Мидың құрылысы. Мишық

          Мидың  құрылысы.Мишық.

Сабақтың мақсаты: 1.Мидың құрылысымен және атқаратын қызметімен таныса отырып оқушылардың алған білімдерін, икемділіктерін тексеру, оқуға қызығушылығын, ынтасын арттыру.

2.Оқушылардың ой-өрісін кеңейту, шығармашылық қабілеттерін дамыту.

3.Танымдық қызығушылыққа,  жолдастық сезімге, ұқыптылыққа, мақсатқа жете білуге тәрбиелеу.

Сабақтың типі:Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі:  Ұжымдық ойлау, топтық жұмыс.

Сабақтың пән аралық байланысы: медицина, өзін-өзі тану.

Сабақтың көрнекілігі:Интрактивті тақта,слаидтар.

Сабақтың барысы.

1Ұйымдастыру  кезеңі.( Салемдесу,өзін-өзін реттеу,түгелдеу,топқа  бөлу,топ  басшыларға  бағалау  парақшасын  беру) 2 мин

1. топ  Әдемі
2.  топ  Елдос
3.  топ  Жанат

2.Үй  жұмысын  сұрау.6  мин

Миға  шабул.

1.Жүйке  жүйесінің  бөлімдері.

2.Орталық  жүйке  жүйесі  неден тұрады.

3.Шеткі  жүйке  жүйесі  неден тұрады.

4.Жұлынның  құрылысы

5.Жұлынның  ақ  және  сұр  затты  дегеніміз  не

6.Жұлын  түбірлері   қалай  аталады.

7.Жұлын   түбірлерінде   қандай  талшықтардан  құралады.

8.Жұлыннан  қанша  жұп   аралас   жұлын  жүйкелері  таралады.

9.Жұлында  жұлын  өзегі  қалай  орналасқан.

10.Жұлынның  қызметі.

11.Рефлекс  дегеніміз  не,олар  не  арқылы  іске асады.

12.Рецептор  дегеніміз не.Ең қарапайым  рефлекс.

Биологиялық  диктант  4 мин

1.Жүйке жасушасы           нейрон   деп аталады

2.Аксонның мүшелерге келіп таралған ұшы       рецептор

3.Нейронның қысқа өсіндісі      дендрит                 

4.Адам ағзасы жасушадан тұрады, ал жасушалар

жиынтығы           ұлпа     деп аталады.

5.Жұлынның диаметрі     1  см                 

6.Ми    бассүйек                     қуысында орналасқан

7.Жұлын      3       қабаттан тұрады

8.   Жұлын            омыртқа жотасында орналасқан

9.Жүйке жүйесі орналасуына қарай    орталық    және  шеткі деп бөлінеді

10.Жұлын    31       сегменттен тұрады.

Жұмбақ

Көрмеген   ешкім,дәмін  татып,

Қара   орман   асты,ұйыған   қатық   (ми)

Жаңа сабағымыз   не болды   10 мин

Мидың  құрылысы.Мишық  болды.

Жүйке  жүйесі орталық  және  шеткі  бөлімнен  тұрды. Орталық  бөлімі  ми мен  жұлыннан  тұрады.Жұлынмен  таныстық.  Жаңа  сабаққа  мәтін  берем  әр  топ  танысып  соны  бір-біріне түсіндіріп,топтарға   түсіндіреді.

Жақсы   енді  ми  бөліктеріне  тәжірибе  жасап    көрелік.6  мин

1  тәжірибе.Бағдарлау  рефлексін  бақылау.  Мұғалім  сәл үнсіздіктен  соң   қаламсаппен  партаны   тықылдатамын.Оқушылар  түгел  бастарын  соған   қарай  бұрылады.Солай   жалғастыра  береміз.СОСЫН  тоқтап  бір  оқушының  иыгына  қолымды  қоямыз, мұғалімге  қарайды  барлығы  сол  жаққа  бұрылады.Бұл  бағдарлау  рефлексі,сонда  қай ми жұмыс  жасады.орталық  ми.

2  тәжірибе.Жұтыну рефлексі.Жұтыну  үшін  міндетті  түрде тілдің  түбінде  тітіркендіргіш  әсер   етеді.Қай  мида  жүреді  жұтыну  рефлексі.сопақша  мида.Осы  жерде  сұрақ.Неліктен  кішкентай  балаларға  ілгек,кішкентай  шарик  беруге  болмайды.

3тәжірибе.

1-2  оқушымен  жасау.Көзін  жұмып  қолын  алға  созып сұқ  саусағымен  мұрынның  ұшына   апару  керек.

Шығармашылық    қабілетін   анықтау.5 мин

 Мысалы. И.С.Тургеневтің  ми -2012г

                  Д.И.Менделеевтікі-1571г

                  И.П. Павловтікі  -1625г

                  М.С.Горкийдікі- 1420г

Осы  атақты  адамдардың  миның  салмағы  әртүрлі.Ақыл-есінің  дамуылары  осыған  байланысты  ма.

2  сұрақ

Больницада  миында  ісігі бар  науқас  адам  жатыр.Ол  стаканды  алғысы  келеді,бірақ  оған   қолын   апара  алмайды.Бірнеше    рет  әрекеттен  кейін  ұстайды,бірақ  қатты  қысқаннынан  стакан  сынып  кетеді.   Қалай  ойлайсыңдар  миының  қай  бөлігінде  ісік  бар.

Сәкестендіру.3 мин

Тест тапсырмалары  3 мин

1.Ақпараттың үлкен көлемін қабылдап, өңдеуге

  қабілетті күрделі мүше

А) жұлын  Ә) ми   Б) жүйке

2.Жұлынның жалғасы

А) мишық   Ә) аралық ми    Б) сопақша ми

3.Сопақша ми мен ортаңғы миды жалғастырады

А) көпір   Ә) мишық    Б) аралық ми

4.Мидың жарық пен дыбысқа жылдам реакция

   көрсетуді қамтамасыз ететін бөлігі

А) ортаңғы ми   Ә) сопақша ми  Б) мишық

5.Зат алмасуды, су мен тамақ ішуді, дененің

    тұрақты температурасын сақтауды реттейді

А) сопақша ми  Ә) аралық ми   Б) ортаңғы ми

6.Мидың бұл бөлімі зақымданса адамның

   қимыл-қозғалысы бұзылады

А) аралық ми  Ә) мишық     Б) ортаңғы ми 

1.  Ә

2.  Б

3.  А

4.  А

5.  Ә

6.  Ә

Үйге  тапсырма. Мидың  құрылысы  оқу.Сурет  салу.30  сурет  2 мин

Рефлексия    Екі  жұлдыз  бір  тілек  2мин

Не  білдің 

Не  қиын  болды

Бір  ұсыныс

Бағалау. Топ  басшылары  сөйлейді.  2 мин

1ТОП

Мидың  құпиясы  адамды ерте  кезден  бастап  қызықтырған.Адам миы –ақпараттың  үлкен  көлемін  қабылдап,өңдеуге  қабілетті  күрделі мүше.Мидың  пішіні  күрделі  және  ол бас  сүйек  қуысында  орналасқан.Ересек  адам миының  орташа салмағы  1300-1400 г.Бұл  дегеніміз  организмнің  жалпы  салмағының  2  пайызы.Бірақ  жұмыс  істеген  кезде  ми организмде  түзілген  энергияның  25  пайызын  жұмсайды.

Сопақша  ми  -  жұлынның  жалғасы.Олардың  құрылысы  мен  қызметі  ұқсас.Ақ  зат  бетінде,ал  сұр  ядро  түрінде  ішінде  орналасқан.Сопақша  ми да  өткізгіштік  және  рефлекстік   қызмет атқарады.Сопақша  мидың сұр  затының  ядросы  арқылы    көптеген    рефлекстік  доғасы  өтеді.

1.асқорыту   сору,жұту,асқорыту  безінің  қызметі

2.қорғаныс   жөтелу,түшкіру,құсу.тыныс  алуды  реттейді,жүрек қантамырлады  реттейді.Ең  маңызды  тыныс  алу мен жүрек қантамырлар  орталықтары зақымданса  өлімге  душар  етеді.

Сопақша ми  тіл,жұтқыншақ,көмейқалқанша без,ірі  қан тамырлар басқаратын  жүйкелер шығады.

2 топ

Адам  миы  үш  негізгі  бөлімнен   ми  діңінн (сопақша  ми,көпір,ортаңғы  ми,аралық  ми),мишық  жән  үлкен  мисыңарларынан   тұрады.Олардың  барлығы  бір-бірінен   құрылысы    мен   қызметі  бойынша    ерекшеленеді.

Сопақша   ми  көпір  арқылы   ортаңғы ми,аралық ми  және  үлкен  ми  сыңарларына  қозуды  өткізеді.Көпір  сопақша  миды ортаңғы  мимен  жалғастырады.Сонымен  қатар  көптеген  рефлекстік қызмет  атқарады.Сопақша  ми мен көпір  зақымданса,нейрондар  тіршілігін  жояды,да белгілі мүшелерге  өткізгіштік  қызмет  тоқтайды,бұдан тіршілік  тоқтап  қалуы  мүмкін.

Көлемі  жағынан  ең кішісі.

Ортаңғы  ми  жарық  пен  дыбысқа  елең  етіп,жылдам  реакция  көрсетуді  қамтамасыз  етеді.Басты  бұруға және  жарық күшіне  байланысты  көз  бұршағының  қисықтығына,  қарашық мөлшерін  өзгертеді,бұлшық  ет тонусын,оның  ширақтығын сақтайды.Жарқ еткен жарыққа немесе кенеттен  шыққан  бір дыбысқа  жалт  бұрылып  қарау  адамға  қауіпті болуы  да мүмкін.Дененің тұрған тұрысының, түзу қозғалысының,отырысының,баспалдақпен көтерілуі мен түсуінің,шыр айналуының  рефлекстері ортаңғы  миға байланысты.Мұның барлығы  тепе-теңдікті  сақтау  мүшелерініңқатысуымен  үйлесімді  түрде  жүзеге  асырылады.

3топ

Аралық  ми  арқылы    импульстер  барлық  рецепторлардан көру,есту,тері,дәм сезу,үлкен  ми сыңарларының қыртысына  түседі.Жүру,жүзу сияқты  күрделі қозғалғыш  рефлекстердің көп  бөлігі  аралық мимен  байланысты.Оның  ядролары әртүрлі  ішкі мүшелер  жұмысын үйлестіреді.Аралық ми зат  алмасуды,су мен  тамақ   ішуді,дененің тұрақты температурасын  сақтайды.Аралық  мидың кейбір ядроларының  нейрондары  гуморальдық   реттелуді жүзеге  асыратын  биологиялықбелсенді    заттар   өндіреді.