Гидраның ішкі құрылысы

Сабақтың аты

Гидраның ішкі құрылысы. Денесінің қосқабаттылығы. Эктодерма және энтодерма. Жасушаларының әртүрлілігі.

Сілтеме

Жоспар

Жалпы мақсаты

1.Гидраның ішкі құрылысын білу.

2.Ішкі құрылысындағы жасуша органоидтерінің қызметін түсіну.

3.Гидра құрылысының басқа организмдерден айырмашылықтарын үйрену.

Күтілетін нәтиже

1.Гидра денесінің эктодерма және энтодерма қабаттарынан тұратынын біледі.

2.Эктодерма қабатында атпа жасушалары орналасады, бұл жасушалардың қорғаныш, қорегін аулау қызметін атқаратынын түсінеді.

3. Гидраның басқа организмдерден айырмашылығы арнаулы тыныс алу және зәр шығару мүшелерінің болмайтынын үйренеді.

Негізгі идеялар

Ішекқуыстылар – денесі екі қабатты жасушалардан құралған, бір ғана қуысты, көжасушалы жануарлардың ішіндегі ең қарапайым құрылысты жәндіктер. Гидра денесінің дәл ортасынан ойша білік жүргізіп, қармалауыштарын бойлай бірнеше мөлшерлес бөліктерге бөлуге болады. Жан - жаққа сәлелерше таралған бөліктерге тең бөлінген жәндіктер сәулелі симметриялы жәндіктер деп есептеледі. Гидраның қапшық тәрізді денесі жасушалардың екі қабатынан сыртқы қабаты – эктодерма, ішкі қабаты – энтодермадан құралады.

Оның бүкіл денесінде, әсіресе қармалауыштарында жауынан қорғанатын және жемін аулағанда пайдаланатын атпа жасушалар болады. Атпа жасушаның цитоплазмасы, ядросы және көпіршік тәрізді атпалы дорбашасы көзге бірден шалынады. Атпалы дорбашаның ішінде жіңішке түтікше – атпа жіпшесі орналасады. Гидраның денесінен қылтиып шығып тұратын сезімтал өскін осы атпалы дорбаашаны іске кірістіреді. гидраның тері - бұлшықетінің астын ала көптеген жүйке жасушалары орналасады. Жасушалардың тітіркенуді бірінің - біріне берілуіне байланысты бұлшықет талшықтары жиырылады да, гидра денесін жиырады. Жүйке жасушасының сыртқы әр түрлі қимылдарға жауап беруі тітіркенгіштік деп аталады.

Тапсырмалар

1. Ой қозғау (түрткі сұрақ)

2.Топтық жұмыс (оқы, ойлан, бөліс, талқыла)

3.Жұптық жұмыс

(суретпен жұмыс)

4.Жеке жұмыс (сәйкестігін анықта)

Сабақ бойынша мұғалімнің жазбалары: (мұғалім және оқушы немен айналысады)

І.Ұйымдастыру (2 минут)

1. Сынып оқушыларына жағымды ахуал туғызу (жүректен - жүрекке, тілек айту)

2. Топқа біріктіру (сурет қиындылары арқылы топқа топтастыру).

Үй тапсырмасына шолу; зымыран сұрақ (2мин)

1.Тип неге ішекқуыстылар деп аталған?

2. Гидра қорегін қалай ұстайды ?

3. Гидра қалай тыныс алады ?

4. Атпа жасушалардың қызметі қандай ?

5. Гидраның энтодермасында қандай жасуша түрлері болады ?

6. Ішекқуыстылардың эктодермасында кездесетін жасушалар ?

Тұсаукесер (3мин)

Ой қозғау (түрткі сұрақ)

Гидраның ішкі құрылысының суреті жасырылады, оқушы сұраққа жауап беру арқылы суретті табады.

Мадақтау арқылы формативті бағалау

Табыс критерийлері:

1.Гидра денесінің эктодерма және энтодерма қабаттарынан тұратынын білемін.

2.Эктодерма қабатында атпа жасушалары орналасады, бұл жасушалардың қорғаныш, қорегін аулау қызметін атқаратынын түсінемін.

3. Гидраның басқа организмдерден айырмашылығы арнаулы тыныс алу және зәр шығару мүшелерінің болмайтынын үйренемін.

Негізгі бөлім

Топтық жұмыс (оқы, ойлан, бөліс, талқыла) (20 мин)

Топтарда 5 рөлді анықтайды: көшбасшы, баяндамашы, хатшы, уақыт сақшысы және бақылаушы.

1 топ

2 топ

Әр топтың бақылаушысы соңында бағалау парағын таныстырады.

«екі жұлдыз бір ұсыныс» арқылы формативті бағалау жүзеге асырылады.

Жұптық жұмыс (суретпен жұмыс)

1. Гидраның сыртқы құрылысын қарастырып, сипатта. Дене бөліктерін көрсет.

1. __________________________________________________

2.__________________________________________________

3. __________________________________________________

Сурет .

2. «Эктодерма» дегеніміз: ______________________________________________________________________________________________

3. «Энтодерма» дегеніміз: ___________

_____________________________________________________________________________

4 .Гидраның ішкі және сыртқы қабаттарындағы жасушаларының құрылысын сурет бойынша белгіле:

Сурет:

1.___________________________2.___________________________3.___________________________

4.___________________________

5.___________________________

6.___________________________

7.__________________________

8.___________________________

5. Қорытынды жаса: біржасуша және көпжасушалы жануарларды салыстыр

Жұптардың өз-ара бағалауы

Жеке жұмыс. (сәйкестігін анықта) (5мин)

Сәйкестігін анықта:

Жасуша қабаттары Жасуша түрлері Қызметі

I. Эктодерма 1,6,7, 1Атпа Г А) Тері жабыны

II. Энтодерма 2,5,4,3 2. Жүйке В Б) Қозғалуы

3. Жұмыртқа жасуша А В) Тітіркену

4. Сперматозоид Ж Г) Қорғаныш

5. Асқорыту Д Д) Асқорыту

6. Тері- бұлшықет Б Е) Регенерация

7. Аралық Е Ж) Көбею

Дайын үлгі жауап арқылы (өзін-өзі бағалау)

Қорытынды бөлім.

Сабақ рефлексиясы (ұнады, қиын болды, тілегім) (3мин)

Кейінгі тапсырмалар

Кейінгі оқу

Сабақтың аты

Сегізаяқтар, кальмар, каракатица. Олардың құрылысындағы ерекшеліктер. Қозғалуы. Қоректенуі. Мінез-құлығы. Биогеоценоздағы рөлі және практикалық маңызы.

Сілтеме

Жоспар

Жалпы мақсаты

1.Сегізаяқтар, кальмар мен каракатица құрылысындағы ерекшеліктерді білу.

2.Қозғалуын, қоректенуін, тіршілік әрекетін түсіну.

3.Биоценоздағы рөлі мен практикалық маңызын оқып үйрену.

Күтілетін нәтиже

1.Сегізаяқтар, кальмар мен каракатица құрылысындағы ерекшеліктерді біледі.

2.Қозғалуын, қоректенуін, тіршілік әрекетін түсінеді.

3.Биоценоздағы рөлі мен практикалық маңызын оқып үйренеді.

Негізгі идеялар

Калмарлар, каракатицалар, сегізаяқтар өте жылдам реактивті қозғалыс жасайды. Олар саңылауы арқылы шапанша қуысына су жинап алады да , оны түрі өзгерген аяқ ойысынан күшпен айдап шығарады. Тереңсу кальмарының ұзындығы -18 метр, мұның 10 метрі қармалауыш.

Тапсырмалар

1. Ой қозғау.( жұмбақ шешу)

2.Топтық жұмыс (ақпараттар алаңы)

3. Жұптық жұмыс (суреттер сөйлейді)

4.Жеке жұмыс (тест сұрақтары)

Сабақ бойынша мұғалімнің жазбалары: (мұғалім және оқушы немен айналысады)

І.Ұйымдастыру (2 минут)

1. Сынып оқушыларына жағымды ахуал туғызу (шеңберге бір – біріне тілек айту)

2. Топқа біріктіру ( арқылы).

Үй тапсырмасына шолу. (зымыран сұрақтар)

1.Ұлулардың асқорыту жүйесіндегі ерекше без? (Бауыр)

2. Ұлулар типінде қанша түр бар? 130 мың

3.Ұлулардың тұлғасынан түзілетін ерекше қабат? Шапанша (мантия)

4.Ұлулардың негізгі қоғалу мүшесі? Аяқ

5. Қосжақтаулы ұлулар? (Айқұлақ)

Мадақтау арқылы формативті бағалау

Тұсаукесер (3мин)

Ой қозғау (жұмбақ шешу)

Жұмбақ шешу

Аяғы, тұлға, басы бар, Аяғы бар басы жоқ,

Сыртында сауыт тасы бар. Тұлғасы бар қарны тоқ.

Ойланып көр балалар, Екі жақтау қорғаны,

Шешуін оның табыңдар. Ол болмаса сорлады.

(Ұлу) (Айқұлақ)

Бақалшағы жоқ сыртында,

Үккісі бар ұртында.

Корегін ұстар таяғы,

Арқанға ұқсас аяғы (Сегізаяқ)

Мадақтау арқылы формативті бағалау

Табыс критерийлері:

1.Сегізаяқтар, кальмар мен каракатица құрылысындағы ерекшеліктерді білемін.

2.Қозғалуын, қоректенуін, тіршілік әрекетін түсінемін.

3.Биоценоздағы рөлі мен практикалық маңызын оқып үйренемін.

Негізгі бөлім

Топтық жұмыс (ақпараттар алаңы) (20мин)

Топтарда 5 рөлді анықтайды: көшбасшы, баяндамашы, хатшы, уақыт сақшысы және бақылаушы.

1. топ ( Сегізаяқтылар)

2. топ ( Калмарлар)

Әр топ өздеріне тапсырылған тапсырма бойынша тақырыпты талқылап, баяндамашылары түсіндіреді,сұрақтарға жауап береді.

3. Жұптық жұмыс (суреттер сөйлейді)

Жеке жұмыс (кесте толтыру)

1.Шеміршекті бассүйегінде ми орналасады?

А) кальмар + в) каракатица с) сегізаяқ д) айқұлақ

2.Кальмарлар суда қанша жылдамдықпен жүзеді?

А) 55 км\сағ в) 45 км\сағ с) 50 км\сағ + д) 30 км\сағ

3.Жемін аулау үшін құмға бас бөлігіндегі ойыстан су атқылататын басаяқты ұлулар өкілі?

А) кальмар в) каракатица+ с) сегізаяқ д) айқұлақ

4.Жауынан құтылу үшін сиялы сұйықтық шашатын ұлу?

А) кальмар в) каракатица с) сегізаяқ + д) айқұлақ

5.Басаяқты ұлулардың қанша түрі бар?

А) 500 в) 600 с) 700 д) 800+

6.Тереңсу кальмарының ұзындығы?

А) 18 м + в) 28 м с) 12м д) 20м

Дайын үлгі жауап арқылы бағалау.

Қорытынды бөлім.

Сабақ рефлексиясы (ұнады, қиын болды, тілегім) (2мин)

Кейінгі тапсырмалар

Тақырыпты оқу.

Кейінгі оқу