Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей
ОРТА МЕКТЕП МАТЕМАТИКА КУРСЫНДА?Ы МАЗМ?НДЫ ЕСЕПТЕРДІ ШЕШУДІ? КЕЙБІР ?ДІСТЕРІ
Математиканы о?ыту б?л бірінші кезекте есепті шешуден басталады. Есептерді ?з бетінше талдауы барысында о?ушыларды? ойлауы дамып, математикалы? іс-?рекетке деген ?абілеттері ?алыптасады. ?кінішке орай, біры??ай ?лтты? тестілеуге байланысты, о?ушылар?а бір типтегі есептерді шы?арту, математиканы о?ытуда?ы дамытушылы? функциясыны? т?мендеуіне алып келуде. ?азіргі к?ні біз талапкерлерді? тестілеуден жа?сы к?рсеткіш к?рсетулерін ?ана емес, сонымен ?атар оларды? жо?ары о?у орнында сапалы білім алулары ?шін математикалы? м?дениетті? белгілі бір де?гейін ме?герулері ?ажет екендігін де естен шы?армауымыз керек. Математикалы? м?дениет ке? ой-?рісті? болуын, математиканы? бас?а ?ылым салалары арасында?ы ??састы?тарын аны?тай алуды, есепті бас?а тілде т?жырымдап, ?арапайым ?рі к?рнекі жа?а модельдерді ??ра білуді талап етеді. ?рине, есептеу, тепе-те? т?рлендіру, формулаларды білу ж?не оларды ?олдана білу де ?ажет. Біра? б?лар ойлануды ?ажет ететін, ?рт?рлі ?дістерді салыстыруды, бас?а т?жырымдарды іздеуді ж?не математиканы? бас?а салаларымен байланысын аны?тауды талап ететін есептерді шешуді алмастыра алмайды. Атап айт?анда, осындай есептер мен оларды шешу жолдары математикалы? м?дениеттілікке т?рбиелейді. В.Г. Болтянскийді? айтуы бойынша, «математикалы? талдауды? ?демілігі оны? к?рнекіліктермен байланысында жатыр». [1] Сонды?тан да, есептерді шешуде алгебралы? ж?не геометриялы? ?дістерді кіріктіруге ?лкен м?н беріледі. Психологиялы? к?з?арас т?р?ысынан ал?анда, есептер шешуде атал?ан екі ?дісті кіріктіру бас ми жартышарыны? ?йлесімді дамуына алып келеді, б?л –?азіргі математикалы? білім беруді? басты ма?саттарыны? бірі. Алгебралы? есептерді шешуде сызы?ты? функция графиктерін ?олдану тиімді. Сызы?ты? функцияларды? графиктерін ?олданатын алгебралы? есептерді шешуді? конструктивті т?сілі графиктік метод?а ??сас. Б?л метод графиктерді на?ты салумен байланысты ж?не есепті? жауабы сызбамен о?ылады. Есептерді шешуді? м?ндай конструктивті-аналитикалы? т?сілі функцияларды? графиктерін схема т?рінде салумен ж?не геометриялы? ?атыстар?а негізделген аналитикалы? шешулермен беріледі. Б?дан былай б?л т?сілді графиктік-геометриялы? метод деп атау?а болады. Мектеп математика курсында графиктік метод екі белгісізді те?деулер ж?йесін шешуде, бір белгісізде те?деулерді шешуде сирек ?олданылады.
Графиктер ?оз?алыс?а берілген физикалы? есептерді шешуде ?олданылады. 7-9 сынып о?ушыларыны? к?пшілігінде мазм?нды есептерді
шешуді? графиктік методы туралы ??ым ?алыптаспа?ан. Есептерді графиктік ?діспен шешуде жіберілетін ?ателіктер: на?ты шамаларды координат осьтерінде к?рсете алмау, графикті д?рыс салмау, масштабты та?дай алмау ж?не т.б. Осындай ?ателіктерді жою ?шін алгебралы? есептерді графиктік методпен шешуге ?йрету ?шін о?ушылармен арнайы ж?мыстар ж?ргізілуі керек. М?ндай ж?мыстар ж?ргізуді? ма?саттылы?ын былайша т?сіндіруге болады:
1) 7-сынып о?ушылары геометрия курсын о?ып-?йренуді енді баста?анды?тан, алгебралы? есептерді графиктік-геометриялы? методпен шешуді ?олдану олар ?шін ?иынды? ту?ызуы м?мкін. Алайда, 7-сыныпта сызы?ты? функция ж?не оны? графиктері, екі белгісізді екі те?деуден т?ратын ж?йелерді графиктік шешу о?ытылады, физика курсында бір?алыпты процестерді? графиктерімен танысады, сонды?тан графиктік методпен алгебралы? есептерді шешуді? м?мкіндіктерін к?рсетуге болады. Осылайша, мазм?нды есептерді шешуді? жал?ыз ?ана ?дісі емес (алгебралы?) сонымен ?атар бас?а п?ндерден геометрия мен физикадан білімдерін ?олдану?а болады. Б?л есепті шешуді? к?рнекілігімен ерекшеленеді.
2) Есептерді шешуде графиктік методты ?олдануды? т?рбиелік м?ні бар, я?ни о?ушылар ?з бетінше ж?мыс жасау?а, ??ыптылы??а ?йренеді.
Есептерді графиктік методпен шешуде негізгі амалдар орындалады. Олар:
1) Тікб?рышты координаталар ж?йесін та?дау;
2) Координат осьтерінде на?ты шамаларды орналастыру;
3) Сызы?ты? функция графиктерін н?ктелер бойынша салу.
К?птеген те?деулер мен те?деулер ж?йесін ??ру?а берілген текстік есептерді графиктік т?сілмен шешуге болады. Олар?а ?оз?алыс?а ж?не біріккен ж?мыс?а берілген есептерді жат?ызу?а болады. М?ндай есептерді шешу на?ты геометриялы? ?атыстар?а негізделеді. Геометриялы? шешуді? арты?шылы?ы сызба есеп шартын тере? т?сінуге к?мектеседі. К?п жа?дайда, координат жазы?ты?тарында?ы енгізілген бір осьте уа?ыт, екіншісінде – жол, ж?мыс т.б. белгіленеді. Мазм?нды есептер сюжеттік, практикалы?, арифметикалы? ж?не т.б.деп аталады. Атал?ан атаулар берілуіне ж?не сюжетке (на?ты ??былыс, о?и?аны сипаттайды) байланысты айтылады. ?р бір текстік есепте мыналарды ажырату?а болады: а) шамаларды? санды? м?ндері,берілгендері деп аталады б) ашы? т?рде к?рсетілмеген функционалды? т?уелділікті? ?андай да бір ж?йесі в)жауап табатын талап не с?ра? Текстік есептерді шешуді? ?р т?рлі методтары бар: арифметикалы?, алгебралы?, геометриялы?, логикалы?, практикалы? ж?не т.б. ?р методты? негізінде ?р т?рлі математикалы? модельдер жатыр. Мысалы, есепті алгебралы? жолмен шешкенде те?деу немесе те?сіздік ??рады, ал геометриялы? методта диаграмма не график салады. Мектеп математика курсында?ы барлы? есептер ішінде мазм?нды есептерді? алатын орны ерекше. Олар тамаша дидактикалы? ж?не дамытушы ??рал болып табылады, о?ытуды? ?мірмен байланысын ж?зеге асыру?а к?мектеседі, математикакалы? ??ымдарды ме?геруге ы?пал етеді ж?не п?нішілік, п?наралы? байланыстарды к?рсетеді, о?ушыларды? ойлауын, есін, елестетуін дамытады, е? бастысы о?ушылар?а есптер шы?аруда?ы математиканы? ?олдану процесін т?сіндіріп,оларды математикалы? модельдеумен таныстырады. Модельдеу туралы т?сінік о?ушыларды? жалпы білімдік ??ндылы?тары ?шін ма?ызды. Сонды?тан мазм?нды есептерді шешуге да?дыларын ?алыптастыру ж?не ?дістерін ме?гертуге математика м??алімдеріні? басты міндеттеріні? бірі болып ?ала береді.
?дебиеттер:
1. Болтянский В.Г. Математическая культура и эстетика// – Математика в школе. 1982. – №2, 40-43 с.
2. Шевкин А.В. Текстовые задачи по математике: 7–11 классы. – М.: ИЛЕКСА. – 2011.
* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт