Балдырлар

Тілес Ләззат Шарапатқызы.

Қызылорда облысы,

Жалағаш ауданы,

Ш.Ермғанбетова атындағы №246 орта мектептің биология пәнінің мұғалімі.

Сабақтың тақырыбы:

• Өсімдіктерді зерттейтін ғылым
• Өсімдікке жасыл түс беретін пигмент
• Өсімдіктің генеративті мүшелері
• Микроскоптың құрылысын ата
• Өсімдік ұлпаларын ата
• Жемістер неше топқа бөлінеді?
• Тұқымның өнуіне қажетті жағдайлар
• Суға қатынасы бойынша өсімдіктер неше топқа бөлінеді?
• Шырынды жеміс қандай болады?
• Өрік, шие қандай жеміс түріне жатады?
• Өсімдіктердің көбеюі

• Өсімдіктің жер асты және жер үсті мүшелерін байланыстыратын бөлігі

А) Тамыр ә) сабақ б) жапырақ в) жеміс (дұрыс жауаптың 3-4 әрпі)

• Өсімдіктің аталық және аналық орналасқан генеративті мүшесі
• а) жеміс ә) жапырақ б) гүл в) тұқым (дұрыс жауаптың 3-әрпі)
• Шырынды жемістің бір түрі

А) жидек ә) дәнек б) тұқымша в) қауашақ (дұрыс жауаптың 3-әрпі)

5. Өсімдіктің жер асты мүшесі

А) жеміс ә) тамыр б) сабақ в) түйнек ( дұрыс жауаптың 4-5 әрпі)

Жауап:

Өсімдіктер дүниесі

Төменгі сатыдағы өсімдіктер- мүшелерімен, ұлпалапы жетілмеген

Жоғары сатыдағы өсімдіктер- мүшелерімен, ұлпалапы жетілген

Балдырлар – суда өсетін, төменгі сатыдағы өсімдіктер .

Балдырлар

Көпжасушалы

Біржасушалы

хламидомонада

хлорелла

хлорококк

улотрикс

спирогира

ламинария

Бір жасушалы балдырлар

Хламидомонада

Талшықтары

Вакуоль

Жарықсезгіш көзшесі

Ядро

Цитоплазма

Қабықша

Хроматофор

Б ір жасушалы жасыл балдырлар

№

Балдырлар

дың тобы мен өкілдері

Құрлысы

Бір жасушалы жасыл балдырлар

( Хламидо

Көбеюі

монада, хлорелла, хлрококк)

Хламидомонада бір жасушалы жасыл балдыр.Балдырлардың ұлпаға, мүшеге бөлінбеген денесі таллом деп аталады. Жасыл балдырлардың жасушасына түс беретін пигмент хромотофор деп аталады. Жасушада қызыл түсті көзше , жасуша қабықшасы, талшығы, цитоплазмасы, жиырылғыш вакуолі,цитоплазмасы мен ядросы бар. Көзшесі жарықты сезсе, жиырылғыш вакуоль жасушадағы артық суды шығарады. Талшықтарының көмегімен қозғалады. Хлорелла да хламидомонадаға ұқсас бірақ талшығы жоқ

маңызы

Хламидомонада спора түзу арқылы жыныссыз көбейсе, аталық және аналық гамета түзіп,олардың қосылуы арқылы жынысты көбейеді. Зигота пайда болады, зигота төртке бөлініп жаңа ағза түзеді.

1.Табиғаттағы маңызы фотосинтез кезінде суға оттегін бөледі,

Балықтарға жем болады;

2.Шаруашы

лық маңызы

Көп жасушалы жасыл балдырлар

2

Көп жасушалы жасыл балдырлар

(спирогира, улотрикс, клодофора)

Бұл балдырлардың талломы жіп тәрізді болып келеді. Бір-бірінің үстіне орналасқан жасушалардан тұрады. Спирогираның хромотофоры оралма тәрізді, улотрикстің хромотофоры білезік тәрізді.

Жыныссыз көбеюі зооспора түзу арқылы жүреді, жынысты көбею Балдыр денесінде гаметалар түзіледі. Олар қосылады, гамета түзіледі, гаметаның сыртында қалың қабық қаптап спора түзеді

Көп жасушалы жасыл балдырды тыңайтқыш ретінде пайдаланды, су жануарла

рына қорек болады. Клодофора- дан қағаз алады

Спирогира – жіптәрізді балдыр

Спирогира- жібі бір қатарға орналасып, ұзын жасушалардан құралған

көп жасушалы балдыр. Өзге балдырлармен бірге жиналып, суға жасыл түс береді. Спирогира қолға алғанда жібектей жұмсақ болып сезіледі.

Таспа пішінді хроматофоры жасушада оралма тәрізді орналасқан.

Улотрикс – жіптәрізді балдыр

Улотрикс-көп жасушалы жіп тәрізді жасыл балдыр. Ағын су түбіндегі

заттарға бекінеді. Су түбіндегі қайыр балшықтың бетін жауып жатады.

Спирогирадан айырмашылығы әрбір жасушасындағы жасыл түсті

хроматофоры жалпақ білезік тәрізді болып келеді.

Балдырлардың көбеюі

• Бөліну арқылы
• Спора арқылы
• Жынысты

хломидомонада

улотрикс

спирогира

хлорелла

10

10

20

20

30

30

1.Бір жасушалы балдырлар: хлорелла, хламидомонада, хлорококк

(ия)

2.. Жасушаның артқы бөлімінде екі жиырылғыш вакуоль, жарық сезгіш көзше орналасқан

(жоқ)

3. Хломидомонада денесін қозғалысқа келтіретін екі талшығы болады

(ия)

4.Көп жасушалы балдырлар:Спирогира, хлорелла, улотрикс

(жоқ)

5.Хромотофор грекше “хромос”- бояу, бояулы

(ия)

6.Балдырлардың көбеюі:өсімді, жынысты, жыныссыз,

(ия)

7.Хромотофоры жалпақ білезік тәрізді балдыр: спирогира

(жоқ)

8.Балдырлар суға жасыл түс береді

(ия)

9.Хламидомоноданың артқы бөлімінде екі жиырылғыш вауоль,

жарық сезгіш көзше оналасқан

(жоқ)

10.Жиырылғыш вакуол арқылы артық суды шығара алмайды

(жоқ)

• Таллом
• Хромотофор
• Гаметалар
• Зигота

Рефлексия

1 .Бүгінгі сабақтан сен не үйрендің?

2. Қай тапсырма қиын болды?

3. Топтық жұмыста кімдер белсенділік танытты?

4. Топта кім нашар жұмыс істеді?

Үйге тапсырма

• Бір жасушалы және көп жасушалы

балдырлар