№4 орта мектеп

ені сау адамның қанында глюкозаның мөлшері 4,6-6,7 миллимоль/ л. Глюкоза - ағза үшін энергетикалық және пластикалық материал. Май мен нәруыз алмасуына да әсер етеді. Нәруыз түзілу кезінде жасуша жарғақшасынан аминқышқылдардың тасымалдануын күшейтеді. Инсулин зат алмасудың көптеген реакциясына қатысады.

Инсулин гормоны жетіспегенде (аз бөлінгенде) ағзада болатын ауытқулар: денеде инсулин гормоны жетіспесе, адам ңантауруына (сусамыр) шалдығады. Қант ауруы (сахарный диабет) көмірсу алмасуының бү-зылуынан болады. Қанда глюкозаның концентрациясы 10 миллимоль/ л дейін жоғарылайды. Бұл аурумен ауырған адамның бауырында гликоген коры азайып, қанда глюкоза мен май қышқылы көбейеді. Жасушада аминқышқылы реакциясы бұзылып, нәруыздың түзілуі на-шарлайды. Қанда глюкозаның мөлшері 0,1%-дан - 0,4% -ға дейін көбейеді, зөрдің құрамында глюкоза пайда болады.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«№4 орта мектеп»

Қысқа мерзімді жоспар

28-сабақ

Пәні Күні	Биология 8 – сынып 15.12.2016ж
Сабақ тақырыбы	Адам организміндегі бұлшықеттің негізгі топтары. №9 з.ж Организмнің өсуі және дамуы
Сілтеме	Биология 8- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Бұлшықеттердің типтері мен құрылысы туралы толық сипаттай алады 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	8 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Бұлшық ет,типтері
Жаңа сабақ	Біздің организміміздің енжар бөлігі – қаңқаны бұлшық еттер қимыл – қозғалысқа келтіреді. Бұлшық еттер тірек – қимыл жүйесінің белсенді бөлігін құрайды. Олар біздің денемізді тік бағытқа ұстайды және денеміздің әр түрлі қалыпқа келуіне мүмкіндік береді. Құрсақ бұлшық еттері ішкі мүшелерді бірқалыпты ұстайды және қорғайды. Көкет (диафрагма) кеуде қуысын құрсақ қуысынан бөледі. Көлденең жолақты бұлшық еттер көз алмасының қозғалуын, жұтуды; қабырғааралық бұлшық еттер тыныс қозғалыстарын т.б. қамтамасыз етеді. Адамда 600 –ден астам қаңқа бұлшық еттері бар және олар көлденең жолақты ұлпадан түзілген. Бұлшық еттің құрылысы Біріңғай салалы, көлденең жолақты қаңқа, көлденең жолақты жүрек (миокард) бұлшық еттері болады. Біріңғай салалы бұшық еттер көптеген ішкі мүшелер, тамырлар қабырғасын құрайды. Біріңғай салалы бұлшық ет ұлпасы бір ядролы, ұршық тәрізді жасушалардан тұрады. Олар арқылы қозу баяу, яғни адам еркінен тыс жүзеге асырылады. Көлденең жолақты (қаңқа) бұлшық еттер көлденең жолақты талшықтардан тұрады. Талшықтар ішінде нәруыз жіпшелері өтеді, оларға байланысты бұлшық еттер жиырылады .Талшықтардан бұлшық ет шоғырлары, ал бұлшық ет шоғырларынан бұлшық ет түзілген. Бұлшық еттер сіңірге айналатын дәнекер ұлпасымен жабылған. Олар сіңір арқылы сүйек ойысына, төмпешігіне бекиді және қаңқаны қозғалысқа келтіреді. Бұлшық еттерде көптеген қан тамырлары болады. Олар арқылы бұлшық еттер қоректік заттармен және оттекпен қамтамасыз етіледі. Сонымен қатар осы тамырлар арқылы алмасу өнімдері – тіршілік әрекетінің зиянды заттары сыртқа шығарылады. Бұлшық еттердің негізгі топтары. Бұлшық еттерді орналасуына қарай бас және мойын, дене және аяқ – қол бұлшық еттері деп бөледі. Бас бұлшық еттеріне мимикалық және шайнау бұлшық еттері жатады. Шайнау бұлшық еттері үстіңгі және астыңғы жақ сүйектері арасында орналасады. Олардың бір ұшы астыңғы жақ сүйекке, екінші жағы бас сүйектеріне бекиді. Олардың жиырылуына байланысты тамақты шайнағанда және сөйлегенде астыңғы жақ сүйектері қозғалады. Мимикалық бұлшық еттер бетке белгілі бір көрініс – мимика береді: көз және ауыз айналасындағы бұлшық еттер, күлкі бұлшық еттері. Олар теріге, не бір ұшы теріге, екінші ұшы бас сүйектің бет сүйегіне бекиді. Мойын бұлшық еттері басты тепе – теңдікте ұстайды, бас пен мойын қозғалысына, сондай – ақ жұтуға қатысады.
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Сүйек қандай ұлпадан тұрады? (Дәнекер) Тірек – қимыл апаратын не құрайды? (Сүйек, бұлшық ет) Қысқа сүйектерді ата (Омыртқа, білезік, алақан) Жалпақ сүйектерді ата (жауырын, бас сүйектің ми және бет сүйектер, қабырғалар, жамбас) Ұзын сүйектерді ата (жіліктер) Сүйек тұтастығының бұзылуын не деп атайды? (сыну) Сүйек сынуының түрлерін ата? (ашық, жабық) І Қызығушылығын ояту Бұлшық ет деген сөзді естігенде ойымызға не түседі? (әр оқушы жеке жұмыс жасап, дәптерлеріне түсіреді және жұппен, топпен талқылайды) Бұлшық ет туралы не білгіміз келеді? сұрағына жауап жазады.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Адам организміндегі бұлшықеттің негізгі топтары. №9 з.ж Организмнің өсуі және дамуы

Қысқа мерзімді жоспар

25-сабақ

Пәні Күні	Биология 8 – сынып 2.12.2016ж
Сабақ тақырыбы	Иық және жамбас белдеулері
Сілтеме	Биология 8- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Иық және жамбас белдеулері толық сипаттай алады 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	8 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Бассүйек.
Жаңа сабақ	Қол қаңқасы - иық белдеуі мен қол сүйектерінен тұрады. Иық белдеуіне екі бұғана мен екі жауырын сүйектері жатады. Жауырын-ның пішіні үшбұрышты үш қырлы, жұқа әрі жалпақ сүйек.Бұғананың бір шеті төссүйекпен, екінші шеті жауырынмен байланысады. Қол сүйектеріне жататындар: тоқпан жілік, кәрі жілік пен шынтақ сүйегі (білек), қол басы сүйектері. Кәрі жілік шынтақ сүйегімен қатарласа орналасқан. Тоқпан жіліктің ішкі қуысын жілік майы толтырып тұрадыИық белдеуіне екі бұғана мен екі жауырын сүйектері жатады. Жауырынның пішіні үшбұрышты үш қырлы, жұқа әрі жалпақ сүйек. Бұғананың бір шеті төссүйекпен, екінші шеті жауырынмен байланысады. Қол сүйектеріне жататындар: тоқпан жілік, кәрі жілік пен шынтақ сүйегі (білек), қол басы сүйектері. Кәрі жілік шынтақ сүйегімен қатарласа орналасқан. Тоқпан жіліктің ішкі қуысын жілік майы толтырып тұрады Қол басы суйектеріне - білезік, алақан және саусақ сүйектері жатады. Білезікте (запястья) 2 қатар орналасқан 8 сүйек, алақанда 5 сүйек, саусақтарда 14 сүйек болады. Саусақ сүйектерінің - бас бармақтан баскасының әрқайсысында 3 қысқа сүйек (фаланги), ал бас бармақта екеу болады Аяқ қаңқасына - жамбас белдеуі мен аяқ ұшы сүйектері жатады Жамбас пен сегізкөз тұтасып жамбас қуысын құрайды. Әрбір жамбас сүйегінің өзі бірімен - бірі тұтасып кеткен 3 сүйектен (мықын, шат, шоңданай) тұрады.
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Үй тапсырмасын сұрау: .
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Иық және жамбас белдеулері

Қысқа мерзімді жоспар

21-сабақ

Пәні Күні	Биология 9– сынып 19.11.2016ж
Сабақ тақырыбы	Организмнің біртұтас екендігі.Өзгергіштік жағдайы
Сілтеме	Биология 9- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Организмнің біртұтас екендігі туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	9 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Ағзаның жеке дамуы
Жаңа сабақ	Өзгергіштік – организм мен сыртқы ортаның қарым-қатынасын көрсететін күрделі процесс; тірі организмдердің өсіп-дамуы барысында өзін қоршаған орта әсеріне байланысты жаңа белгі-қасиеттер түзуі немесе өзінде бұрыннан бар белгі-қасиеттерін жоғалтуы. Өзгергіштік организмнің немесе клетканың жеке дамуы барысында, сондай-ақ, ұрпақ ішіндегі организмнің бір тобының жынысты немесе жыныссыз көбеюі кезінде байқалады. Пайда болу механизміне, белгілердің өзгеру қасиетіне байланысты өзгергіштік бірнеше түрге бөлінеді. Тұқым қуалайтын өзгергіштік – организмде жаңа генотиптердің пайда болуы нәтижесінде фенотипте өзгерістің байқалуы. Өзгергіштіктің бұл түрін мутац. өзгергіштік деп те атайды (қ. Мутация.). Тұқым қуалайтын өзгергіштіктің өзіне тән мынадай қасиеттері бар: мутацияларсекірмелі, кенеттен пайда болады; тұқым қуалайды; пайдалы және зиянды болып бөлінеді; бір рет пайда болған мутация қайта өзгеріске ұшырай алады; мутация сапалы өзгергіштікке жатады. Тұқым қуаламайтын өзгергіштік сыртқы орта факторларының әсерінен пайда болады. Бұл жағдайда белгі тұқым қуаламайды, яғни ол сыртқы орта жағдайларының әр түрлі деңгейдегі әсерлерінен қалыптасады. Мұны модификац. өзгергіштік деп атайды (қ. Модификация). Онтогенетик. өзгергіштік организмнің не клетканың жеке даму барысында заңды түрде болатын өзгергіштігін іске асырады .
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Организмнің біртұтас екендігі.Өзгергіштік жағдайы

Қысқа мерзімді жоспар

22-сабақ

Пәні Күні	Биология 9– сынып 23.11.2016ж
Сабақ тақырыбы	Генетиканың қысқаша даму тарихы
Сілтеме	Биология 9- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Генетиканың қысқаша дамуы тарихы екендігі туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	9 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Организмнің біртұтас екендігі.Өзгергіштік жағдайы
Жаңа сабақ	Генетика — бүкіл тірі ағзаларға тән тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін биология ғылымының бір саласы. Ағзалардың тұқым қуалаушылығы мен өзгергіштігі туралы ғылымды генетика деп атайды (грекше “genetіkos” — шығу тегіне тән). Бұл атауды 1906 жылы ағылшын биологы У.Бэтсон ұсынды. Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктің заңдылықтарын ашып, оларды қоғамды дамыту үшін пайдаланудың жолдарын шешуде генетика ғылымы зор үлес қосты. Сондықтан, биология ғылымының басқа салаларының арасында маңызды орын алады. Жер бетіндегі тірі материяның дамуы олардың үздіксіз ұрпақ алмастыруымен қатар жүріп отырады. Тіршілік организмдердің көбеюімен тікелей байланысты. Сол арқылы белгілі бір биологиялық түрге тән белгілер мен қасиеттер ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырады. Басқаша айтқанда, ұрпақтар белгілі дәрежеде өзінің ата-анасына ұқсас болып туады. Мұны тұқым қуалаушылық дейді. Көпшілік жағдайда организмнің белгілері мен қасиеттері өзгермей біршама тұрақты түрде берілетіндіктен, ұрпағы ата-аналарына ұқсас болып келеді. Бірақ олардың арасында толық ұқсастық болмайды. Бір ата-анадан тарайтын ұрпақтың бір-бірінен қандай да бір белгісі жөнінен айырмашылығы болады.
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	«Кім жылдам?» 1. Организмнің көбею жолдары? 2. Мейоз неше процестен тұрады? 3. Мейоздың митоздан айырмашылығы? 4. Қосарланып ұрықтану қай ағзаға тән? 5. Гаметогенез дегеніміз не? 6. Организмнің жеке дамуы қалай аталынады? «Сәйкестігін тап» Онтогенез - ұрықтың дамуын зерттейтін ғылым Филогенез - организмнің жеке дамуы Биогенетикалық заңдылық - тарихи даму Эмбриология - онтогенездің филогенезге қысқаша қайталауы.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Генетиканың қысқаша даму тарихы

Қысқа мерзімді жоспар

23-сабақ

Пәні Күні	Биология 9– сынып 26.11.2016ж
Сабақ тақырыбы	Даминанттылық заңы.2 ші ұрпақта белгілердің ажырау заңы
Сілтеме	Биология 9- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Генетиканың қысқаша дамуы тарихы екендігі туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	9 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Генетиканың қысқаша даму тарихы
Жаңа сабақ	Даминанттылық заңы.2 ші ұрпақта белгілердің ажырау заңы ІІ. Жаңа сабақ: Доминанттылық заңы. Екінші ұрпақта белгілердің ажырау заңы. Гомазиготалы, гетерозиготалы даралар. Мендельдің екінші заңы: Белгілердің ажырау заңы. Жаңа сабақты ашу үшін Мендельдің бірінші заңы негізінде қандай заңдылықтар ашылды? Мендель «Бір немесе екі белгісінде айырмашылығы бар дараларды будандастырғанда қандай өзгеріс болады деп еді?» Екі белгісі (сары тегіс және жасыл бұлдыр) дараларды будандастырғанда дараларды будандастыру қалай аталады? Бірінші ұрпақтың гетерозиготалы (будандық) дараларын өзара шағылыстырса, екінші ұрпақта (Ғ2) белгілердің ажырауы жүріп, екі белгі де жарыққа шығады. Ажырау фенотипі бойынша 3:1, ал генотипі бойынша 1:2:1 арақатынасында байқалады, бұл Мендельдің екінші заңы. Бұршақ өсімдігінің 7 ерекше белгілері: Мендельдің ІІ заңы: Белгі: АА – сары, аа – жасыл. P ♀ Aa x Аа ♂ Мейоз Г аметалар А а А а Ұрықтану F2 Генотип АА Аа Аа аа сары сары сары жасыл Фенотип 3 1 Дигибридті будандастыру P ♀ AABB x ♂ aabb Гаметалар AB ab F1 AaBb AaBb P ♀ AaBb x ♂ AaBb Гаметалар AB, Ab AB ,Ab aB , ab aB , ab Белгі: А – сары түсті, а – жасыл түсті, В – тегіс пішінді, b – бұдыр пішінді Ғ 2 дегі ұрпақтың Пеннет торында орналасуы: ♀ / ♂ AB Ab aB ab AB AABB AABb AaBB AaBb Ab AAbb AAbb AaBb Aabb aB AaBb AABb aaBB aaBb ab AaBb Aabb aaBb aabb Осыдан келіп Мендельдің ІІ заңы шығады: Белгілердің тәуелсіз ажырау заңы.
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Даминанттылық заңы.2 ші ұрпақта белгілердің ажырау заңы

Қысқа мерзімді жоспар

24-сабақ

Пәні Күні	Биология 9– сынып 30.11.2016ж
Сабақ тақырыбы	Генотип және фенотип.
Сілтеме	Биология 9- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Генотип және фенотип екендігі туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	9 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Даминанттылық заңы.2 ші ұрпақта белгілердің ажырау заңы
Жаңа сабақ	Фенотип (грек. phaіno – көріну және тип) – ағзаның онтогенез барысында қалыптасқан барлық белгілері мен қасиеттерінің жиынтығы. Фенотип ағзаның тұқым қуалау негізі болып табылатын генотип пен сол ағзаның дамуы жүріп жатқан қоршаған орта жағдайларының өзара әрекеттесуінен пайда болады. 1909 жылы Фенотип терминін алғаш рет дат ғалымы В. Иогансен (1857 – 1927) ұсынды. Фенотип ешқашан генотиптің жалпы көрінісі бола алмайды, ол тек белгілі бір қолайлы орта жағдайында ғана жүзеге асатын генотип бөлшегінің көрінісі болып табылады. Генотип пен Фенотип арасында нақты түрдегі байланыс болмайды, яғни генотиптің өзгеруі әрқашан Фенотиптің өзгеруімен қатар жүрмейді (немесе керісінше). Сондықтан генотиптері толық түрде бірдей болып келетін бір жұмыртқалы егіздердің өзі әр түрлі тіршілік жағдайларында дамып жетілген болса, олардың арасында айтарлықтай үлкен Фенотиптік айырмашылықтарды байқауға болады. Генотип (ген және гр. typos – пішін, үлгі) – тірі организмдердің көбеюі кезінде ата-анадан берілетін клеткадағы барлық гендердің жиынтығы. «Генотип» терминін 1909 жылы даниялық генетик В.Иогансен ұсынған. Оған барлық геном (ядролық гендер) мен плазмогендер (цитоплазмалық гендер) жатады. Генотип ағзадағы тұқым қуалаушылық қасиеттің негізі болып есептеледі. Генотип болашақ организмнің дамуында, құрылысында, тіршілігінде, яғни барлық белгілерінде, қасиеттерінде, фенотипінде көрінеді. Организмнің тұқым қуалау белгісі немесе қасиеттері, оның дамып қалыптасуы Генотиптің құрамындағы белгілі бір генніңқызметіне байланысты болады, сондықтан бір геннің қызметі өзін қоршаған генетикалық ортаға байланысты
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Генотип және фенотип.

Қысқа мерзімді жоспар

25-сабақ

Пәні Күні	Биология 9– сынып 3.12.2016ж
Сабақ тақырыбы	Сандық және саналық белгілердің тұқым қуалауына орта жағдайларының әсері
Сілтеме	Биология 9- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Сандық және саналық белгілердің тұқым қуалауына орта жағдайларының әсері туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	9 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Генотип және фенотип.
Жаңа сабақ	Популяция динамикасы - популяциядағы даралардың сандық мөлшерін және оларды реттеудің механизмдерін зерттейтін популяциялық экологияның бөлімі. Популяция динамикасының негізгі белгілеріне жататындар: Популяцияның сандық мөлшері - белгілі бір аумақтағы немесе көлемдегі даралардың жалпы саны; Популяция тығыздығы - белгілі бір жер аумағындағы немесе көлемдегі даралардың орташа саны; Популяциядағы туылу саны - белгілі бір уақыт ішінде көбею нәтижесінде популяцияда пайда болған жаңа даралардың саны; Популяциядағы өлу саны - белгілі бір кезеңдегі популяциядағы өлген даралар саны; Популяция өсімі - популяциядағы даралардың туылуы мен өлуі арасындағы сандық айырмашылық; Өсу қарқыны - белгілі бір уақыт ішіндегі популяциядағы орташа өсім. Мұндай демографиялық белгілерді зерттеу популяция тіршілігінің заңдылықтарын, сәйкесінше жалпы экожүйедегі тұрақтылық негіздерін анықтауға мүмкіндік береді. Популяцияның сандық мөлшері мен тығыздығы - популяцияның сандық сипаттамасын көрсететін негізгі көрсеткіштер. Әрбір популяцияға биотикалық потенциал тән, яғни, белгілі бір уақыт аралығылда популяциядағы даралардың сандық мөлшерінің көбеюіне қабілеттілігі. Әртүрлі ағзаларда биотикалық потенциал әрқалай. Көбеюдің жоғары потенциалы бар ағзаларға, мысалы, кейбір бактерияларды жатқызуға болады. Әрбір 20 минут сайын жай бөліну арқылы көбейетін Bacillus coli бактериялары қолайлы жағдайларда бүкіл жер шарын 36 сағатта игеретін еді. Ал 7,5 млрд-қа дейін спора түзетін жауын саңырауқұлағы екінші ұрпағында бүкіл Жер бетін басып қалатьн еді. Биотикалық потенциалдың мөлшері әр түрлі түрлерде әрқалай. Мысалы, еліктің аналығы бүкіл өмірінде 10-15 лақты дүниеге алып келеді, нематод трихина (Trichinella spiralis) - 1.8 мың жұмыртқа салса, бал арасыньщ аналығы - 50 мың жұмыртқа, ал ай-балық (Mola mola) 3 млрд. уылдырық шашады. Бұл түрлердің биоткалық потенциалы мұнан да жоғары, өйткені дамып келе жатқан жұмыртқалар мен ұрықтардың көпшілігі туылмай жатып өліп кетеді. График бойынша популяцияның осылай өсуін көрсететін қисық сызықты экспоненциалды деп атайды. Сонымен, қолайлы жағдайларда әрбір түрдің сандық мөлшері экспоненциалды (логарифмдік) қисық бойынша өсуге қабілетті. Сандық мөлшердің геометриялық өсу қарқынын экспоненциалды өсу деп атайды.
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Сандық және саналық белгілердің тұқым қуалауына орта жағдайларының әсері

Қысқа мерзімді жоспар

30-сабақ

Пәні Күні	Биология 9– сынып 21.12.2016ж
Сабақ тақырыбы	Туыстық некенің жағымсыздығы.
Сілтеме	Биология 9- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Туыстық некенің жағымсыздығы туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	9 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Мутацияларды экспериментальдық жолмен алу.
Жаңа сабақ	«Генетика және медицина. Туыстық некенің жағымсыздығы» Генетиканың маңызы өте жоғары. Оның зерттеу нәтижелері білімнің көптеген салаларында қолданылады. Генетика және медицина Тұқым қуалаудың заңдылықтары барлық тірі организмдерге, оның ішінде адамға да ортақ. Адамның көптеген белгілерінің тұқым қуалауы Мендель заңдарына сәйкес жүреді. Адамның тұқым қуалайтын ауруларының саны 4 мыңға жуық. Бұл аурулар адам жасушасындағы хромосомалар санының, құрамының, құрылысының өзгеруіне немесе гендердің өзгеруіне байланысты. Тұқым қуалайтын және туа пайда болатын аурулардың шығу себептерін анықтау, олардың алдын алу және болдырмау, емдеудің жолын қарастыру мәселелерімен медициналық генетика айналысады. Медициналық генетика – осы заманға генетиканың адамзат үшін өте маңызды бөлімі. Туыстық некенің тиімсіздігі. Тұқым қуалаушылықтың заңдылықтары тұрғысынан алғанда туыс адамдардың (немере, шөбере және т.б.) некелесуі дұрыс емес. Себебі, ондай адамдардың генотиптерінде ұқсастық болады. Ал тұқым қуалайтын аурулар мен түрлі кемістіктерді көбінесе рецессивті гендер анықтайтындығы белгілі. Олар тек рецессивті гомозигота жағдайында ғана білінеді. Туыстық некеде ондай мүмкіншілік мол болады. Сондықтан олардан туатын ұрпақта кемістік көп кездеседі. Керісінше, туыс емес ерлі-зайыптыларда ондай жағдай өте сирек кездеседі және ұрпақтың тіршілік қабілеті жоғары болады. Себебі, олар көбінесе гетерозиготалы жағдайда болатындықтан, Мендель заңына сәйкес ауру мен кемістікті анықтайтын рецессивті генді доминантты ген жеңіп кетеді. Біздің арғы ата-бабаларымыздан келе жатқан қалыптасқан дәстүр бойынша жеті атадан кейін ғана некелесуге рұқсат беріледі. Бұл біздің гендік қорымыздың мол әрі мықты болуына әсер етеді. Сондықтан мұндай дәстүрді сақтап отыруымыз қажет. Кейбір географиялық, әлеуметтік, экономикалық және т.б. себептерге байланысты тұрғын халықтың саны кеміп, оқшауланып қалады. Адамдардың ондай шағын популяциясында амалсыздан туыстық неке көбейеді. Соның салдарынан тұқым қуалайтын кемістіктер мен сәбилердің өлімі артады. Тіпті ондай халық жер бетінен жойылып кетуі де мүмкін. Медициналық-генетикалық кеңес Болашақ ұрпақты тұқым қуалайтын түрлі ауыр зардаптардан сақтандыру үшін адам генетикасы мен медициналық генетикада жүргізілген зерттеулер қолданылады. Дүниеге ауру ұрпақты келтірмеу үшін ата-ананың екеуінің де дендері сау болу керек. Кейде ерлі-зайыптылардың екеуінің де дендері сау болғанымен, олардың тегінде тұқым қуалайтын ауру болса ол келесі ұрпаққа беріледі. Мысалы, жігіттің шешесі эпилепсия (қояншық) ауруымен ауырса, ал әкесі сау болса, ол жігіт эпилепсик болмайды. Себебі оның әкесінен алған доминантты гені эпилепсияны анықтайтын шешесінен алған рецессивті генді жеңіп шығады. Егер дәл осындай жағдайдағы қыз жоғарыда келтірілген жігітке тұрмысқа шықса, өздері ауру болмағанымен, олардан ауру балалар дүниеге келуі мүмкін. Себебі оларда эпилепсияның гені бар. Жалпы ауру немесе кеміс ұрпақтың дүниеге келуі отбасы мен ата-ана үшін үлкен қайғы-қасірет. Сондықтан отбасын құратын, әсіресе, тегінде тұқым қуалайтын кемістіктер бар адамдар медициналық-генетикалық кеңес алғаны жөн. Мұндай кеңес беретін орталықтар қазір Қазақстанның көптеген қалаларында бар. Қоршаған ортаның тазалығын сақтауға, әсіресе, судың, ауаның және азық-түліктің мутагендік және канцерогендік әсерлері бар заттармен ластанбауына соңғы кездері көп көңіл бөлінуде. Сонымен қатар, дәрі-дәрмектер мен тұрмыстық химиялық препараттардың және түрлі косметикалық заттардың “генетикалық залалсыздығы” мұқият тексеріледі. Сайып келгенде, мұның барлығы адамда тұқым қуалайтын кемістіктердің мөлшерін азайту мақсатында жасалады.
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Туыстық некенің жағымсыздығы

Қысқа мерзімді жоспар

21-сабақ

Пәні Күні	Биология 11а– сынып 19.11.2016ж
Сабақ тақырыбы	Микроэволюция.
Сілтеме	Биология 11- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Микроэволюция туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	11 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Генотип және фенотип.
Жаңа сабақ	Микроэволюция(микро... және эволюция) – бір түрге жататын популяциялар ішінде жүретін әрі сол популяциялардың гендік қорының өзгеруіне және жаңа түрлердің пайда болуына алып келетін эволюциялық процестердің жиынтығы. Микроэволюция терминін ғылымға енгізген Ресей ғалымы Н.В. Тимофеев-Ресовский (1938 жылы). Микроэволюция мутациялық өзгергіштіктің негізінде табиғи сұрыпталудың нәтижесінде жүзеге асады. Микроэволюция негізінде эволюциялық факторлардың (мутация, миграция, оқшаулану, тіршілік үшін күрес, сұрыпталу, т.б.) әсерімен популяциядағы генотиптік құрамның өзгеруі нәтижесінде сол популяцияда жаңа түр пайда болады. Микроэволюция процесінің жүзеге асуына популяция санының ауытқуы, олардың арасындағы генетикалық ақпараттардың алмасуы, оқшаулану және гендердіңығысуы (дрейфі) әсер етеді. Микроэволюция тұтастай алғандағы биологиялық түрдің бүкіл гендік қорының өзгеруіне немесе кейбір популяцияның оқшаулануы кезінде ата-аналарынан өзгеше жаңа бір түрдің пайда болуына алып келеді. Микроэволюциялық зерттеулер нәтижелі болу үшін популяцияның генетик. құрылымы және оның динамикасы қарастырылады
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Микроэволюция

Қысқа мерзімді жоспар

31-сабақ

Пәні Күні	Биология 11ә,б– сынып 22.12.2016ж
Сабақ тақырыбы	Эволюцияның негізгі заңдылықтары;девергенция,конвергенция
Сілтеме	Биология 11- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Микроэволюция туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	11 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Биологиялық прогресс және регресс
Жаңа сабақ	Дивергенция(лат. divergo - кері шегінемін) деп туыс формалардағы белгілердің ажырауын айтады. Ол табиғатта ұдайы жүретін процесс. Бір аймақта қорек қорын біркелкі қабылдайтын ұқсас жануарлар болса, қорек таусылғанда олар қорегі мол басқа орындарға ауысады. Бір аймақта сыртқы ортаға талабы әртүрлі организмдер тіршілік етсе арасында бәсеке аз болады. Себебі әрқайсысы бір-біріне тәуелді емес, өзінің қажетіне лайықты қорегін тауып жейді. Ч.Дарвин табиғатта 1м² жерде өсімдіктердің 8 тұқымдасқа. 18 туысқа жататын 20 түрін анықтаған. Бастапқы бір популяциядан дивергенция процесіне бірнеше ормалар таралады. Оған мысал ретінде бұғылардың 7 түрін алуға болады. Дивергенция мен жойылу процестері тығыз байланысты болғандықтан аталған түрлердің біразы өсіп-өсіп, артына ұрпақ қалдырып, тіршілігін жалғастырады. Қалғандары тіршілігін сақтай алмай, жойылып кетеді. Дегенмен әртүрлі формалардың арасында бәсекке азырақ болса, басым көпшілігі тіршілігін сақтап қалады. Табиғи сұрыптау нәтижесінде пайда болған түр тармағы жаңа түрге айналады. Мұнда тұқым қуалау белілерінің айырмашылығының әсері күшті болады. Эволюция барысында алғашқы бір түрден бірнеше түрлердің шығуын Ч.Дарвин белгілерінің ажырауы немесе дивергенция деп атады. Дивергенция нәтижесінде пайда болған бұғылардың көптүрлілігі: 1-теңбіл бұғы; 2-бұғы (марал); 3-кербұғы; 4-солтүстік бұғысы; 5-бұлан; 6-елік; 7-құдыр.Конвергенция( лат. conergo - ұқсас болу ) деп организмдердің туыстық жағынан алыс болғанымен мекен ( тіршілік) ортасы бірдей, сыртқы пішінінің бір-біріне ұқсас болуын айтады. Мысалы, дельфиндер сүтқоректілердің класына жатады, соған қарамастан дене пішіні балықтарға ұқсайды. Дене пішіні сүйір, артқы аяқтары жоқ, алдыңғы аяқтары жүзбе қанатқа айналған. Жүзбе қанаттары судың тереңдігіне оң мен солға бұрылу, су бетіне көтерілу және тежеу қызметін атқарады. Бұл құбылыс ковергенттік ұқсастыққа жатады. Жануарлар дүниесінен мұндай жағдайларды көптеп кездестіруге болады.Параллелизм( грек. Parallelos – қатар жүру) деп туыстық жағына өте жақын организмдердің ұқсас белгілерінің бір-біріне тәуелсіз дамуына айтады. Мысалы, сүтқоректілер класына жататын есекаяқтылар отрядының сулы ортаға бейімдеушілігі 3 салада дамыды. Мысалы, морждар, құлақты және кәдімгі түлендер сулы ортаға бір бірінен тәуелсіз көшкендіктен суға бейімделу мүшесі - ескегі пайда болды. Жәндіктердің ішінде қоңыздардың алдыңғы жұп қанаттары өзегріп, қатты қанатқа айналғандықтан қанатүсті деп атайды. Қоңыздардың барлығы қатқыл қанаттылар отрядна топтастырылды. Қосмекенділердің белгілері саусақанатты балықтарда дамиды. Сүтқоректілердің көп белгілері аңтісті кесірткелердің топтарында пайда болды және т.б. Осы ұқсастық шығу тегінің бір екендігін дәлелдейді.
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Эволюцияның негізгі заңдылықтары

Қысқа мерзімді жоспар

23-сабақ

Пәні Күні	Биология 11а– сынып 03.12.2016ж
Сабақ тақырыбы	Биологиялық прогреске жетудің жолдары
Сілтеме	Биология 11- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Биологиялық прогреске жетудің жолдары туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	11 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Микроэволюция
Жаңа сабақ	Биологиялық прогресс — жүйелік топтағы даралар санының артуы, таралу аймақтарының кеңеюі, басқа да жүйілік топтарға ажырауы. Популяция мен түрдің тіршілік ортасына бейімделуі. Биологиялық эволюцияның бағыттары: ароморфоз, идиоадаптация, дегенерация. Эволюцияның негізгі бағыты – қарапайымнан күрделіге қарай даму. Орыс биологі А.Н. Северцов органикалық дүниенің. Даму тарихында биологиялық прогресс пен биологиялық регресс болатынын ерекше бөліп көрсеткен. Биологиялық прогресс – түрдің немесе басқа да жүйелік топтардың тіршілік үшін күресте жеңіп шығуы. Биологиялық прогрестің негізгі белгілеріне — жүйелік (систематикалық) топтағы даралар санының артуы, таралу аймақтарының (ареалдарының) кеңеюі, жеке жүйелік топтарға ажырауы және популяция мен түрдің жаңа тіршілік ортасына бейімделуі жатады. Организмдердің қоршаған ортаға бейімделуі: а) түр дараларының саны артады; ә) түрдің таралу аймағы кеңейеді; б) жаңа популяциялар, түр тармақтары, түрлер түзіледі. Регресс (лат. regresus — кері қозғалу) — дамудың кері кетіп, төмен қарай құлдырауы. Регресске деградация, ұйымдастыру дәрежесінің әлсіреуі, қажетті іс-әрекеттерді орындау қабілетінің жойылуы тән. Регресс, сондай-ақ тоқырау, ескі формалар мен құрылымдарға кері оралу кезеңдерін қамтиды. Регресс өзінің бағыты жағынан прогреске қарама-қарсы.
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Биологиялық прогреске жетудің жолдары

Қысқа мерзімді жоспар

24-сабақ

Пәні Күні	Биология 11а– сынып 10.12.2016ж
Сабақ тақырыбы	Эволюция нәтижелері
Сілтеме	Биология 11- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Эволюция нәтижелері туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	11 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Биологиялық прогреске жетудің жолдары
Жаңа сабақ	Бейімделгіштік – адаптация туралы ақпарат беру; Бейімделгіштік - адаптация дегеніміз тірі ағзалардың қоршаған ортаның нақтылы жағдайларында, құбылысында, мінез - құлқы мен физиологиясында тірі қалуды жоғарылататын ерекшеліктерді иемдену қасиеті. Эволюция нәтижелерінің бірі – тірі ағзалардың қоршаған орта жағдайларына бейімделгіштік. Қорек талғауға бейімделу. Көптеген жануарлар қорек тапшылығынан және тіршілік үшін күрестің түр ішінде шиеленісуінен пайда болып, дарақтардың бір бөлігі қоректенудің жаңа көзіне ауысады. Климаттық бейімделу. Ағзалардың төтенше табиғи жағдайларындағы тіршілікке байланысты бейімделу пайда болды. Бейімделушілік түрлері Табиғи сұрыпталу дегеніміз не?  Табиғи іріктелу дегеніміз не?  Тіршілік үшін күрес, оның себептері мен түрлері  Оқшаулану дегеніміз не, оның түрлерін атаңыз?  Популяциялық толқындар дегеніміз не, оған нелер әсер етеді?  “КҮРЕС” ұғымын қалай түсінеміз?  Шөлді жерлердегі өсімдіктер аласа болып, олардың жапырақтары тілімделіп немесе тікенекке айналып, тамырлары өте тереңге кету себептері?  Тіршілік үшін күресте “ оңай кездейсоқтық” дегенді қалай түсінесіз?  Табиғи іріктелу формасының типтерін атаңыз?  Табиғи іріктелудің нәтижелері?  Биологиялық алға басу және кері кету деген не?
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Эволюция нәтижелері

Қысқа мерзімді жоспар

25-сабақ

Пәні Күні	Биология 11а– сынып 17.12.2016ж
Сабақ тақырыбы	Архей және протерозой заманы
Сілтеме	Биология 11- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Архей және протерозой заманы туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	11 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Эволюция нәтижелері
Жаңа сабақ	Архей заманында аспанды түнерген қара бұлт қаптап, найзағай жарқылдап, жанартаулар атқылаған. Ауада оттек болмаған, көмірқышқыл газының көптігі тіршілікке қолайсыз болған. Миллиондаған жылдар өткенде жылы суда мембранасы мен ядросы жоқ тірі нәруыздың түйірлері, іркілдек тамшылар пайда болып, суда еріген органикалық заттарды бүкіл денесімен сіңіре бастаған. Осылайша алғашқы тірі организмдер — гетеротрофтар (дайын органикалық қосылыстармен қоректенушілер) пайда болған. Канада, Аустралия, Африка, Орал, Сібірден табылған бағана тәрізді әкті түзілістер строматолиттер (ертедегі шөгінді жыныстар) көк-жасыл балдырлар мен бактериялардың әрекеті екендігі анықталған. Көк жасыл балдырАрхей заманында тіршілік еткен Көк-жасыл балдырлар мен бактериялар архей заманында тіршілік еткен. Көк-жасыл балдырлар мен бактерияларда оқшауланған ядро болмаса да көбеюге қабілетті болған. Жер бетіндегі тіршілік эволюциясында фотосинтез процесінің рөлі өте зор, өйткені фотосинтез органикалық дүниенің жануарлар және өсімдіктер деп бөлінуіне себепші болды. Ең алғашқы фотосинтездеуші организмдер прокариоттар — көк-жасыл балдырлар болды. Ауаға мұхиттан бос оттек бөліне бастады. Тірі табиғат эволюциясындағы басты ароморфоз(күрделі өзгеріс) фотосинтез процесінің жүруімен тығыз байланысты. Архей заманының соңында шоғырлы (колониялы) балдырлардың тіршілік еткендігіне Аустралия мен Африкақұрлығынан тасқа айналған олардың қалдықтарының табылғаны дәлел бола алады. Архей мен протерозой заманының ауысатын кезеңінде екі ірі эволюциялық өзгеріс болғандығы анықталды. 1. Жыныстық жолмен көбею процесінің пайда болуы. 2. Көп жасушалы организмдердің пайда болуы. Көп жасушалылардың бір тобы — белгілі бір орынға бекініп тіршілік етуге бейімделіп, губка тектес организмдерге айналды. Олардың екінші тобы — кірпікшелерінің көмегімен козғалып, олардан жалпақ құрттар пайда болды; үшінші еркін жүзіп тіршілік ететін, ауыз қуысы бар организмдер тобынан — ішекқуыстылар келіп шықты.
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Архей және протерозой заманы

Қысқа мерзімді жоспар

26-сабақ

Пәні Күні	Биология 11а– сынып 24.12.2016ж
Сабақ тақырыбы	Полеозой заманы
Сілтеме	Биология 11- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Полеозой заманы туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	11 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Архей және протерозой заманы
Жаңа сабақ	Палеозой заманындағы тіршіліктің дамуы[өңдеу] Палеозой заманы — 6 кезеңнен тұрады: кембрий, ордовик, силур, девон, тac көмір, пермь. Кембрий кезеңі Кембрий (организмдердің қалдығы алғаш табылған жердің аты) кезеңі. Бұл кезеңде топырақ болмағандықтан тіршілік, негізінен, сулы ортада дамыды. Өсімдіктерден жасыл диатомды, алтын түсті балдырлар теңіздерде еркін жүзіп, ал қызыл, қоңыр балдырлар теңіз түбіне бекініп тіршілік еткен. Кембрийдің бас кезінде құрлықтан шайылған тұздар теңіз суының тұздылығын арттырып, әсіресе теңізде кальций, магний тұздарының мөлшері көбейе бастаған. Мұндай минералды тұздарды теңіз жануарлары денесіне еркін сіңіреді. трилобиттер Кембрий кезеңінде тіршілік еткен Бұл кезеңде буынаяқтылардың ертедегі өкілі (осы күнгі құрлықта кездесетін есекқұртқа ұқсас) — трилобиттер пайда болды. Оның денесі хитинді-сауытты, 40—50 бунаққа бөлінген, теңіз түбінде жорғалап жүріп тіршілік еткен. Кембрийде — губкалардың түрлері, маржандар, ұлулар, теңіз лилиясы, кейініректе теңіз кірпісі пайда болды. Сондықтан да кембрийді — омыртқасыздардың даму кезеңі деп атайды. Ордовик кезеңі Ордовик (қазба қалдықтар табылған жерді мекендеген тайпалардың аты) кезеңі. Бұл кезеңде теңізде коңыр, кызыл балдырлар, трилобиттер тіршіліктерін жалғастырып дами берді. Бауыраяқты ұлулар Ордовик кезеңінде тіршілік еткен Қазіргі сегізаяқ, кальмарлардың туысы алғашқы басаяқты ұлулар пайда болды, сонымен бірге иықаяқты, бауыраяқты ұлулар да тарала бастады. Басаяқты ұлулар Ордовиккезеңінде тіршілік еткен Тұщы су жағалауларында өсетін споралы өсімдік — псилофиттер өсе бастады. Геологиялық қабаттардан қазіргі миногалардың, миксиндердің арғы тегі болып саналатын жақсүйексіз омыртқалылардың қаңка қалдықтары табылды. Силур кезеңі Силур (тайпаның атауы) кезеңі. Бұл кезеңде тау түзілу процесі қарқынды болғандықтан құрлықтың көлемі артты, ең алғашқы омыртқалылар пайда болды. Буынаяқтылардан ұзындығы 2 метрге жететін 6 жұп аяғы бар, оның ауыз айналасына орналасқан ең алдыңғы жұбы, қорегін ұстап ұсақтау үшін қысқышқа айналған алып құршаяндар тіршілік ете бастады. Силурда ішкі қаңқасы шеміршекті, денесі сүйекті сауытпен қапталған алғашқы омыртқалы жануарлар — сауытты балықтар пайда болды. Олардың жұп жүзбеқанаттары болмағандықтан су түбінде жатып тіршілік етті. Олар тек пішіні жағынан балыққа ұқсағанымен шын мәнінде жақсүйексіздер (дөңгелекауыздылар) класына жатқан. Өте баяу қозғалуы ары қарай дамуына мүмкіндік бермей бірте-бірте жойылды.
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Полеозой заманы

Қысқа мерзімді жоспар

27-сабақ

Пәні Күні	Биология 11а– сынып 14.01.2017ж
Сабақ тақырыбы	Мезозой заманы
Сілтеме	Биология 11- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Полеозой заманы туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	11 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Полеозой заманы
Жаңа сабақ	Мезозой заманында тіршіліктің дамуы Мезозой заманы 3 кезеңнен тұрады: триас, юра, бор. Триас кезеңі Триас — ("үш" деген саннан шыққан) Оңтүстік Германиядан табылған пермь кезеңінің үстіңгі жағындағы қабаттардың санына байланысты койылған атау. Мезозой заманын бауырымен жорғалаушылар мен ашық тұқымды өсімдіктердің заманы деп те атайды. Өсімдіктерден — алып қырықжапырақтар, ағаштектес қырықбуындар мен плаундар біржола жойылып, ашық тұқымды өсімдіктер кең таралды. Динозаврлар Триас кезеңінде кеңінен таралды Бауырымен жорғалаушылар— динозаврлар, ихтиозаврлар, тасбақалар, ертедегі қолтырауындар, т.б. түрлері кеңінен таралды. Ұзындығы (дене тұрқы) 10—12 м денесінің сыртында мүйізді қабыршықтары жоқ, тұмсығы дельфинге, тісі қолтырауынға, басы кесірткеге, жүзбеқанаттары китке, құйрығы балыққа ұқсаған ихтиозаврлартеңіздерде мекендеген. Ихтиозаврлар Триас кезеңінде теңіздерде мекендеген Бірақ олар өкпемен тыныс алған. Ихтиозаврлардың ұрпақтары аналығының денесінен жұмыртқаны жарып сыртқа тірідей туған. Қазбадан табылған ихтиозавр қаңқасының ішінен "ұрпақтарының" қаңқасы шыққан. Гаттериялар Триас кезеңінен бері қарай тасбақалар мен гаттериялар тіршілік етіп келеді. Жаңа Зеландияның аралдарында қазіргі кезде таралған гаттерия нағыз "тірі қазба" болып саналады. Соңғы 200 млн жылда гаттерия шамалы ғана өзгерген. Оның ата тегінде болған бас сүйегінің қақпағындағы үшінші төбе көзі әлі күнге дейін сақталған. Осы күнгі бауырымен жорғалаушылардың ішінен ешкіемер мен батбат кесірткелерде де үшінші көздің қалдығы бар. Бауырымен жорғалаушылардың құрылым деңгейі күрделенгенімен, бірақ олардың дене температурасының тұрақсыздығы байқалады. Юра кезеңі[өңдеу] Юра кезеңі — Франция мен Швейцарияның шекарасында орналасқан қаланың атымен аталады. Бұл кезеңді — динозаврлар (корқынышты кесірткелер) кезеңі деп атайды. Бұл кезенде ауада да, теңізде де құрлықта да бауырымен жорғалаушылар кеңінен тарады. Қазіргі кезде ертеде тіршілік еткен динозаврлардың 250 түрі белгілі болып отыр. Брахиозаврлар Динозаврлардың ішінде денесі ірі, басы кішкене, мойны мен құйрығы ұзын, дене тұрқы 30 м, салмағы 50 т алып брахиозаврлар тіршілік еткен. Юра кезеңінде жәндіктердің түрлері де көп таралды және алғашқы құс — археоптерикс пайда болды. Археоптерикс - Юра кезеңіндегі пайда болған алғашқы құс Археоптерикстің басы кесірткенің басына ұқсаған, денесі мүйізді қабыршақтармен қапталған, жақ сүйектерінде тістері бар, құйрығы 18—20 омыртқадан түзілген, тырнақтары ұзын. Оның құсқа ұқсаған белгісі — басынан басқа жері түгелдей қауырсынмен қапталған. Бұл кезеңнің ауа райы жұмсақ болғандықтан жабық тұқымды өсімдіктер кеңінен өсе бастады. Бұл өсімдіктер эволюциясындағы ең ірі ароморфоздық өзгеріс болып саналады. Тұқымның жеміспен қапталып жабық болуы, ұрығын қолайсыз жағдайдан қорғап өте алыс алқаптарға таралуына мүмкіндік береді
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Мезозой заманы

Қысқа мерзімді жоспар

21-сабақ

Пәні Күні	Биология 11ә,б– сынып 17.11.2016ж
Сабақ тақырыбы	Организмдердің бейімделуі
Сілтеме	Биология 11- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Организмнің бейімделуі туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	11 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Организмдердің бейімделуі
Жаңа сабақ	Бейімделу (лат. adapto) техникалық жүйенің сыртқы орта жағдайларының өзгеруіне байланысты ол туралы ақпарат жинау және оны пайдалану арқылы өз қалып-күйлерін (жұмыс істеу алгоритмін, параметрін, құрылымын) өзгертуі^[1]; ағзалардың тарихи даму кезеңіндегі тіршілік ортасына бейімделуі.^[2] Бейімделу — организмдердің әрбір түрге тән белгілі шектері бар ортаның жағдайына бейімделу процесі.Түз жануарларының ашық әрі құрғақ кеңістікті ортадағы тіршілікке эволюциялық бейімделуі тез жүгіруге, құрғақшылық жағдайына, т.б. бейімделуі; Қиыр Солтүстікке және баска да экстремалды аймақтарға тұрақты қоныстану үшін көшіп барған адамның физиологиялық немесе онтогенетикалык бейімделуі ("әдеттенуі"). Бір ұрпақтың жеке физиологиялық бейімделуі фенотиптік бейімделу деп аталады да, бұл ұрпақтан урпаққа көше отырып генотиптік бейімделуге өтеді, ал сұрыпталу барысында — эволюциялық бейімделуге ауысады. Генотиптік және эволюциялық бейімделумен салыстырғанда физиологиялық бейімделу толық жетілмеген. Организмнің бастапқы жағдайға оралуы қайта бейімделу , деп аталады; ортаның өзгерістегі жағдайына ыңғайлануды дизадаптация дейді. Сонымен бірге жаңа әлеуметтік ортаға, мысалы, ауылдан қалаға келген мигранттардың бейімделуі — адамның әлеуметтік бейімделуі жеке қарастырылады .Бейімделу (лат. adaptare — бейімделу)— ағзаның, сезім мүшелерінің ішкі және сыртқы тітіркендіргіштерге, орта жағдайына біртіндеп бейімделуі. Бейімделу үрдістері биологияның негізгі ұғымдарының бірі — гомеостазды сақтауға бағытталады. Биологиялық бейімделу ағзаның барлық деңгейлерін қамтиды: молекулярлықтан бастап, іс-әрекетті психикалық реттеуте дейін. Экстремалды жағдайларға бейімделу сәттілігінде жаттығу процестері, индивидтің функционалдық, психикалық және моральдық күйі маңызды рөл атқарады. Бейімделу сондай-ақ теориялық ұғым ретінде гештальт психология, швейцар психологі Ж. Пиаже шығарған интеллект даму теориясындағы индивид пен қоршаған орта арасындағы өзара қатынастың гомеостаздық тепе-теңесу процестері ретінде түсіндіретін психологиялық тұжырымдамаларда да кеңінен қолданылады. Талдағыштар сезгіштігінің тітіркендіргіштердің әсеріне икемделуі.
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Организмдердің бейімделуі

Қысқа мерзімді жоспар

22-сабақ

Пәні Күні	Биология 11ә,б– сынып 19.11.2016ж
Сабақ тақырыбы	Жаңа түрлердің түзілуі
Сілтеме	Биология 11- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Жаңа түрлердің түзілуі туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	11 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Организмдердің бейімделуі
Жаңа сабақ	Түр түзілу, жаңа түрдің пайда болуы – өте күрделі әрі ұзақ уақыт аралығын қамтитын эволюциялық процесс. Жаңа түрдің пайда болуын алғаш рет Чарлз Дарвин табиғи сұрыптау тұжырымдамасында ерекше атап көрсетті (1859). эволюциялық процесс Ол өзінің тұжырымдамасын дивергенция деп атады. Дарвиннің пікірі бойынша кез келген ірі жүйелік топтар (өсімдіктер де, жануарларда да) бастапқы бір ғана ата-тектен пайда болып, олар кейіннен кейбір белгілері арқылы бір-бірінен ажырай бастаған. Мұны монофилетикалық теория деп атайды. Қазіргі кезде түр түзілу құбылысы дизруптипті (ағылш. dіsrupt – бөлініп кету) сұрыпталу негізінде түсіндіріледі. Америкалық ғалым Э.У. Майр (1904 – 2000) түр түзілудің негізгі 3 қағидасын атайды: ) филетикалық түр түзілу – бастапқы ескі түрдің өзінен бірте-бірте жаңа түр түзіліп, түр санының өзгермеуі. Мысалы, бастапқы А түрден жаңа В түр пайда болады (АВ); ) буданды түр түзілу – бастапқы екі түрдің қосылуынан жаңа бір түрдің пайда болып (АБВ), табиғатта түр санының азаюы; ) дивергентті түр түзілу – бастапқы бір түрден жеке топтардың бөлінуі арқылы екі не одан да көп түрдің пайда болуы (ААБ). Түр түзілу процесі бір түрге жататын организмнің өз ішінде жеке топтардың бірте-бірте бір-бірінен оқшаулануы нәтижесінде жүріп отырады. Бұл жағдай маусымдық, экол., геогр., физиол., этол. және генет. оқшауларға тікелей байланысты жүзеге асады. түр түзілудің негізгі екі жолы бар: аллопатриялық түр түзілу (бір кеңістікте таралған түрден жаңа топтар пайда болып, олардың әрқайсысынан жеке жаңа түрлер шығып, олардың таралу аумақтарының бір-бірінен бөлінуі); симпатриялық түр түзілу (бастапқы түр тіршілік еткен орта жағдайларында жаңа түрлердің пайда болуымен ерекшеленеді де жаңа түрлердің таралу аумағында өзгеріс байқалмайды). Түр түзілудің бұл түрі жануарларға қарағанда өсімдіктер арасында жиі кездеседі. Симпатриялық түр түзілуде бастапқы түрдің хромосомалық жиынтығының өзгеруі полиплоидтау және будандасу жолымен жүзеге асады. Соңғы кездегі ғылыми жетістіктер түр түзілудің генетикалық негізін гендер жиынтығының өзгеруімен түсіндіреді. Бастапқы түрдің гендер жиынтығының өзгеруінен өзгеше жаңа түрлер пайда болады. Табиғатта табиғи сұрыптаудың нәтижесінде болатын түр түзілу процесінің сызба нұсқасын былай көрсетуге болады:
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Жаңа түрлердің түзілуі

Қысқа мерзімді жоспар

23-сабақ

Пәні Күні	Биология 11ә,б– сынып 24.11.2016ж
Сабақ тақырыбы	Мутациялық эволюцияның рөлі
Сілтеме	Биология 11- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Мутациялық эволюцияның рөлі туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	11 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Жаңа түрлердің түзілуі
Жаңа сабақ	Мутациялық өзгергіштік – дегеніміз организмнің генотипінің өзгеруіне байланысты болатын, яғни тұқым қуалайтын өзгергіштік. Дарвин тұқым қуалайтын өзгергіштікті табиғи және қолдан сұрыптаудың алғы шарты деп есептеді. Бірақ Дарвиннің тұсында тұқым қуалаушылық туралы тәжірибе жүзінде алынған деректер және оның ұрпаққа берілу заңдылықтары белгісіз елі. Сондықтан әр түрлі формадағы өзгергіштіктерді тұқым қуалау тұрғысынан айыру мүмкін болмады. Өзгергіштіктің түрлері туралы мәселе XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың бас кезінде ғана ғылыми тұрғыдан дәлелденді. «Мутация» деген терминді ең алғаш 1901 жылы Голландия ғалымы Г де Фриз өзінің «Мутациялық теория » деп аталатын еңбегінде қолданды. Ол есек шөптің белгілерінің қалыпты жағдайдан ауытқитындығын және бұл ауытқуардың тұқым қуалайтындығын байқады. Г де Фриздің теориясының кейбір мәселелері осы күнге дейін өз мәнін жойған жоқ..Олар: 1. Мутацияның кенеттен пайда болатындығы 2. Жаңадан пайда болған формалардың тұрақты келетіндігі 3. Мутациялардың сапалық өзгеріс болып саналатындығы 4. Мутацияның өзі әр түрлі бағытта – пайдалы да, зиянды да болатындығы 5. бір рет болған мутацияның қайтадан қайталана алатындығы. Бірақта Г де Фриздің қателік жақтары да жоқ емес. Ол табиғи сұрыптау мен мутацияны бір-біріне қарсы қойды.Яғни ол мутациядан кейін бірден жаңа түр пайда болады деп есептеді. Шын мәнінде мутация тұқым қуалайтын өзгергіштіктің негізі болып есептеді ал жаңа түр ұзақ уақыт сұрыпталудың нәтижесінде пайда болады. Мутациялар әр түрлі бағытта жүзеге асады. Олардың көпшілігі организмнің тіршілік қабілетін кемітіп жібереді. Кейде өлімге душар етеді, оны летальді мутация деп атайды. Жалпы мутацияны эволюциялық процесстің алғашқы материалдық негізі деп есептеу керек. Бірақ жеке мутациялар түрді өзгерте алмайды. Мутация жыныс жасушаларындағы және хромосома аппаратындағы өзгерістеріне байланысты бірнеше типке бөлінеді.
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Жаңа түрлердің түзілуі

Қысқа мерзімді жоспар

24-сабақ

Пәні Күні	Биология 11ә,б– сынып 26.11.2016ж
Сабақ тақырыбы	Харди-Байнберг заңы
Сілтеме	Биология 11- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Харди-Байнберг заңы туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	11 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Жаңа түрлердің түзілуі
Жаңа сабақ	Харди-Вайнберг заңы. Популяцияның генетикалык құрамын аныктау үшін ондағы аллельдер мен генотиптің (гомозигота, гетерозигота) типін таситын даралардың санын білу қажет. Осы мақсатта 1902жылы ағылшын математигі Г. Харди және немістің дәрігер-генетигі Г. Вайнберг бір-біріне байланыссыз "таза популяцияда" гендердің және генотиптердің таралу жиілігін анықтады. Олар болашақ ұрпақ популяциясының генетикалык құрамы қандай болатынына есептеулер жүргізіп, генетикалык тепе-теңдік заңын ашты. "Таза популяция" деп сан жағынан өте үлкен, еркін будандаса алатын, сыртқы орта факторлары (мутация, сұрыптау, оқшаулану, т.б) әсер етпейтін популяцияны айтады. Харди-Вайнберг заңы "Даралар еркін будандаса алатын үлкен таза популяцияларда доминантты жөне рецессивті аллельдердің, генотиптердің сандық жиілігі" ұрпактан-ұрпакка өзгеріссіз тұрақты беріліп отыратынын көрсетеді. Егер популяцияның генофондысы мысал ретінде, А жөне а гендерінің жүп аллельдерінен түрса, онда А геннің популяцияда көріну жиілігі р-ға, ал а геннід жиілігі g-ға тең, сонда популяциядағы осы екі аллельдің арақатынасы мына формулаға сәйкес келеді: рА + ga = 1 (1). Осы формуланың екі бөлігін квадраттасақ: (рА + ga)² = 1 енді жакшаны алгебралык жолмен ашатын болсақ, біз генотиптердің жиілігін көрсететін формула аламыз: р²АА + 2pgAa + g²aa = 1 (2). Жоғарыдағы формуланың мәнін түсіндірешк. (1) және (2) теңдеудің оң жағында тұрған бір саны, популяциядағы даралардың жалпы санын көрсетсе, сол жағындағы аллельдердің жиілігі бір санының бөліктерімен белгіленеді. Мұнда р және g символдар А жөне a гендерінің екі теңдеудегі жиілігін көрсетеді. Екінші формулада АА генотипі қарастырылып отырған популяцияда р жиілігімен белгіленсе, аа генотипі g жиілігіне, ал гетерозиготалы даралар 2pg жиілігіне тең болады. Сонымен аллельдердің жиілігі белгілі болған жағдайда, популяциядағы барлық генотиптердің жиілігін анықтауға, керісінше, егер генотиптің жиілігі белгілі болса, онда аллельдердің жиілігін анықтауға болады. Осы формуланың көмегімен популяциядағы ауру таситын гетерозиготалы аллельдердің жиілігін есептеп шығаруға болады. Мысал келтірейік. Бір қаланың перзентханасында 10 жыл ішінде емірге келген 84 мың баланың 210-ында рецессивті белгі ауру бар делік. Оның генотипі аа болады. Харди-Вайнберг заңы осы мәліметтерді пайдаланып, қалада тұратын адамдар популяциясына генетикалық талдау жасауға кемектеседі. Популяцияда генотипі аа ауру баланың саны 210. Ол g²-Ka тең. Vg2=210:84000=V0,0025 Енді осы санды квадрат түбірден шығарып, g-дің мәнін (ауру бақылайтын геннің жиілігін) табамыз. g = g2 = J0,0025 =0,05.
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Харди-Байнберг заңы

Қысқа мерзімді жоспар

25-сабақ

Пәні Күні	Биология 11ә,б– сынып 01.12.2016ж
Сабақ тақырыбы	Табиғи сұрыпталудың формалары
Сілтеме	Биология 11- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Харди-Байнберг заңы туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	11 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Харди-Вайнберг заңы
Жаңа сабақ	Табиғи сұрыптау - тіршілік үшін күресте күштілердің жеңуін қамтитын эволюцияның жүзеге асырылуы үрдісі. Эволюция теориясы 1858 ж. Чарльз Дарвин және Альфред Рассел Уоллеспен ұсынылды Табиғи сұрыпталуды кейде Қозғаушы сұрыпталу деп атайды. Себебі бұл - бағыттауышы сұрыпталу, тек ғана бір бағыттағы өзгергіштікке бейім табиғи сұрыпталудың бір түрі. Қозғаушы сұрыпталу арқылы популяцияның генофоды толығымен келешек ұрпақтарының дивергенциясыз өзгереді; түрдің осындай эволюциясын Дж. Симпсон, (1944) филетикалық эволюция деп атады. Қозғаушы сұрыпталу нәтижесінде популяцияның генофондында фенотиптің бір бағытына өзгергіштік болатын мутациялар жинақталады және таралады.^[2] Табиғи сұрыпталудың формалары Қалыпты сұрыпталу Сұрыптау жолымен мутация залалсыздандырылады, олардың қарама-қарсы бағытталған әрекеті бейтараптанады. Генотип және тұрақты фенотип барысында жеке даму процесі жетілдіріледі. Залалсыздандырылған мутайия резерві пайда болады. Осы сұрыпталудың нәтижесінде орташа нормадағы реакциясы бар ағзалар аз өзгерісті жағдай тіршілігінде доминатты болады, жәндіктермен тозаңданатын өсімдіктер гүлінің формуласы мен пішіні сақталады( гүлдер жәндік тоңандандырушының мөлшері мен пішініне, оның алдыңғы ауыз сору құрылысына сәйкес келу керек) Тіршілік үшін күрес Қозғаушы сұрыпталу залалсызданған рецессивті мутациядан тұратын моболизденген резервін ашады. Залалсызданған мутация және оның сәйкес келуін сұрыпталуды іске асырады. Жаңа фенотиппен генотип пайда болады. Осы сұрыпталу нәтижесінде фенотипі мен генотипі бойынша айырмашылықтары бар, жаңа орта формадағы, өзгерген жағдайға неғұрлым сәйкес келетін популяциядағы дарақтар пайда болады. Жәндіктер улы химикаттарға тұрақты келеді. Дизруптивті сұрыпталу. Бұл жерде қозғаушы сұрыпталу кезінде қандай процесс болды, сондай болады. Бұл сұрыпталу ағзаның орта норма реакциясының ауытқуынан екінші бір ағзаға қысым көрсетіледі.
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Табиғи сұрыпталудың формалары

Қысқа мерзімді жоспар

26-сабақ

Пәні Күні	Биология 11ә,б– сынып 03.12.2016ж
Сабақ тақырыбы	Организмнің тіршілік ортасына бейімділігі
Сілтеме	Биология 11- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Харди-Байнберг заңы туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	11 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Табиғи сұрыпталудың формалары
Жаңа сабақ	Бейімделу (лат. adapto) техникалық жүйенің сыртқы орта жағдайларының өзгеруіне байланысты ол туралы ақпарат жинау және оны пайдалану арқылы өз қалып-күйлерін (жұмыс істеу алгоритмін, параметрін, құрылымын) өзгертуі^[1]; ағзалардың тарихи даму кезеңіндегі тіршілік ортасына бейімделуі.^[2] Бейімделу — организмдердің әрбір түрге тән белгілі шектері бар ортаның жағдайына бейімделу процесі.Түз жануарларының ашық әрі құрғақ кеңістікті ортадағы тіршілікке эволюциялық бейімделуі тез жүгіруге, құрғақшылық жағдайына, т.б. бейімделуі; Қиыр Солтүстікке және баска да экстремалды аймақтарға тұрақты қоныстану үшін көшіп барған адамның физиологиялық немесе онтогенетикалык бейімделуі ("әдеттенуі"). Бір ұрпақтың жеке физиологиялық бейімделуі фенотиптік бейімделу деп аталады да, бұл ұрпақтан урпаққа көше отырып генотиптік бейімделуге өтеді, ал сұрыпталу барысында — эволюциялық бейімделуге ауысады. Генотиптік және эволюциялық бейімделумен салыстырғанда физиологиялық бейімделу толық жетілмеген. Организмнің бастапқы жағдайға оралуы қайта бейімделу , деп аталады; ортаның өзгерістегі жағдайына ыңғайлануды дизадаптация дейді. Сонымен бірге жаңа әлеуметтік ортаға, мысалы, ауылдан қалаға келген мигранттардың бейімделуі — адамның әлеуметтік бейімделуі жеке қарастырылады. Организм — тіршілік ортасы. Жер бетінде тіршілік алғаш рет пайда болған кездің өзінде-ақ кейбір жеке ағза тіршілік ортасына айналған. Бір ағзаны екінші бір ағза тіршілік ортасы ретінде пайдалану табиғатта кеңінен таралған. Табиғатта кездесетін әрбір түрдің өзіне тән паразиті болады. Организмнің де тіршілік ортасы ретінде өзіне тән ерекшеліктері бар. Мысалы, ондай ортада денеге оңай сіңетін қоректік заттар мол, температураның және химиялық заттардың құрамы тұрақты, құрғап кету каупі және жаулары болмайды. Организмнің тіршілік орта ретіндегі қолайсыз факторларына оттек пен жарықтың жетіспеушілігін, тіршілік кеңістігінің шектеулілігін және т.б. атауға болады. Организмді тіршілік ортасы ретінде пайдаланатын азғалар тобын — эндобионттар (грекше "endon"—ішкі) деп атайды. Оларды тіршілік ету ерекшеліктеріне сәйкес паразиттер, симбионттар (селбесіп тіршілік ететіндер), комменсалдар және т.б. деп бөледі.
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Организмнің тіршілік ортасына бейімділігі

Қысқа мерзімді жоспар

27-сабақ

Пәні Күні	Биология 11ә,б– сынып 08.12.2016ж
Сабақ тақырыбы	Модификацияның эволюцияның рөлі
Сілтеме	Биология 11- сынып оқулық
Жалпы мақсаттар	1 . Танымдық Харди-Байнберг заңы туралы түсінік беру 2. Эмоциялық . Оқушылардың жан –дүниесін жағымды сөздер мен қолдау жасау арқылы қалыптастыру . 3. Әлеуметтік Сабақ барысында өзара пікір алмасу д ағдыларын қалыптастыру
Оқу нәтижесі	Оқушылардың сыни ойлау дағдысын қалыптасады.
Негізгі идеялар	Сабақ барысында оқушылар ең дұрыс шынайы түсініктемені –табуға ұмтылады.
Сабақтың көрнекілігі	11 сынып биология оқулығы,дәптер
Мотивациялық кезең	Арнайы тапсырма. Оқушыларға тақырыпқа байланысты сұрақ қою арқылы назарын аудару .
Үй тапсырмасын сұрау	Организмнің тіршілік ортасына бейімділігі
Жаңа сабақ	Мутациялық өзгергіштік – дегеніміз организмнің генотипінің өзгеруіне байланысты болатын, яғни тұқым қуалайтын өзгергіштік. Дарвин тұқым қуалайтын өзгергіштікті табиғи және қолдан сұрыптаудың алғы шарты деп есептеді. Бірақ Дарвиннің тұсында тұқым қуалаушылық туралы тәжірибе жүзінде алынған деректер және оның ұрпаққа берілу заңдылықтары белгісіз елі. Сондықтан әр түрлі формадағы өзгергіштіктерді тұқым қуалау тұрғысынан айыру мүмкін болмады. Өзгергіштіктің түрлері туралы мәселе XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың бас кезінде ғана ғылыми тұрғыдан дәлелденді. «Мутация» деген терминді ең алғаш 1901 жылы Голландия ғалымы Г де Фриз өзінің «Мутациялық теория » деп аталатын еңбегінде қолданды. Ол есек шөптің белгілерінің қалыпты жағдайдан ауытқитындығын және бұл ауытқуардың тұқым қуалайтындығын байқады. Г де Фриздің теориясының кейбір мәселелері осы күнге дейін өз мәнін жойған жоқ..Олар: 1. Мутацияның кенеттен пайда болатындығы 2. Жаңадан пайда болған формалардың тұрақты келетіндігі 3. Мутациялардың сапалық өзгеріс болып саналатындығы 4. Мутацияның өзі әр түрлі бағытта – пайдалы да, зиянды да болатындығы 5. бір рет болған мутацияның қайтадан қайталана алатындығы. Бірақта Г де Фриздің қателік жақтары да жоқ емес. Ол табиғи сұрыптау мен мутацияны бір-біріне қарсы қойды.Яғни ол мутациядан кейін бірден жаңа түр пайда болады деп есептеді. Шын мәнінде мутация тұқым қуалайтын өзгергіштіктің негізі болып есептеді ал жаңа түр ұзақ уақыт сұрыпталудың нәтижесінде пайда болады. Мутациялар әр түрлі бағытта жүзеге асады. Олардың көпшілігі организмнің тіршілік қабілетін кемітіп жібереді. Кейде өлімге душар етеді, оны летальді мутация деп атайды. Жалпы мутацияны эволюциялық процесстің алғашқы материалдық негізі деп есептеу керек. Бірақ жеке мутациялар түрді өзгерте алмайды. Мутация жыныс жасушаларындағы және хромосома аппаратындағы өзгерістеріне байланысты бірнеше типке бөлінеді. Мутацияның типтері. Мутациялық процестің өзін секірмелі түрде, яғни кенеттен пайда болатын және индукциялық деп бөледі. . Мутация сыртқы орта факторларының әсерінен пайда болады, оларды мутагендер деп атайды. Мутагендердің үш түрі кездеседі. Олар: физикалық, химиялық және биологиялық мутагендер. Физикалық мутагендерге радиоактивті сәулелер, ультракүлгін сәулелер, лазер сәулелері және т.б. жатады. Химиялық мутагендерге колхицин, этиленимин, никотин қышқылы және т.б. химиялық қосылыстар жатады. Олардың саны қазір 400-ден асады.
Сергіту сәті	Жаттығулар
Бекіту тапсырмалар	Кітаппен жұмыс. Тізбектей оқу. Әр оқушы өзінің оқыған жолдарына түсінік беріп, мағынасын ашу. Мәтін соңындағы сұрақтармен жұмыс.
Бағалау	Формативті бағалау
Үйге тапсырма	Модификацияның эволюцияның рөлі