

оларды соған сәйкес үлкен торға немесе кіші торға орналастырады. Антоним сөздерді салыстыру жолымен жұмыс жүргізу баланың ойөрісін кеңейту үшін өте пайдалы.

Сондықтан антоним сөздердіосы сияқты дидактикалық

ойындарды ұйымдастыру арқылы меңгертуге болады.

Жалпы және жеке ұғым туралы түсініктерін тереңдету

үшін «Жалпы қалай аталады?», «Жалпы атауын бер», «Жеке – жеке атын ата» сияқты дидактикалық ойындар ұйымдастырыла-ды. Мысалы:кесе, қасық, тарелка, шанышқы«ыдыс-аяқтар»,

алма, алмұрт, шие- жемістер, қияр, картоп, сәбіз, қызылша- көкөністер т.б.

Оны дауыс ырғағымен, қуану, ренжу, жылау т.б салуға, сол арқылы адамның көңіл-күйін түсінуге аяушылық сезімге, қамқор-шы болуға тәрбиеленеді.Ұсынылып отырған дидактикалық

ойындардың мақсатына сәйкес шарты нақты көрсетіледі. Бұл ойындарды сабақта және сабақтан тыс уақытта пайдалану арқылы баланың тілін дамытумен қатар ойында өз шығармашылығымен жалғастыруға, ойын шартын дұрыс орындауға, белгілі нәтижеге жетуге, ұжымдық мақсатқа бағынуға, үлкендер мен

балалар арсында ынтымақтастық қарым-қатынас орнатуға бола-ды.Сабақтың қызықты, тартымды өтуі үшін дидактикалық

ойындарды дұрыс ұйымдастыру керек. Ойынға керекті құралдар әр балаға жеткілікті болу керек, сонда ғана балаларға түсінікті болады. Дидактикалық ойындардың құралдары ұзақ уақыт сақ-талуы үшін эстетикалық, гигиеналық талаптарға сай, әдемі қо-раптарда, қалталарда тұру керек.

Лексикалық тақырып: «Балалармен ойындар жинағы»

Сұрақтарға жауап:

Қазір қай жыл мезгілі?

Неге сен олай ойлайсың?

Қыс мезгіліне тән ерекшеліктерді ата?(Аяз болады,жерді аппақ қар басады,ағаштарды,үйлердің шатырын ақ қар басады,өзен, көлдер мұз болып қатады.Адамдар жылы қысқы киімдерін киеді.Балалар шаңғы,коньки теуіп, қардан аққала соғады.)

Балалардан «көктайғақ»,«боран»,«аяз»сөздерінің мағынасын сұрау.

Белгілерді ата:

Қар-ақ,жеңіл,жарқырайды, суық...

Қыс-суық,қатал, аязды, боранды...

Қыс айларын ата:

Желтоқсан, қаңтар,ақпан.

Ойын: «Неден жасалды-қандай?»балалардың білімін кеңейту мақсатында:

Сырғанақ қардан жасалған (қандай?)-қарлы.

Жол мұздан жасалған (қандай?)-мұзды.

Күн райы (қандай?)-аязды.

Сөйлемді аяқта.

Қыста адамдар ... (тымақ, тон ..).

Қыста жиі ...(қар жауады, аязды болады...).

Мен қыста ...сырғанағанды ұнатамын. (шаңғы, шанамен...).

Балаларға «Керісінше айт»ойынын ойнау арқылы

Антоним сөздерді айтуға үйрету:

Жазда күн ыстық, ал қыста суық.

Жазда аспан жарық, ал қыста-...

Жазда күн ұзақ, ал қыста-...

Көктемде мұз өзенде жұқа, ал қыста-...

Қар- жұмсақ, мұз- қатты.

Кейбір сүңгілер ұзын-...

Қыс туралы тақпақты қайталау:

Аяз қысып, өрнек сызып,
Терезені торлайды.
Қарға омбығып,
Бет домбығып,
Сырғанап жастар ойнайды.
Бөбектерім айтыңдаршы
Бұл қай кезде болады?

«Құстарды топтастыру» ойыны.
Күннің жанына жыл құстарын, жемшашар жанына қыстап қалатын құстарды қою.Күн – қарлығаш, бұлбұл, аққу, көкек. Жемшашар - торғай, сауысқан, көгершін. қарға.

-Жыл құстары жайлы не айта аламыз?
- Жыл құстары олар жылы жаққа ұшып кететіндер.
- Қыстап қалатын құстар жайлы не айтуға болады?
- Олар қысы -жазы өз мекенінде тіршілік етеді.
-Құстар қыста немен қоректенеді деп ойлайсың?
/Ағаш бүршігін, кепкен жемістерді қорек етеді./
- Ал адамдар оларға қандай көмек көрсетеді?
Адамдар оларға жемшашар жасап, оған нан қоқымын, жем шашып береді.
Құстар болып ұшамыз. / Қанат жайып ұшу/

Құстарға жем шашамыз / Саусақтармен жем себелеу/Құстарға ұқсап жем жейміз / Бастарын жоғары –төмен көтеру /

Құстарға ұқсап су ішеміз / Басты шалқайта көтеру/

Құстар болып ұшамыз / Қолды жайып ұшу/

Ойын « Шешуін тап» Құстар жайлы тапсырма орындау.

1-тапсырма

Жаңылтпаш жаттау. Тәрбиеші жатқа жаңылтпаш айтады. Балалар оны қайталау керек.

Көк тырна

Көп тырна

Тыраулап тек

Көп тұрм

2- тапсырма «Болады-болмайды» сергіту жаттығуы

Тәрбиеші шартын түсіндіреді. Шарты: Құстарды баптауға қатысты іс-әрекеттер айтылады.Дұрыс ,әрі тура мағынадағы сөйлем айтылса, қол шапалақтайды, бұрыс сөйлем айтылғанда келіспесе, аяғын топылдатады.

Құстарды таспен атуға болады.
Құстарды тамақтандыруға болады .
Құстың ұясынан жұмыртқа алып, жаруға болады.
Құстардың ұясын бұзуға болады.
Құстарға қамқорлық жасауға болады. Сұрақ-жауап:

- Біз қандай құстармен таныстық?

-Құстар қандай екі топқа бөлінеді

- Құстардың адамдарға пайдасы туралы әңгімеле
Құстар жайлы тақпақ айтқызу.

Жылы жаққа ұшпайтын,

Біздің жақта қыстайтын.

Құстар жүрсе жуықта

Жем шашуды ұмытпа

«Қандай құс екенін сипаты бойынша тап.»

Мен бүгін бақта бір құс көрдім.Өзі кішкентай, қанаты қысқа,шықылықтайды.

«Керісінше айт»келесі тапсырма балаларды антоним сөздерді тауып айтуға үйретеді. Торғай кішкентай- ал қарға үлкен.

Көгершін ауыр-ал торғай жеңіл.Торғайдың тұмсығы жіңішке-ал қарғанікі ...«Құстар не істейді?» (сұрақтарға жауап)

Ұшады, қонады, шұқиды, қанаттарын қағады,

зиянды жәндіктерді жояды.

«Не үшін?»

-Құстарға қанат не үшін қажет?

-Құстарға тұмсығы не үшін қажет?

-Құстарға аяқтары не үшін? (қауырсыны, көзі,тырнағы т. б)

Тіл дамыту сабақтарында қолданылатын дидактикалық ойындар.

Ойынның тақырыбы: «Қажет суретті тап»

Ойынның мақсаты: Логикалық ойлауға үйрету, күн режиміне қажет іс - әрекетті есіне түсіру. Қай кезде не істелетіні жөнінде сөйлем құрап айтуға үйрету. Түрлі жаттығу жұмыстарын өздігінен орындауға жаттықтыру.

Ойынға қажет заттар: Үлкен және кішкене суреттер немесе қуыршаққа арналған ыдыстар, пластелиннен,балшықтанжасалған тоқаш, конфет,нан,бауырсақ,ет,колбаса т.б

Ойын ережесі: Егер ойын суреттермен жүргізілсе тәрбиеші –үлкен суретті балалардың бәрі көретіндей орынға іледі. Мысалы: үлкен тарелка немесе орамал ұстаған қыздың суреті. Балалар қораптағы суреттердің ішінен тақтаға ілінген сурет мазмұнына сәйкес заттардың суретін алып столға қояды. Не істегені туралы айтады.

Ойынынң соңында балалар ойынға қатысты заттардың суретін салады (өз қалаулары бойынша нан, қант, тоқаш т.б)

Ойын: Кімде мына түстес зат бар?(Тәрбиеші жасыл түсті зат-ты көрсетеді) Кім табады?- деп сұрақ қояды.

Балалар жасыл түсті затты атайды.Мысалы:шөп, жапырақ, қияр т.б.

Ойын ережесі. Тәрбиеші сабаққа дайындалған заттарды және карточкаларды

әкеледі.Заттарды не сол заттардың суреттерін балаларға үлестіріп береді. Мысалы, Кімде домалақ зат бар? – деп сұрайды. Балалар аталған фирманы өз суреттерінен не ойыншықтарынан тауып, стол үстіндегі карточкалардағы ұқсас сызыққа қояды да сөзбен айтады.(бұлалма, формасы домалақ, түсі қызыл сары,дәмі тәтті, ағашта өседі, күзде піседі т.б) Жеміс –жидек, көкөніс туралы тақпақ не жұмбақ айтылады.

«Таңдап алуға үйренемін» ойыны.

Балаларға адамның іс - әрекеті бейнеленген суреттер көрсетіледі. Балалар өздеріне ұнаған суретті таңдап, әңгіме құрастырады және өз суретін салады.

«Қарым – қатынас жасауды үйренеміз» ойыны.

Қарым-қатынас жасау қызықты және көңілді. Өздері сұрақтарды

құрастырып, олар келесі кейіпкерлерге ұсынылады:

Түрлі жағдайлар:

- Бізді кім емдейді? Дүкен. Мен қайда тұрамын. Сен қайда тұрасың? Адамдардың жасымен сурет (фото, мүсін) бойынша таныс. Көңіл - күй лотосы. Сынып қалған телефон. Жол белгілері. Өзен жолдарының әліппесі. Себетке біз не саламыз. Суда, жерде, ауада. Көрсетілген заттар мен ойыншықтар қандай жастағы балаларға керек.

Мен немен саяхатқа барамын? Берілген киімнің жартысынан оның иесін тап?(атаның, әженің, баланың, қыздың, түрлі кейпкерлердің, дәрігердің және т.б)

Ойындар. Кондитер фабрикасы. Дүкен (көкөніс, нан). Отбасы. Емхана. Егін.Көлік.Асхана. Малшылар. Балабақша. Планеталарға саяхат және т.б. «Кім тез шешеді?» ойыны.Тапсырма: берілген суреттердің ішінен екіншісін тауып ал.

Тақырып:”Қыс.Қыстап қалған құстар”

Дидактикалық ойын «Бұған дейін-екі арада-содан кейін».Қаңтар алдында қандай ай,қаңтардан кейін....

Балаға қыста қайда тұратынын,немен қоректенетінің әңгімелеп айтып беру;оларды баламен бірге тамақтандыру;

Көрнекіліктерге,суреттерге қарап,кітап,журналдарға қарап олардың ерекше белгілерін анықтау;

Дидактикалық ойын “Сана және ата”

Бір торғай,екі торғай,үш торғай,бес торғай.Бірінші қарға,екінші қарға,....бесінші қарға;бірінші көгершін,екінші көгершін,...бесінші көгершін.

Дидактикалық ойын “Құстарды сипаты бойынша тап”.Мен бугін далада бір құсты көрдім;ол кішкентай,онын қанаттары,аяқтары қысқа,Арқасы қоңыр,қанатында-ақшылтым жолақтары бар,күні бойы секіріп,шиқылдайды,Ол не?(Торғай).ДРОЕ

Суретке қарап әңгімеле»

Төмендегі суретке қарап,қыс мезгіліне тән ерекшеліктерді әңгімелеп айтып беру,төмендегі кішкентай суреттерді пайдалана отыра әңгіме құрастыру:Қыс келді.Дала суытты.Ағаштар мен талдар қарға оранды.Өзен,көлдермұз болып қатты Аю,кірпі,борсық қысқы ұйқыға кетті.Ал қоян мен тиін жазғы тондарын қысқы жылы тонға ауыстырды.Қыстап қалатын құстар адамдардың үйлеріне жақын жерге қоныстанды.Балалар қысқы киімдерін:тон, жылы бас киім,етік,қолғаптарын киді.Қыста олар шана,шаңғы,коньки теуіп,қардан аққала соғып,қар лақтырысып ойнайды.

Балалармен саусаққа арналган жаттығулар жасау.

«Біз аулаға серуенге шықтық»

Бір,екі,үш,төрт,бес саусақтарды бір-бірден бас бармақтан бастап бугеді.Екі қолдын да.Біз аулаға серуенге шықтық.Сұқ саусақ пен ортаңғы саусақ үстел үстінде жүреді.

Қардан аққала жасадық.Екі қолмен аққала жасаған сыңай танытады.

Құстарды нан ұнтағымен тамақтандырдық, «нанды ұнтақтайды»барлық саусақтарымен

Сырғанақты тептік,сұқ саусақпен сол қолдың алақанын сипайды

Тағы қарға аунадық. Алақанымен бір жағын,сырт жағына аунағандай көрсетеді

Қар,қар болып үйге келдік, алақандарымен қағады

Кеспе іштік те,ұйықтадық. Қасықпен

Тамақ ішкендей көрсетеді,қолын жағына қояды.

Тақырып:”Үй жануарлары қыста”

Дидактикалық ойын: «Неде-не?»итте-күшігі(күшіктері),қойда-қозысы(қозылары),ешкіде-...;және керісінше бұзау-сиырда,құлын-биеде,лақ-... .

Дидактикалық ойын: «Немен қоректенеді?»мысық-сүтпен,сиыр-шөппен,ешкі-...,ешкі-...,жылқы-... .

Дидактикалық ойын: «Қайсы қалай жейді?»сиыр-шайнайды,ит-кеміреді,мысық-жалайды... т.б.

Жұмбақ шешу:

Қайсында мүйіз бар?

Қайсысы жүні жұмсақ?

Қайсында тұяғы бар?

Жауаптарын балалар өздері табады.

Жаттығу ”Сана да ата”Шошқаға көп қонақтар келді:

Оларды санауға көмектес(дөңгелек ішіне санды жаз,немесе нүктелермен белгіле).Әңгімеле,шошқаға көп қонақтар келді және олар нешеу:

Оған төрт мысық келді.Тапсырма:Жоспар бойынша үй жануарлары жайлы әңгімелеп айтып бер:

Бір үй жануарын алып, сол туралы әңгімелеп беру:

Бұл не?
Қалай атаймыз?
Қайда тұрады?
Бұл жануар қайда мекендейді?
Немен қоректенеді?
Оның төлін қалай атайды?
Бұл үй жануары ма, әлде жабайы ма?
Оның адамдарға қандай пайдасы бар?

Тапсырма:Бұл жануарлар неге жабайы аңдар деп аталады?

”Ата және есінде сақта”.Сөйлемді аяқта:

Қасқыр(қандай?)-сұр,ашулы,аш,қауіпті,тісі өткір,жабайы, ....

Аю(қандай?)-... .

Түлкі(қандай?)-... .

Кірпі(қандай?)-... .

Қоян(қандай?)-... .

Тиін(қандай?)-... .

Дидактикалық ойын: “Не?Ненің?Ненікі?”

Із(ненікі?)-тулкінікі ,қасқырдікі,....

Құлақ(ненің?)-түлкінің,қасқырдың,....

Бас(ненікі?)-...

Мағынсы ұқсас сөздерді атау:

Аю-маймақ,(қасқыр,түлкі,...).

Дидактикалық ойын: “Не қайда тұрады? “

Түлкі інде.Аю апанында қыстайды. Тиін ағаш қуысында.

Аңдарды санап шығу.

Бірінші қоян,екінші қоян,...,бесінші қоян.

Бір қоян,екі қоян,...,бес қоян.

Әңгімені тыңдау.

Қоян

Қоянның құлақтары ұзын.Артқы аяқтары алдынғы аяқтарына қарағанда біршама қысқа.Сондықтан Қоян тез жүгіріп ,секіреді.Қоянның терісі жұмсақ ,жылы.Оның терісі қыста ақ,жазда сұр:сондықтан ол өз жауларынан осылай тығылады .Қоян көжектерімен бірге орманда өмір сүреді.

Өз беттерімен мына төмендегі жоспар бойынша әңгіме құрастыру:

Аты
Қайда тұрады?
Түр келбеті.
Немен қоректенеді?
Тамағын қалай тауып жейді?
Жаулары.
Қалай қорғанады?
Балалары.

Қорытыңды: Оқу үрдісінде «Ойын түрлерін пайдалану біріншіден, балалардың білімін берік меңгерту құралы болса, екіншіден балалардың сабаққа деген қызығушылығын көтеру болып табылады. Ойын түрлерін пайдалану мынадай нәтижеге жеткізеді.
Нәтиже:
1. Әр баланың шығармашылығы артады.
2. Жылдам жұмыс істеуге дағдыланады
3. Баланың жеке қабілеті анықталады
4. Бала топ жаруға ұмтылады.
5. Баланың ойлау қабілеті дамиды
6. Әр бала өз деңгейімен бағаланады.
Сонымен қатар, балалардың тілдерін дамыту үшін әр сабақта өлең – тақпақ, жұмбақ, мақал – мәтел, жаңылтпаш, сергіту сәттерін жиі пайдаланамыз. Және де сабақтан тыс «Тілашар», «Сөз мәнері» деген үйірмелер өткізіледі. Жоспар бойынша мерекелік
іс – шараларға өлеңдер, әндер жаттап, түрлі ойындар үйренеді. Ата – бабамыз қалдырған асыл мұраны қолданғанда біздің көздеген мақсатымыз – болашақ ұрпақты еңбекке, адамгершілікке, имандылыққа, инабаттылыққа тәрбиелеу, ойлау қабілеттерін дамыту..