А?заны? ішкі ортасы

Саба?ты? ма?саты:   

а)      білімділік :   ?ан жасушалары мен ?антамырларыны?   адам а?засында?ы ма?ызын айту, ??рылыстарымен мен ат?аратын ?ызметі туралы о?ушыларды? білімдерін ?алыптастыру, ?лпа туралы ал?ан білімдерін дамыту.

б) дамытушылы? ма?саты: О?ушыларды? ?ан таратушы м?ше туралы білімін жетілдіру, ?ан жасушалары туралы ал?ан білімдерін ке?ейтіп дамыта т?су ?шін ?осымша материалдар пайдалану?а, ?з ойын т?жырымдап жеткізе білуге ?йрету, ойлау ?абілетін дамыту.

в) т?рбиелік: о?ушыларды салауатты ?мір салтын ?алыптастыру?а, дене гигиенасы,  тазалы? са?тау?а, а?заны? иммунды? ?ызметін арттыру?а ба?ыттал?ан жатты?уларды жасау?а баулу, фитотерапия, ?ан  ауруларынан са?тану?а,?лтты? емдеу ?дістерін ?олдану?а ?йрету к?зделеді.

Саба?ты? п?наралы? байланыс: химия, физика, дене шыны?тыру

Саба?ты? ?дісі: т?сіндіру, с?ра?-жауап.

Саба?ты? к?рнекілігі: компьютер, электронды о?улы?, ?ан жасушалары салын?ан суреттер,   кеспелер. Микроскоп, микропрепарат.

Саба?ты? жоспары:

І.   ?йымдастыру кезе?і.

ІІ. Ми?а шабуыл-  Нені білу керек ?

ІІІ. Лекция тезистері- тірек сызба ар?ылы

      а)А?заны? ішкі ортасы туралы толы? ма?л?мат айтылады.

І?. Венн диаграммасы:

1. А?заны? ішкі ортасыны? ерекшеліктері

     2. ?ан жасушаларыны? т?рлерін ай?ындау. Зертханалы? ж?мыс №

?. Топтастыру ?дісі ар?ылы ?анны? адам а?засында?ы  ?ызметеріне   

      жалпы шолу

 а) Сурет бойынша ж?не тірек сызба ар?ылы иммунды ж?йе т?сіндіріледі.

?І  Кім жылдам -?ан ??ю топтарын аны?тау

?ІІ. Инсерт ?дісі н/е т?ртіп алу ?дісі

?ІІІ. Саба?ты ба?алау.

 

 

Саба?ты? барысы:

І.  ?йымдастыру кезе?і

      а) Психологиялы? дайынды?

      б) Саба?ты? та?ырыбы мен ма?саты ай?ындалады.

ІІ.  Ми?а шабуыл - нені білу ?ажет ?

 о?ушылар ?ткен саба?тарда?ы тірек с?здерді, биологиялы? терминдік с?здерді жылдам ?рі тияна?ты жаттау?а м?мкіндік береді. О?ушылар 1 минутта с?здерді д?птерлеріне еске т?сіріп жазады. Кейін бір-біріні? д?птеріндегі с?з санын санайды. М??алім та?та?а тірек с?здерді жазады.

Тірек с?здер: ?ан, ?лпа с?йы?ты?ы, лимфа, эритроцит, гемоглобин, плазма,лейкоцит,тромбоцит,фибрин,протромбин,фагоцитоз,лимфоциттер,?анны? сарысуы,антидене,донор,реципиент, ВИЧ,СПИД.

 

О?ушылар а?заны? ішкі ортасын. ?анны? ??рамы мен ?ан жасушаларыны? т?рлерін, ?ызметін. ?лпа с?йы?ты?ы мен лимфа ж?йесіні? ??рылысы мен ат?аратын ?ызметін. ?ан топтары мен ?ан ??ю м?мкіндіктері. А?заны? иммунды? ж?йесіні? ма?ызын т?сініп, терминдерге сипаттама беру ар?ылы оны? ма?ызын ??ынулары ?ажет. Топты? ж?мыс барысы ?йымшылды??а, шы?армашылы??а, ізденімпаздылы??а ба?ытталуы тиіс.

 

ІІІ. Лекция тезистері.

Жа?а саба? 1. Тірек сызба ар?ылы

А?заны? ішкі ортасы

 

 

                    ?ан                        ?лпа с?йы?ты?ы               Лимфа

 

 

 

 

2. А?заны? ішкі ортасы туралы толы? ма?л?мат айтылады.

№

Ішкі ортаны? ерекшеліктер

?ан

?лпа с?йы?ты?ы

Лимфа

1

М?лшері

4,5-5 л

20 л

1-3 л

2

Т?сі

?ызыл

сар?ыш

А?шыл сары

3

?лпасы

Д?некер

Д?некер

Д?некер

4

??рамы

а)?ан плазмасы-55 %

?)?ан жасушалары  -45 %

?ан плазмасына ??сас. ??рамында н?руыз аз, лимфоциттер, лейкоциттер бар.

?ан плазмасына ??сас, ??рамындла н?руыз ?те аз. Лимфоциттері бар.

5

Т?зілетін орны

С?йектерді? кемік майында, к?кбауырда, лимфа т?йіндері т?зіледі.

?анны? ??рамынан б?лініп жасушаларды ?оршап жатады.

?лпа с?йы?ты?ынан б?лінеді.

6

Ат?аратын ?ызметі

Тасымалдау, тыныс алу, ?оректік, з?р шы?ару, жылу реттеу, ?ор?анышты?, ішкі ортаны? т?ра?тылы?ын ?амтамасыз ету.

Капилляр ?антамырларын жасушалармен байланыстырып, заттар мен газ алмасуды реттейді.

Суды? таралуын реттеу, ?ор?анышты?, ?лпа с?йы?ты?ын реттеу, тасымалдау.

7

Айырмашылы?ы

Т?йы? ше?бер т?рінде ж?ректен м?шелерге, м?шелерден ж?рекке ?арай а?ып т?рады.

Азда?ан м?лщері капилляр тамырларында?ы ?ан?а ?айта ?осылады.

М?шелерден ж?реке ?арай бір ба?ыта ?те баяу а?ады.

 

 

 

 

І?. Венн диаграммасы:

1.А?заны? ішкі ортасыны? ерекшеліктері

1. ?ан жасушалары

 

?ан жасушалары

 

Эритроцит               Лейкоцит              Тромбоцит

Т?мендегі кесте графопроектор ар?ылы к?рсетіліп  ?ан жасушалары туралы толы? ма?л?мат айтылады.

 

№

Ма?ызы

Эритроцит

Лейкоцит

Тромбоцит

1

??рылысы

Диск т?різді ?ызыл т?сті жасушалар

Ядросы бар, амеба т?різді

Т?ссіз, домала? н/е сопа?ша пішінді

2

Т?зілетін орны

С?йекті? кемігіні? майында

С?йекті? ?ызыл кемігінде, лимфа т?йіндерінде, айырша безде, к?кбауырда

С?йек кемігіні? майында

3

?мір с?ру ?за?ты?ы

3-4 ай

2-5 к?н

7-10 к?н

4

Тіршілігін жоюы

Бауырда, к?кбауырда

Бауырда, к?кбауырда, ?абыну процесі ж?рген жерде

Бауыр, к?кбауыр

5

1мм3 ?анда?ы м?лшері

4,5-5 млн.

6-8 мы?

250-400 мы?

6

?ызметі

Гемоглобин-?анны? ?ызыл т?сті пигменті ?лсіз байланыс ар?ылы О2 тынысалу м?шелерінен ?лпалар?а, СО2 ?лпалардан тыныс алу м?шелеріне тасымалдайды.

Фагоцитоз процесі ар?ылы а?заны зиянды ауру тудыр?ыш микробтар?а ?арсы антиденелер т?зіп, иммунитетті ?алыптастырады.

Ерігіш фибриноген протромбин н?руызыны? к?мегімен фибрин талшы?тарына айналдырып, ?ан жасушаларымен бірігіп тромб т?зеді

 

 

?.  Топтастыру ?дісі ар?ылы ?анны? адам а?засында?ы  ?ызметеріне то?талып кетемін.

                  

 

 

 

 

а) Сурет бойынша ж?не тірек сызба ар?ылы иммунды ж?йе т?сіндіріледі.

 ?І. Кім жылдам - ?ан ??ю топтары –

 

 

?ан беретін адам- донор.

?ан ?абылдайтын адам- реципиент.

 

Иммунитет т?рлері

 

 

                           Таби?и иммунитет                  Жасанды иммунитет

 

?ІІІ. Инсерт ?дісі н/е т?ртіп алу ?дісі

*V* -білемін

*+* - жа?а м?лімет

*-* - білмеймін

*?* - с?ра? туды

Саба?ты ба?алау.

А

Б

В

Г

Д

Е

1

2

3

4

5

Б?л о?ушыларды? сыныпта?ы отыратын орнына тікелей байланысты. ?рбір о?ушыны? жеке сайты бар. О?ушыны ?з уа?ытында ба?алау, оны? жетістігін к?ре білу б?л о?ушы?а берілген д?рыс ба?а деп ойлаймын. ?р тапсырмадан со? о?ушыны? ?з сайтына ?-3, ?-4, ?-5 тиісті ба?асын ?ойып отыру керек.

?р о?ушы А-1, А-2, В-1, В-2 деп б?лінеді. Ойын 4 кезе?нен т?рады. ?р кезе?нен кейін жауап берген о?ушы?а тиісті ба?асы ?ойылып отырады.