??старды? генетикалы? жа?ына жор?алаушылар?а ??сас екендігі д?лелденген. Триас кезе?інде дамып ?ша ал?анымен да, орманда тіршілік етіп, а?аштан а?аш?а секіргенде, біраз ?ашы?ты??а ?алы?тау,а ?анатын пайдалан?анды?ы бай?алады. ?азіргі кезде д?ниеж?зіні? т?рлі айма?тарында ?аза?станда ??старды? 489 т?рі кездеседі. Оларды? дене температурасы т?ра?ты, жылы?анды ?рі жо?ары (+41; +43 0С).
??стар барлы? ??рлы?тарда тарал?ан.
??стар таби?атты? ажары, таби?атты? с?лулы?? с?нін, сазды ?н?ін де, келтіретіндер-??стар. ??старды? д?мді еті, ж?ырт?асы, мамы?ы са??ыры?ы т.б. ?німдерін к?нделікті пайдаланамыз.
??старды дене ??рылысына, тіршілік ?рекетіне байланысты 3 топ?а б?леді. Олар: ?ырт?ссіздер (ж?гіретін ??стар); ж?зетін ??стар (пингвиндер); ?ырт?стілер (?шатын ??стар).
1-топ ?ырт?ссіздер немесе ж?гіретін ??стар
Б?ларды? т?с с?йегі жалпа? ?рі оны? ?ыры болмайды. Олар ?ша алмайды, біра? ??рлы?та (ашы? ала??ай жерлерде) ?те жылдам ж?гіреді.
2-топ Ж?зетін ??стар (пингвиндер)
Галапагос пингвин, Корольдік пингвині,Сандер пингвиндері,Магеллан пингвині.
??старды? ішіндегі ерекше тобы. Оларды? алды??ы ая?тары ескекке айнал?ан.
3-топ ?ырт?сті (?шатын) ??стар
?азіргі кездегі ??старды? е? т?рі к?п тобы. Т?сс?йекте жа?сы жетілген ?ыр болады. ?анаттары да ?зын, с?йірлен келеді. ?а??а с?йектері же?іл
4-топ: Ашы? далалы ал?аптарда?ы ??стар
?анаттары ке?, ?алы?тап ?шу?а бейім болады. Кейбір т?рлеріні? ая?тары жа?сы жетілген. Сонды?тан олар жылдам ж?гіре де алады.
5-топ:Жыл ??стары
Жыл ??стары к?зде о?т?стіктегі жылы айма?тар?а жылыстап, к?ктемде елімізге ?айтадан оралады
6- топ ?ыстай шы?атын ??стар
?ыстай шы?атын ??стар жыл бойы бір айма?та тіршілік етіп, к?бейеді. Еш?айда жылыстамайды. Ондай ??старга ?ар?алар, тор?айлар, сауыс?андар, шымшы?тар жатады.
ІV Практикалы? ж?мыс 1.Та?ырыбы: ОББО-?ы ??стар
Ма?саты: ??старды ?ауырсын ар?ылы аны?тау, кестені толтыр.
№ ??стар т?рі, аты. отаны саны
1
?орытынды :
Кестені толтырады.Барлы?ы ?анша ??стар санын айтады. Кесте, кітапша жасау.
V Феноба?ылау ?й ??стары жырт?ыш ??стар ?оз?алыс белсенділігін аны?тау. Феноба?ылау д?птерлерін толтырады. Феноба?ылау к?нделігі
?орытынды. Пысы?тау с?ра?тары
??стар топтарын ата?
??старды? дауысын табу.
С?ра?атар?а жауап айталыды. С?ра?тар?а жауап береді.
?й тапсырмасы. Бізде орталы?та?ы ??стар туралы реферат жазып келу. ??стар туралы м?лімет тауып реферат жазып келеді. Реферат, ??стар сипатамасы кітапша.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Білімлік:Құстардың тіршілік әрекеттер, құрылысы, жабыны жер бетінде кеңінен таралғандығы және ұшуға бейімделгендігі, әрі жылықанды жоғарғы сатылы омыртқалы жануарлар екенімен таныстырып және олардың ерекшеліктеріне түсінік беру.
Тәрбиелік:Сабақта алған теориялық білімдерін практикада пайдалана білуге, тез жауап бере білуге, ғылыми деректер мен білімдерін толықтырып дамыту.
Дамытуышылық:Табиғат сырларын тереңірек біле түсіп, құстарды қорғауға және аялауға тәрбиелеу.
Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту
Сабақтың түрі: Қалыпты сабақ
Сабақтың әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, көрнекіліктерді демонстрациялау, көрініс, т.б.
Құстар класы – омыртқалы жануарлардың ұшуға бейімделген түрі.
Құстардың генетикалық жағына жорғалаушыларға ұқсас екендігі дәлелденген. Триас кезеңінде дамып ұша алғанымен да, орманда тіршілік етіп, ағаштан ағашқа секіргенде, біраз қашықтыққа қалықтау,а қанатын пайдаланғандығы байқалады. Қазіргі кезде дүниежүзінің түрлі аймақтарында Қазақстанда құстардың 489 түрі кездеседі. Олардың дене температурасы тұрақты, жылықанды әрі жоғары (+41; +43 0С).
Құстар барлық құрлықтарда таралған.
Құстар табиғаттың ажары, табиғаттың сұлулықһ сәнін, сазды әнңін де, келтіретіндер-құстар. Құстардың дәмді еті, жұыртқасы, мамығы саңғырығы т.б. өнімдерін күнделікті пайдаланамыз.
Құстарды дене құрылысына, тіршілік әрекетіне байланысты 3 топқа бөледі. Олар: қыртөссіздер (жүгіретін құстар); жүзетін құстар (пингвиндер); қыртөстілер (ұшатын құстар).
1-топ Қыртөссіздер немесе жүгіретін құстар
Бұлардың төс сүйегі жалпақ әрі оның қыры болмайды. Олар ұша алмайды, бірақ құрлықта (ашық алаңқай жерлерде) өте жылдам жүгіреді.
Құстардың ішіндегі ерекше тобы. Олардың алдыңғы аяқтары ескекке айналған.
3-топ Қыртөсті (ұшатын) құстар
Қазіргі кездегі құстардың ең түрі көп тобы. Төссүйекте жақсы жетілген қыр болады. Қанаттары да ұзын, сүйірлен келеді. Қаңқа сүйектері жеңіл
4-топ: Ашық далалы алқаптардағы құстар
Қанаттары кең, қалықтап үшуға бейім болады. Кейбір түрлерінің аяқтары жақсы жетілген. Сондықтан олар жылдам жүгіре де алады.
5-топ:Жыл құстары
Жыл құстары күзде оңтүстіктегі жылы аймақтарға жылыстап, көктемде елімізге қайтадан оралады
6- топ Қыстай шығатын құстар
Қыстай шығатын құстар жыл бойы бір аймақта тіршілік етіп, көбейеді. Ешқайда жылыстамайды. Ондай құстарга қарғалар, торғайлар, сауысқандар, шымшықтар жатады.
ІV
Практикалық жұмыс
1.Тақырыбы: ОББО-ғы құстар
Мақсаты: Құстарды қауырсын арқылы анықтау, кестені толтыр.
№
Құстар түрі, аты.
отаны
саны
1
Қорытынды :
Кестені толтырады.Барлығы қанша құстар санын айтады.
Кесте, кітапша жасау.
V
Фенобақылау
Үй құстары жыртқыш құстар қозғалыс белсенділігін анықтау.
Фенобақылау дәптерлерін толтырады.
Фенобақылау күнделігі
Қорытынды .
Пысықтау сұрақтары
Құстар топтарын ата?
Құстардың дауысын табу.
Сұрақатарға жауап айталыды.
Сұрақтарға жауап береді.
Үй тапсырмасы.
Бізде орталықтағы құстар туралы реферат жазып келу.
Құстар туралы мәлімет тауып реферат жазып келеді.
Реферат, құстар сипатамасы кітапша.
Үйірме: фенология
Жетекші:Елемесова А.Т
Күні:10.12-14.12.12ж
Мектеп:№47,23,33,26,,31
Сыныбы:5-7
Тақырыбы: «Қызыл кітап және оған енген жануарлар»
Сабақтың мақсаты:
Мақсаты:
Білімлік:Жануарлар мен өсімдіктердің Қызыл кітабымен таныса отырып, жануарлар мен өсімдіктер түрлері туралы ақпарат алуға үйрету.
Дамытуышылық:Тіршілік иелерінің бір-бірімен байланысы туралы білімдерін жетілдіру; оқушылардың экологиялық білімдерін дамыту.
Тәрбиелік:Табиғатты қорғауға және оған қамқорлықпен қарауға тәрбиелеу.
Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту
Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Сабақтың әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, көрнекіліктерді демонстрациялау, көрініс, т.б.
Сабақтың көрнекілігі: «Жануарлар мен өсімдіктердің Қызыл кітабы» тақырыбындағы сандық ресурстар, тақтада жазылған тапсырмалар, слайд түрлері, үлестірме материалдар, физикалық карта, жануарлардың атрибут-суреттері.
І. Ұйымдастыру кезеңі.
Психологиялық дайындық.
ІІ. Өткен материалды қайталау.
Үй тапсырмасын сұрау.
ІІІ. Жаңа тақырып.
Дайындық кезеңі.
«Шеңбер аясында» рөлдік ойын-жаттығуы.
Жаңа тақырыпты түсіндіру.
а) Бейнефильм, слайдтар бойынша жануарлармен танысу.
ә) Мәтінмен жұмыс
Сергіту сәті.
б) Бақылау күнделігі бойынша жұмыс
в) Экологиялық есептер
ІV. Бекіту.
«Жануарлар» тарауы бойынша тест тапсырмаларын компьютерде орындау.
Енді, балалар, осы жануарлар туралы «Шеңбер аясында» атты рөлдік ойын-жаттығуын орындайық.
Оқушыларға сұрақ қойылады.
Балалар, мына жануарлар орманда барлығы бірге тіршілік етеді екен. Бірақ олардың өмір сүретін жерлері күннен күнге азая беріпті. Неліктен деп ойлайсыңдар?
Әр жауап сайын таспа байланады да, шеңбер аясы кішірейе береді. Осы жағдайдан кейін нені байқауға болатынын сұраймын.
Адамдар жер бетіндегі тіршілікті сақтап қалу үшін не істеу керек деп ойлайсыңдар?
Жаңа тақырыпты түсіндіру.
- Бүгін біз сендермен жануарлар мен өсімдіктерді сақтап қалу үшін, олардың жойылып кетпеуін қадағалау үшін арналған «Жануарлар мен өсімдіктердің Қызыл кітабы» туралы тақырыбымен танысамыз. 1948 жылы дүние жүзінің ғалымдары Халықаралық табиғатты қорғау одағын құрды. Бұл одақ жойылып бара жатқан жануарлар туралы тұңғыш кітап шығарды. Кітап «Деректердің Қызыл кітабы» деп аталды. Ал Қазақстанда Қызыл кітап 1978 жылы басылып шықты. Оған республикамыздағы сирек кездесетін және жойылып бара жатқан жануарлар мен өсімдіктер енгізіліп, қорғауға алынды. Қазақстанның әр жерлерінде қорықтар мен ұлттық саябақтар құрылды. (Қорықтардың атауларын оқып көрсету. Слайд) Батыс-Алтай қорығы Шығыс Қазақстан облысының аумағанда.
-Енді, балалар, біз Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген кейбір жануарлардың түрлерімен танысамыз.
а) Бейнефильм, слайдтар бойынша жануарлармен таныстыру.
Құлан, қоқиқаз, арқар, барыс туралы бейнефильм бойынша оқушыларға әңгімелету, қалған деректерді өзім толықтырып айтамын. Слайд бойынша дуадақ, бүркіт, аққу, тырна, қарақұйрық, жолбарыс, т.б көрсетіледі.
Мәтінді оқып көрсету;
Мәтін желісі бойынша сұрақтарға жауап алу
Мониторда есептердің мәтіні жазылады, әр оқушы өз бетінше орындайды.
Борсықтар орманда мекен етеді. Бұл пайдалы жануарлар. Олардың қорегі – орман зиянкестері. Егер бір борсық бір күнде 1кг жәндіктер мен тышқандарды жейтін болса, 1аптада қанша зиянкестерді жей алады? (7кг)
2. Қорықтағы маралдарға шөп берілді. Егер бір марал 12кг шөп жесе, үш маралға неше кг шөп керек? (36кг)
Ортаға жануарлар маскаларын киген оқушылар шығып, жасыл таспаның ішіне орналасады.
Жаңа тақырыпты дәптерлеріне жазады.
Слайд көріп, сұрақтарға жауап береді.
Мәтінді оқушыларға тізбектей оқыту;
Есептерді шешеді
ІV
Практикалық жұмыс
1.Тақырыбы: ОББО-ғы қызыл кітапқа енген жануарлар мен құстар.
Мақсаты: Қызыл кітапқа енген жануарлар мен құстарды кестені толтыру.
№
Қызыл кітапқа енген жануарлар мен құстар
отаны
саны
1
Қоңыр аю
Қорытынды :
Кестені толтырады.Барлығы қанша қызыл кітапқа енген жануарлар мен құстар санын айтады.
Кесте, кітапша жасау.
V
Берілген құстар бойынша фенобақылау
Үй құстары, түйе құс қозғалыс белсенділігін бақылау.Трафаретті толтыру.
Фенобақылау дәптерлерін толтырады.
Фенобақылау күнделігі
Қорытынды .
Оқушыларға Қазақстанда мекендейтін Қызыл кітапқа жазылған жануарлар мен өсімдіктердің аттары беріліп, суреттерді картаға орналастыру керек.
Оқушылар Қазақстанда мекендейтін Қызыл кітапқа жазылған жануарлар мен өсімдіктердің аттарын атап, суреттерін картаға орналастырады.
Қызыл кітапқа енген жануарлардың картасы
Үй тапсырмасы.
Бізде орталықтағы Қызыл кітапқа жазылған жануарлар мен құстар туралы реферат жазып келу.
Қызыл кітапқа жазылған жануарлар мен құстар туралы мәлімет тауып реферат жазып келеді.
Реферат, Қызыл кітап құрастыру.
Үйірме: фенология
Жетекші:Елемесова А.Т
Күні:04.12-07.12.12ж
Мектеп:№47,23,33,26,,31
Сыныбы:5-7
Тақырыбы:Сүткоректілер класы.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік : Оқушыларға сүтқоректілер класының түрлері және маңызы туралы білім беру
Тәрбиелігі: Оқушыларды сүтқоректілер класының кейбір өкілдерін қорғауға тәрбиелеу
Дамытушылығы : Сүтқоректілер класының кейбір өкілдерінің ішкі және сыртқы құрылысындағы ерекшеліктері туралы оқушы ойын дамыту
3.Аңыз әңгімелер мен жұмыс аңыз әңгімелер білім әлемінде
Топ оқушыларына мәтін тарату
Сынып оқушыларын 4 топқа бөлу
1-топ Сүтқоректілер класына сипаттама
2-топ Сүтқоректілердің ішкі құрылысы
3-топ Сүтқоректілердің сыртқы құрылысы
4-топ Сүтқоректілердің түрлері мен өкілдері
Сүтқоректілердің қоректену жүйесіндегі мүшелерді ретімен жаз
Ауыз, өңеш, аш ішек, тік ішек, аналь тесігі, жұтқыншақ, тоқ ішек, қарын
Халықтық педагогика бүгінгі сабақта 7-жоқ
1.Жерде өлшеуіш жоқ
2.Аспанда тіреуіш жоқ
3.Таста тамыр жоқ .
4.Тасбақада талақ жоқ
5.Аллада бауыр жоқ
6.Аққуда сүт жоқ
7, Жылқыда өт жоқ
Неліктен атта өт жоқ, сиырда күрек тіс жоқ?
Жер әлемді жасап біткен соң құдай адамнан:–Қайсысын ұзақ жасайын жазды ма, қысты ма?- деп сұрайды. Адам оған :-Оны менің достарым ат пен өгізден сұра. Олар қалай десе солай болсын деп жауап береді. Құдай алдымен аттан сұрады.—Сен қалай болғанын қалар едің,қыстың ұзақ болғанын ба, жоқ қыстан гөрі жаздың ұзақ болғанын ба?—Мен жаздың ұзақ болғанын қалар едім,-деді ат,-әйтпесе қыста менің тұяқтарым қатты мұздап қалады.Құдай содан кейін өгізден сұрайды:-Сен не дейсің, саған қайсысын ұзартып, қайсысын қысқартқанын қолайлы?—Қысты ұзартқан дұрыс қой,- деді өгіз,-жаздың ыстығында менің мұрнымнан су тоқтаусыз ағады. Құдай дәл солай істеді,қысты ұзақ, жазды қысқа етті. Өгіздің жауабын естіп ашуланған ат оны дәл су-су болып тұратын тұмсықтан келіп бір тепті.Тепкенде де қатты тепті, алдыңғы тістерін қағып түсірді .Өгіз атты сүзіп, өт қабын жарып жіберді. Үлкендердің айтуынша содан бері атта өт жоқ. Сиырда алдыңғы күрек тіс жоқ
Топқа бөлінеді. Тапсырманы оқып, қарсы топқа мазмұндайды. Қарсы топ сұрақтар қояды.
Тақтаға тез асқорыту мүшелерін тізіп шығады.
7жоқты атайды.
Итте бұғана сүйек жоқ
Бақада қабырға жоқ
Балықта қабақ жоқ
Жыланда аяқ жоқ
Құста тіс жоқ
Акулада торсылдақ жоқ
Сиырда—————-жоқ
Аңызды тыңдап, сиырда не жоқ екенін табады.
Инструктивті карта
ІV
Практикалық жұмыс
Тақырыбы: ОББО-ғы сүтқоректілер
Мақсаты: Сүтқоректілерді табу, кестені толтыр.
№
Сүтқоректі түрі, аты.
отаны
саны
1
Қоңыр аю-Зита
Евразия
2
Қорытынды :
Кестені толтырады.Барлығы қанша сүтқоректі санын айтады.
Кесте, кітапша жасау.
V
Фенобақылау
Үй қояны, жыртқыш аңдар, тұяқтылардың тамақтануын бақылау.
Фенобақылау дәптерлерін толтырады.
Фенобақылау күнделігі
Қорытынды .
Пысықтау сұрақтары
1.Суда мекендейтін сүтқоректілерді ата?
2.Ұшатын сүтқоректілерді ата?
3.Топырақ астында мекендейтін сүтқоректілерді ата?
