Ми ді?іні? ??рылысы .Мишы?.

Алматы облысы,
Панфилов ауданы, ?ожбанбет би атында?ы орта мектебіні?

биология п?ні м??алімі ?ожабекова Айтжамал Бек?али?ызы

Та?ырыбы: Ми ді?іні? ??рылысы. Мишы?
Ма?саты:
- Миды? ??рылысы, ?ызметі, мишы?ты? ?ызметі туралы т?сінік беру.
- Тірек сызбалар к?рсете отырып, есте са?тау ?абілетін дамыту.
- Салауатты ?мір с?руге ша?ыру.
Саба? ?дісі: С?ра? - жауап.
Саба?ты? к?рнекілігі: ж?лынны?, миды? суреттері.

Саба?тиы? барысы:
І. ?йымдастыру кезе?і.
1. Амандасу
2. Т?гелдеу

ІІ. ?й тапсырмасын с?рау.
1. Ж?йке ж?йесіні? ма?ызы.
2. Ж?йке ж?йесіні? б?лімдері.
3. Ж?йке ж?йесіні? ??рылысы.
4. Ж?лынны? ??рылысы ?андай?
5. Ж?лынны? ?ызметі ?андай?

ІІІ. Жа?а материалды т?сіндіру.
Ми басс?йек ?уысында орналас?ан. Оны? орташа салма?ы 1300 - 1400 гр. Адамны? миы 20 жас?а дейін ?седі. Адам миы с?йы?ты?пен толтырыл?ан ?уыстардан т?рады. Осы ?уыстар ми ?арыншалары деп аталады. С?йы?ты? т?ссіз. Оны? ??рамында ?анны? жасушалары ж?не а?уыз болады. С?йы?ты? ми ішіндегі ?ысымды реттейді.

Миды 3 ?абатты ?абы?ша ?аптайды.
Олар :
1. ?атты ?абы?ша
2. Торлы ?абы?ша
3. ?антамырлы ?абы?ша

Ми
ми ді?і мишы? ?лкен ми сы?арлары
(сопа?ша ми, к?пір аралы? ми, орта??ы ми)

?атты ?абы?ша – миды? сырт?ы ?абы?шасы. Торлы ?абы?ша ?те ж??а, сонды?тан ?антамырлар аз. Ал кіші ?абы?ша к?птеген ?антамырлардан т?рады. ?антамырлармен ?ан ж?реді.
Сопа?ша ми ж?лынмен жал?асады. Сопа?ша миды? ?зынды?ы 2, 5 - 3 см. Сопа?ша ми а? зат с?р заттан т?рады. Сопа?ша ми ?ткізгіштік ж?не рефлекстік ?ызмет ат?арады. Сопа?ша миды? ?ткізгіштік ?ызметі ?ызуды ж?лын ар?ылы м?шелерге жеткізеді. Сопа?ша миды? рефлекстік ?ызметі мынадай:
1) ?ор?ану (ж?телу, ??су, т?шкіру, жас б?лу, к?зді жыпылы?тату).
2) тама? (ему, ж?ту, с?л б?лу, ас?орыту бездері)
3) ж?рек, ?антамырлар.
4) ?кпе ж?мысын жа?сартады.

Арт?ы ми?а - мишы? пен ми к?пірі жатады. Ми к?пірі орта??ы ми мен сопа?ша миды? аралы?ына орналас?ан. Сопа?ша ми мен орта??ы миды байланыстырып т?ратынды?тан ми к?пірі дейді. Ми к?пірі ар?ылы т?менірек орналас?ан б?лімдерден ?озу келеді.

Орта??ы ми – арт?ы ми мен аралы? миды? арасына орналас?ан. Ол алды??ы ми мен арт?ы миды бір - бірімен жал?астырып т?рады. миды? б?л б?лімі ар?ылы жо?ары ж?не т?мен ?арай ?ткізгіш ж?йке жолдары ?теді. Теріде пигментті? т?зілуін реттейді. Кенеттен шы??ан дыбыс, жары? тітіркендіргіштерін тез ба?дарлауды реттейді.

Аралы? ми - орта??ы миды? алды??ы жа?ында жатады. К?ру т?мпешіктері мен т?мпешік асты айма?тан(гипоталамус) т?рады. Аралы? мида да бір ми ?арыншасы бар. к?ру, д?м сезу, есту ж?не т. б. рецепторлардан келетін ?озу аралы? ми ар?ылы ?лкен ми сы?арларыны? ?ыртысына ?теді. Аралы? ми алмасу, ж?рек - ?антамырлары ж?йесі, ішкі секреция бездері, з?р шы?ару, ?й?ы ж?мысын реттейді. А?заны? ішкі ортасы, дене температурасы, тыныс алу, ?ан ?ысымыны? т?ра?ты болуы ар?ылы ми?а байланысты.

Мишы? – сопа?ша ми мен к?пірді? арт?ы жа?ында жатады. Мишы?ты? сыртында с?р заттан т?зілген ?ыртыстары ж?не ?те к?п иірімдері болады. С?р затты? астында а? заты орналасады.

Нейрондарды? мишы?тан шы?атын ?сінділері оны орталы? ж?йке ж?йесіні? барлы? б?лімдерімен байланыстырады. Мишы? дене б?лшы?еттеріні? ?йлесімді жиырылуын реттейді. ?сіресе мойын, т?л?а, ая? - ?ол б?лшы?еттеріні? ?оз?алысын, денені? тепе - те?дігін са?тайды. Егер мишы? жара?аттанса, адамны? ?ол - ая?ы тез шаршайды, ?оз?алысы, тепе - те?дігі, с?зі б?зылады.

ІV. ?орытындылау.
Енді балалар б?гінгі саба??а байланысты мен сендерге сандар к?рсетемін. Сол сандарды с?йлетеміз.
20
1400 - 1300 г
3
2
130 - 140 мг
Сонымен балалар, ми барлы? м?шелерді? ж?не м?шелер ж?йелеріні? ?ызметін ?йымдастырып, бас?арып, ?йлестіріп отырады. Ал?ан а?паратты ба?ылайды, салыстырады, ба?алайды.
V. ?йге тапсырма. Та?ырыпты о?ып келу.

О?ушыларды ба?алау

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Ми ді?іні? ??рылысы .Мишы?.»

Алматы облысы,
Панфилов ауданы, Қожбанбет би атындағы орта мектебінің

биология пәні мұғалімі Қожабекова Айтжамал Бекқалиқызы

Тақырыбы: Ми діңінің құрылысы. Мишық
Мақсаты:
- Мидың құрылысы, қызметі, мишықтың қызметі туралы түсінік беру.
- Тірек сызбалар көрсете отырып, есте сақтау қабілетін дамыту.
- Салауатты өмір сүруге шақыру.
Сабақ әдісі: Сұрақ - жауап.
Сабақтың көрнекілігі: жұлынның, мидың суреттері.

Сабақтиың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
1. Амандасу
2. Түгелдеу

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.
1. Жүйке жүйесінің маңызы.
2. Жүйке жүйесінің бөлімдері.
3. Жүйке жүйесінің құрылысы.
4. Жұлынның құрылысы қандай?
5. Жұлынның қызметі қандай?

ІІІ. Жаңа материалды түсіндіру.
Ми бассүйек қуысында орналасқан. Оның орташа салмағы 1300 - 1400 гр. Адамның миы 20 жасқа дейін өседі. Адам миы сұйықтықпен толтырылған қуыстардан тұрады. Осы қуыстар ми қарыншалары деп аталады. Сұйықтық түссіз. Оның құрамында қанның жасушалары және ақуыз болады. Сұйықтық ми ішіндегі қысымды реттейді.

Миды 3 қабатты қабықша қаптайды.
Олар :
1. Қатты қабықша
2. Торлы қабықша
3. Қантамырлы қабықша

Ми
ми діңі мишық үлкен ми сыңарлары
(сопақша ми, көпір аралық ми, ортаңғы ми)

Қатты қабықша – мидың сыртқы қабықшасы. Торлы қабықша өте жұқа, сондықтан қантамырлар аз. Ал кіші қабықша көптеген қантамырлардан тұрады. Қантамырлармен қан жүреді.
Сопақша ми жұлынмен жалғасады. Сопақша мидың ұзындығы 2, 5 - 3 см. Сопақша ми ақ зат сұр заттан тұрады. Сопақша ми өткізгіштік және рефлекстік қызмет атқарады. Сопақша мидың өткізгіштік қызметі қызуды жұлын арқылы мүшелерге жеткізеді. Сопақша мидың рефлекстік қызметі мынадай:
1) қорғану (жөтелу, құсу, түшкіру, жас бөлу, көзді жыпылықтату).
2) тамақ (ему, жұту, сөл бөлу, асқорыту бездері)
3) жүрек, қантамырлар.
4) өкпе жұмысын жақсартады.

Артқы миға - мишық пен ми көпірі жатады. Ми көпірі ортаңғы ми мен сопақша мидың аралығына орналасқан. Сопақша ми мен ортаңғы миды байланыстырып тұратындықтан ми көпірі дейді. Ми көпірі арқылы төменірек орналасқан бөлімдерден қозу келеді.

Ортаңғы ми – артқы ми мен аралық мидың арасына орналасқан. Ол алдыңғы ми мен артқы миды бір - бірімен жалғастырып тұрады. мидың бұл бөлімі арқылы жоғары және төмен қарай өткізгіш жүйке жолдары өтеді. Теріде пигменттің түзілуін реттейді. Кенеттен шыққан дыбыс, жарық тітіркендіргіштерін тез бағдарлауды реттейді.

Аралық ми - ортаңғы мидың алдыңғы жағында жатады. Көру төмпешіктері мен төмпешік асты аймақтан(гипоталамус) тұрады. Аралық мида да бір ми қарыншасы бар. көру, дәм сезу, есту және т. б. рецепторлардан келетін қозу аралық ми арқылы үлкен ми сыңарларының қыртысына өтеді. Аралық ми алмасу, жүрек - қантамырлары жүйесі, ішкі секреция бездері, зәр шығару, ұйқы жұмысын реттейді. Ағзаның ішкі ортасы, дене температурасы, тыныс алу, қан қысымының тұрақты болуы арқылы миға байланысты.

Мишық – сопақша ми мен көпірдің артқы жағында жатады. Мишықтың сыртында сұр заттан түзілген қыртыстары және өте көп иірімдері болады. Сұр заттың астында ақ заты орналасады.

Нейрондардың мишықтан шығатын өсінділері оны орталық жүйке жүйесінің барлық бөлімдерімен байланыстырады. Мишық дене бұлшықеттерінің үйлесімді жиырылуын реттейді. Әсіресе мойын, тұлға, аяқ - қол бұлшықеттерінің қозғалысын, дененің тепе - теңдігін сақтайды. Егер мишық жарақаттанса, адамның қол - аяғы тез шаршайды, қозғалысы, тепе - теңдігі, сөзі бұзылады.

ІV. Қорытындылау.
Енді балалар бүгінгі сабаққа байланысты мен сендерге сандар көрсетемін. Сол сандарды сөйлетеміз.
20
1400 - 1300 г
3
2
130 - 140 мг
Сонымен балалар, ми барлық мүшелердің және мүшелер жүйелерінің қызметін ұйымдастырып, басқарып, үйлестіріп отырады. Алған ақпаратты бақылайды, салыстырады, бағалайды.
V. Үйге тапсырма. Тақырыпты оқып келу.