Презентация "??стар класы"

ҚҰСТАР КЛАСЫ

МАҚСАТЫ:

• Құстар класына жалпы сипаттама жасай отырып, олардың тыныс алуы мен қауырсындарының түрлері және қауырсындарының атқаратын қызметтері жайлы білу сонымен бірге олардың тіршілік ортасы жайлы түсінік қалыптастыру.

- Оқушы тақырыптың негізгі түйіндерін меңгеріп, оқыту арқылы білім деңгейлерін анықтай отырып, шығармашылыққа баулу.

Құстар жайлы мәлімет:

Құстар – жылықанды омыртқалы жануарлар (омыртқасы бар жануарлар). Олардың қауырсындары жылуды сақтауға және ұшуға көмектеседі. Олар артқы екі аяқтарымен жүреді, ал алдыңғы аяқ - қолдары қанаттарға айналған. Құстардың барлығы жұмыртқа салады. Құстардың денелері жеңіл болғанымен, мықты және ұшуға ыңғайлы болады. Дегенмен ұшпайтын құстар да кездеседі. Қазақстанда құстардың 18 отрядқа жататын 489 түрі бар. Оларды мекен ететін орындарына қарай орман, ашық дала, батпақты - шалшықты және су құстары деп бөледі.

Құстар (лат. Aves)– омыртқалы жануарлар тип тармағының бір класы. Құстардың эволюциялық даму сатысы 4 кезеңге бөлінеді: 1. алғашқы құстар – археоптерикс; 2. тісті құстар; 3. қырсыз жалпақ төстілер – түйеқұстар, киви, пингвиндер; 4. қырлы төсті құстар.

Қырғауыл

Қырғауы л – ең әдемі құстардың бірі. Ол  оңтүстікте кездесетін құс, алайда оны еденіне құм төселген, аналығы жұмыртқа салу үшін шөп салынған күркешесі бар ашық торлы қораларда  жыл бойы өсіруге болады. Мұның бәрін үй маңындағы учаскеде жасауға әбден болады.

Тұқым түрлері . Азия аумағының кең көлемін мекендейтін қарапайым қырғауылдың (Phasianus colchicus) қанаттарының бояулары арқылы ерекшеленетін 30-ға жуық түрлері бар. Жалпы дене тұрқы тауыққа ұқсас болады, одан айырмашылығы ұзын құйрықтары ғана. Қырғауыл қанаттарында  алтын, қою-жасыл, қызғылт-сары, күлгін және басқа да түстер кездеседі.   Құйрығы сарғылт-қоңыр, жолақты болып келеді

Көбейту.  Қырғауылдың ұрғашысы сарғыш-қоңыр түсті, жасыл теңбілдері бар  7-ден 18 жұмыртқаға дейін салады. Жұмыртқасының түрі мен үлкендігі өзгеріп отырады.  Жұмыртқасының ұзындығы  – 42-46 мм, ені – 33-37 мм. Жұмыртқаның орташа салмағы – 30-35 гр. Жұмыртқа  басуының ұзақтығы 21-ден 27 күнге дейін жалғасады. Қырғауыл ұясы топыраққа тереңдете төселген собық, бұтақшалар, құс қанаттарынан тұрады.

түйеқұс

Бұлардың төс сүйегі жалпақ әрі оның қыры болмайды. Олар ұша алмайды, бірақ құрлықта (ашық алаңқай жерлерде) өте жылдам жүгіреді. Қанат қауырсындары доғалданып келген, аяқтары өте жақсы жетілген. Бұған барлық құрлықта кездесетін  түйеқұстар  жатады. Оларды тіршілік ететін аймақтарын сәйкес жеке отрядтарға топтастырады. Мысалы: африкалық түйеқус ( страус ), америкалық түйеқус ( нанду ), австралиялық түйеқұстар ( эму ,  казуар ) және Жаңа Зеландияда кездесетін қанатсыз түйеқус ( киви ) деп аталады. Түйеқұстардың ең ірісі - африкалық түйеқұс ( страус ). Олардың басқа құстардан басты айырмашылығы - аяқтарында екі ғана саусақ болады. Өте ірілерінің салмағы 90 килограмға жетелі. Африка да, өзге де ел дер де арнайы қолда өсіреді.

пингвиндер

Құстардың ішіндегі ерекше тобы. Олардың алдыңғы аяқтары ескекке айналған. Ескек аяқтарының көмегімен суда жақсы жүзеді әрі жақсы сүңгиді. Төссүйек қыры жақсы жетілген. Ондағы бұлшықеттер ескек аяқтарын қозғалысқа келтіреді. Олар ұша алмайды, қүрлықта теңселіп әрең қозғалады. Аяқтары қысқа әрі тұлғасының артқы жағында орналасқандықтан, денесін тік ұстайды. Пингвиндер оңтүстік жарты шарда ғана таралған, әсіресе  Антарктида  жағалауында көптеп кездеседі. Жұп құрып тіршілік етеді әрі жұптарын өмір бойы сақтайды. Көбейер кезде бір жерге мыңдап топтасады. Үядарын теңіз жағалауындағы тасты жерлерге салады. Ұяда көбіне 1 - 2 жұмыртқа болады

Тотықұс

Тотықұстар арасындағы әлемдегі ең үлкен тұмсық иесі – қара какаду. Тұмсығының ұзындығы – 10 сантиметр. «Какаду» сөзі "какатуа" деген малай тілінен енген. "Какатуа" "тістеуік" деген мағынаны білдіреді.

Ұзақ ғұмырға ие тотықұстардың өмірі кейде 50-60 жылға, кейде 100 жасқа да созылады. Ажалы ерте келген тотықұстардың өзі 20-25 жасты бағындырып кетеді.

Әлемде тотықұстардың 350-ден аса түрі кездеседі. Бірақ қазіргі таңда олардың үштен бірі жоғалу қаупінде тұр.

Киви құсы

Қырсыз төсті құстар, қырсызтөстілер  желпіқұйрықты құстардың отрядтан жоғары тобы. Олардың аяқтары жуан әрі құрлықта жүруге бейімделген. Кеуде тұсын терілі қатпар жапқан. Төс сүйегі шағындау әрі қыры болмайтындықтан бұлар Қырсыз төсті құстар деп аталады.  Жауырыны  мен қарға (коракоид) сүйектері тұтасып кеткен, бұғана сүйегінің нышаны ғана бар. Құйымшақ бедері жоқ. Түтікті сүйектерінде ауа болмайды . . Олар жеке-жеке жүріп тіршілік етеді (топ құрмайды). Салмағы 50 — 80 кг, қанаттары онша дамымаған, онда бірнеше ірі мүйізді қауырсындар — қанатындағы қағушы қауырсындардың қалдығы деп саналады.

бірқазан

  Е скекаяқты құстар  отрядына жататын  құстар .  Қазақстанда  екі түрі:  бұйра бірқазан  және  қызғылт бірқазан  тараған. Олар  Каспий  және  Арал  теңіздерін,  Балқаш ,  Сасықкөл   көлдерінің алабын мекендейді. Дене тұрқы 1,8 м-дей, салмағы 13 килограмға дейін жетеді. Тұмсығы өте ұзын, төменгі жақ  сүйегінің астында созылмалы  тері  қапшығы болады. Бұйра бірқазанның тұмсығының астындағы қапшығы әдетте ақшыл сары, ал көбейер кезде қызғылт сары болады. Аяқтары қысқа, қанаттары ұзын (60 – 80 см) және жалпақ, ал  қауырсындары  қызғылт немесе күміс түсті болып келеді. Бұйра бірқазанның желке қауырсыны жалданып, бұйра келеді, аты осыған сәйкес қойылған. Бірқазан – топтанып жүретін құстар. Олар қоректерін ( балықтарды ) көбіне  су   құзғындарымен  бірлесіп аулайды.

қыран

«Қыран» сөзінің мағынасы —  бүркіт ,  қаршыға , қырғи, сияқты алғыр құстардың жалпы атауы деп баяндайды. Әрине, бұл мағына аталған құстардың қасиетіне қарай кейін пайда болса керек. Кейбір  түркі тілдерінде , атап айтқанда,  қырғыздарда  қыран — епті, алғыр сияқты мағыналарда қолданылады. Және бұл тілде тек  жыртқыш құс  қана емес, аңға салатын иттерге де (тазыға) айтыла береді.

шағала

—  татреңтәрізділер   отряды, шағала тұқымдасына жататын  құс  туысы. Қазақстанның  кез келген су алабында кездесетін 9 түрі бар. Шағалалар жақсы ұшып, жүзеді, бірақ суға сүңги алмайды. Қанаттары ұзын, аяқтары қысқа, аяқ саусақтарының арасы жарғақты.  Шоғыр  құрып тіршілік ететін түрлері де бар. Ұясын жерге, шың басына, судағы жартасқа шөптен жасайды. Ірі  жәндіктермен ,  моллюскалармен ,  тышқан  тәрізді  кемірушілермен , балықтармен  қоректенеді. Шағалалардың ішіндегі ең ірілерінің бірі —  дуанбас . Ең майдасы —  кіші шағала  ( L. minutus ), оның денесінің ұзындығы 290 — 300 мм, құйрығы 85 — 95 мм, тұмсығы 21 — 25 мм, салм. 120 — 150 г, түсі сұр қоңыр. Түр тармағын құрмайды, жыл құсы.

Қарын

Ішек

клоака

Аналық безі

Жұмыртқа жолы

Өзегі

Тауықтың ішкі құрылысы

Бүйрек

Аналық безде жұмыртқаның дамуы

Жұмыртқа

Рефлексия

• Не білдік?
• Не істедік?