Вирусты? м?лшері бактериядан да кіші бол?анды?тан, вирусты-100000 есе ?лкейтетін микроскопта ?ана к?руге болады. Ол- жасушасы жо? ?те ?са? б?лшекті затия, я?ни жасушасыз ??рылым. Ол бактериялардан кіші, вирус- латынша «У» деген с?з. Вирус екі т?рлі нуклейн ?ыш?ылынан, сыртында н?руызы бар ??рылым. Оны? пішіні- шар, сопа?, тая?ша, жіп т?різді. Вирусты? ?лшемі 0,0000002 см. Вируста жасушадан тыс?ары жерде зат алмасу ж?рмейді. Ол нуклейн ?ыш?ылын тірі жасушалар?а енгізіп, оны ?зіні? к?беюіне пайдаланады. Соны? н?тижесінде30 минутта бір жасушадан ж?здеген жа?а вирустар пайда болады.Вирус - жасуша ішінде ?мір с?ретін паразит. Вирустар тек тірі жасушада ?ана тіршілік етеді. Вирус ?за? уа?ыт топыра?та, суда ж?не ?згеде жерлерде са?талады.
Бактерия жасушасына енетін вирус фаг немесе бактериофаг (грекше «бактерион»- тая?ша, «фагейн»-жебір, жеп ?ою, жою деп аталады).
Ауру ту?ызатын вирустар. Вирус а?заны? жасушаларына еніп тіршілігін б?зады, ауру тудырады. Олар т?мау, балаларды? сала ауруы, ?ызылша, сары ауру, шешек,?шы?. Вирустар?а натибиотик д?рілер ?сер етпейді.
Иммунитет- а?заны? ауру ?оздыр?ыштарын ?абылдамайтын ?асиеті.
?сімдіктерде вирустар тудыратын аурулар. 100 топ?а бірігетін вирустар мы?нан астам ?сімдік ауруларын ?оздырады. Вирус за?ымда?ан ?сімдіктерді? жапыра?ында, бас?а м?шелерінде т?рлі т?сті да?тар, жола?тар пайда болады. Саба?ты пысы?тау с?ра?тары:
Жа?а саба?ты «Шынжыр» ойыны ар?ылы пысы?тауымыз?а болады. (Бірінші партада отыр?ан бала саба?тан не т?сінгенін айтады, оны келесі балдар жал?астыруы ?ажет).
1 о?ушы: Жасушасы жо? ?са? б?лшекті вирус деп атайды
2 о?ушы: Иммунитет- а?заны? ауру ?оздыр?ыштарын ?абылдамайтын ?асиеті.
Саба?ты ?орытындылау:
Негізгі терминдерді ?айталау
О?ушыны? берген жауаптарына ?арай білімдерін ба?алау.
Сабақтың көрнекілігі: Суреттер, сызба қағаздар, электронды оқулықтар.
Сабақтың типтері:
1.Ұйымдастыру кезеңі
2. Өтілген материалдарды қайталау
3. Үй тапсырмасын сұрау
4.Жаңа тақырыпты түсіндіру
5.Сабақты қорытындылау, бағалау.
Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі. Сәлемдесу. Журнал бойынша түгендеп, оқушы зейінін сабаққа аудару.
2.Өтілген материалдарды қайталау .
а) Сабақ дегеніміз не және қызметі?
ә) Жапырақ дегеніміз не және қызметі?
б) Тамыр дегеніміз не және қызметі?
в) Өркен дегеніміз не?
г) Түрөзгеріс дегеніміз не?
д) Тамырсабақ дегеніміз не?
3.Үй тапсырмасын сұрау.
Кім жылдам! Сұрақ-жауап
а) Бүкіл жер бетінде тіршілік ететін ағзалар жиынтығы
ә) Су мен минералды тұздар
б) Нәруыз, май, көмірсу , нуклейн қышқылы
в) «У» деген сөз!
г) Өсімдікке де, жануарларға да тән белгісі бар ағза?
д) Көк-жасыл балдырлар және саңырауқұлақпен үйлескен ағза
ж) Тірі ағзалардың барлығына тән қасиет
Жаңа сабақ түсіндіру.
Т і р і а ғ з а л а р
Жасушасыз тірлік Ядросыздар Ядролылар
құрылымдары (Прокариоттар) (Эукариоттар)
(Анциттер)
Вирустар Бактериялар, Саңырауқұлақтар,
Көк-жасыл балдырлар Өсімдіктер, жануарлар
Вирустың мөлшері бактериядан да кіші болғандықтан, вирусты-100000 есе үлкейтетін микроскопта ғана көруге болады. Ол- жасушасы жоқ өте ұсақ бөлшекті затия, яғни жасушасыз құрылым. Ол бактериялардан кіші, вирус- латынша «У» деген сөз. Вирус екі түрлі нуклейн қышқылынан, сыртында нәруызы бар құрылым. Оның пішіні- шар, сопақ, таяқша, жіп тәрізді. Вирустың өлшемі 0,0000002 см. Вируста жасушадан тысқары жерде зат алмасу жүрмейді. Ол нуклейн қышқылын тірі жасушаларға енгізіп, оны өзінің көбеюіне пайдаланады. Соның нәтижесінде30 минутта бір жасушадан жүздеген жаңа вирустар пайда болады.Вирус - жасуша ішінде өмір сүретін паразит. Вирустар тек тірі жасушада ғана тіршілік етеді. Вирус ұзақ уақыт топырақта , суда және өзгеде жерлерде сақталады.
Бактерия жасушасына енетін вирус фаг немесе бактериофаг (грекше «бактерион»- таяқша, «фагейн»-жебір, жеп қою, жою деп аталады).
Ауру туғызатын вирустар. Вирус ағзаның жасушаларына еніп тіршілігін бұзады, ауру тудырады. Олар тұмау, балалардың сала ауруы, қызылша, сары ауру, шешек,ұшық. Вирустарға натибиотик дәрілер әсер етпейді.
Иммунитет- ағзаның ауру қоздырғыштарын қабылдамайтын қасиеті.
Өсімдіктерде вирустар тудыратын аурулар. 100 топқа бірігетін вирустар мыңнан астам өсімдік ауруларын қоздырады. Вирус зақымдаған өсімдіктердің жапырағында, басқа мүшелерінде түрлі түсті дақтар, жолақтар пайда болады.
Сабақты пысықтау сұрақтары:
Жаңа сабақты «Шынжыр» ойыны арқылы пысықтауымызға болады. (Бірінші партада отырған бала сабақтан не түсінгенін айтады, оны келесі балдар жалғастыруы қажет).
1 оқушы: Жасушасы жоқ ұсақ бөлшекті вирус деп атайды
2 оқушы: Иммунитет- ағзаның ауру қоздырғыштарын қабылдамайтын қасиеті.
Сабақты қорытындылау:
Негізгі терминдерді қайталау
Оқушының берген жауаптарына қарай білімдерін бағалау.
Үйге тапсырма: §2 ИТИС жөнінде қосымша хабарлама дайындап келу.
