Изучение мира животных и растений

O’SIMLIK VA HAYVONOT OLAMINI O’RGANISh

REJA:

• O’simliklar dunyosini xarakterlash
• Hayvonot dunyosini xarakterlash
• Dala sharoitida o’simliklarni o’rganish
• Dala sharoitida xayvon turlarini o’rganish

O’simliklar dunyosini o’rganysh .

• Talaba o’simliklar dunyosini o’rganishga kirishishdan oldin tadqiqot qilinishi mumkin bo’lgan xududni o’simlik qoplamini tavsiflovchi geografik, geobotanik ilmiy adabiyotlarni va atlas va xaritalarlarni o’rganib, zaruriy ma’lumotlarni belgilab olishi lozim, bunday qilish xudud o’simlik qoplami xaqida dastlabki tasavvurlarni beradi.
• O’zi yashayotgan o’lkadan tashqaridagi tabiiy geografik rayonlarni tanlagan bo’lsa, xech shubxasiz tadqiqot ishlari ilmiy adabiyot va atlas, xaritalarni o’rganmasdan turib amalga oshirib bo’lmaydi.

• Dastlab, u yoki bu zonaning bir qismi bo’lgan tadqiqot ob’ektiga umumiy geobotanik tavsifnoma beriladi. Bu tavsifnomada xududning o’simlik formastiyasida aks etuvchi o’simliklarning xo’jalik faoliyati tufayli tabiiy o’simlikdar qoplami qanchalar o’zgarib ketganligiga e’giborni jalb qilmoq kerak.
• Talaba o’simliklarni tadqiq qilish jarayonida xududda tabiiy o’simliklarning tarqalish qonuniyatlarini o’rganish va tasvirlashga katta axamiyat berishi lozim. O’simlik qoplamini tasvirlash uchun zarur bo’lgan materiallarni talaba o’zi o’tkazgan geobotanik tekshirishlardan oladi.

I.N.Babushkinning "Kompleksnaya polevaya praktika po fizicheskoy geografii" degan qo’llanmasida o’simlik qoplamini tadqiq qilish va o’rganishning quyidagi sxemasi taklif etiladi:

• 1. Tadqiq qilinayotgan uchastkani geografik o’rni, maydoni
• 2. Yuzadagi to jinslarining litotogik tarkibini ko’rsatilganligi xolda joyning rel’efini tasviri.
• Mikrorel’ef xususiyatlari
• Namlanish sharoitlari
• O’simlik qoplamining umumiy xolati
• Tuproq xolatining tavsifi
• O’simlik qoplamining yarusliligi
• 8. O’simlik turlarini nisbatan ko’rsatgan xolda yaruslar bo’yicha tasvir berish va boshqalar.

Dala sharoitida o’simliklarni o’rganish paytida zarur asbob —uskunalardan foydalanish kerak bo’ladi.

• Tadqiqot jarayonida o’simliklarni rivojlanish bosqichlari: o’sib chiyqsh paytida, rivojlanish xususiyati, gullash davri, xosilga kirish jarayoni. Uyquga ketish davrlarini, muayyan joyda o’simliklarning eng ko’p tarqalgan turini, yarus bo’ilib o’sishini, qoplanganlik darajasini, xosildorligini va qandan maqsadda iShlatilishini aniq bilib olish foydadan xoli bo’lmaydi.
• O’sstmliklarni tadqiq qilish jarayonida uning geografiyasiga xam e’tibor berilib: namlikka, qiyalikka, ekspozistiyaga, nisbiy va mutlaq balandliklarga ko’ra xisobga otshnadi.

Hayvonot dunyosini o’rganish:

• bunda tadqiqotchi eng asosiy e’tibor fauna kompleksini tavsiflashga qaratishi, geografik va zoogeografik ilmiy adabiyotlar xamda xaritashunoslik ma’lumotlariga suyanib shu xududning sut emizuvchilari, quruqlik va suvda yashovchilar, qushlar va xasharotlari xaqida mukammal ma’lumot to’plashi kerak. Ularning geografik tarqalishini tushuntirish uchun joyning rel’efi, iqlimi, tuproq, o’simlik qoplami komplekslari birgalikda xosil qilgan ekologik sharoitlarning xilma — xilligini tasvirlab o’tilishi zarur. Hudud landshaftida ayniqsa xayvonot dunyosi uchun zarur o’simlik qoplamidir, shuning uchun xam mahalliy xayvonlarning tarqalishi o’simliklarming oz — ko’pligiga va tipiga boqliq.

• O’simlik va xayvonlar tabiatning eng o’zgaruvchan komponenti xisoblanadi. Bu masalan, xayvonot (o’simlik) dunyosi to’grisida ma’lumot to’plash, tadqiqot ishlari, maqsad va vazifalarida albatta aks etishi kerak. Tadqiqotchi landshaft Tipida, urochishchada, fastiyada, qanday xayvonlar turlari uchrashini bilishi zarur.

Dala sharoitida xayvon turlarini o’rganishda maxalliy millat vakillaridan savol —javob usulida ma’lumot to’plashning axamiyati juda kattadir.

• Umuman tadqiqotchi o’rganilayotgan xududdagi barcha xayvonot dunyosi turlarining migrastiyasi, ko’payish xususiyatlari, umr ko’rishi, xayot tarzi, muayyan ekologik sharoitda yashaydigan xar . bir xayvonlar turining xususiyatlari, ularning tabiatdagi va inson xayotidagi roli va umuman xayvonlar ekologiyasi, qo’riqxonalar xamda ularning axamiyati xaqida mukammal ma’lumotlar to’plashi lozim va ular ilmiy xisobotda aks etishi kerak.