Алғашқы көмек

Қан кету. Оның түрлері. Қан кету кезіндегі алғашқы медициналық көмек.

Қан кету дегеніміз — зақымданған кан тамырынан канның қ ұ йылуы (шығуы) .

Қан кету түрлері :

Шығу тегіне байланысты:

- жарақаттық (оны біріншілік және екіншілік деп бөледі) - жарақаттық емес (патологиялық өзгерістер)

Пайда болумеханизміне байланысты:

- жарылудан, - желінуден, - өткізгіштігінің артуынан

Қан кеткен тамырдың түріне байланысты:

- артериалық, - артерио-веноздық, - веноздық, - капиллярлық,

Қан кету орнына байланысты:

- сыртқы, -ішкі, -тін ішілік (гематома)

31 % 1500 мл-ден артық" width="640"

Ауырлық дәрежесіне байланысты:

Жеңіл

Қан айналым көлемінің 10-15 % дейін жоғалту 500 мл-ге дейін

Орташа

Қан айналым көлемінің 16-20 % 500 ден 1000 мл-ге дейін

Ауыр

Қан айналым көлемінің 21-30 % 1000 - 1500 мл

Массивті

Қан айналым көлемінің 31 % 1500 мл-ден артық

Қан кетуді анықтау

Тамыр жарақаттануының негізгі белгілері:

• Жарақаттан кейінгі қан кету туралы мәлімет және қанға малынған киім,жаралының таңғышы
• Қан кетуді дәлелдейтін анемия көріністері
• Зақымданған жақта пульстің әлсіреуі немесе болмауы (көлденең жарақатта)
• Аяқ –қолды тыңдаған кездегі шу белгілері (бүйір жарақатта)
• Жараның терең бөліктерін тығындаған қан ұйындылары, тамыр шоғырын кесіп өтетін жара өзегінің жолы
• Зақымданған аймақтағы гематома (соққылайтын немесе соққыламайтын)
• Зақымдалған аяқ-қолдың шетінде терінің сууы,цианозы немесе бозаруы
• Зақымдалған жақтағы ауру сезімі,ишемиялық контрактура

Артериялық қан кету белгілері:

• Қан ұрғылайтын бұрқақпен немесе серпімді ағынмен бөлінеді.
• Жара үстінен аққан қанның белдікшесі көрінеді (валик)
• 1-2 минут ішінде қан қағының диаметрі 1 метрге жетеді.

Веналық қан кету белгілері:

• Қан баяу ағыммен ағады
• Қан қою ,кейде қара түсті.

Капиллярдан қан кету

Қанық қызыл түсті қан аз мөлшермен баяу ағады. “ Қан шығы” симптомы- зақымдалған беткейден қан тамшысы біртіндеп шығып,шық тамшыларын немесе конденсатты еске түсіреді.

Мұрын қуысынан қан кету

Ауыз арқылы қанның бөлінуі өкпеден және жоғарғы тыныс жолынан,жұтқыншақтан, өңештен, асқазан мен он екі елі ішектен қан кетумен байланысты болуы мүмкін.

Қанның түрі мен түсі үлкен мәнге ие.

• Көпіршікті алқызыл қан- өкпеден қан кеткенде
• “ Кофе қопасымен ” құсу- асқазаннан қан кеткенде
• Қара май тәрізді- асқазан- ішек жолының жоғарғы бөлігі зақымданғанда
• Бөлінділермен біркелкі араласқан қою-қызыл түсті қан- тоқ ішектен қан кету
• Бөлінділермен араласпаған өзгеріссіз қан- тоқ ішектің ең төменгі бөлігінен.

Іш қуысына қан кету белгілері:

Бозару, әлсіз және жиі пульс, шөлдеу, ұйқышылдық, көздің қарауытуы, естен тану.

Кей жағдайда қан кету орнын құрсақ қабырғасы бұлшық еттерінің кернелуінен, ішек шуларының жоғалуынан білуге болады.

Артериядан, венадан және капиллярдан қан кетуді тоқтату тәсілдері мен құралдары

Қан тоқтату — уакытша жөне түпкілікті деп бөлінеді. Уакытша қан тоқтату алғашқы медициналық көмек көрсету кезінде жүзеге асырылады жөне төмендегі тәсілдер бойынша жүргізіледі:

1)дененің зақымданған белігін кеудеге қатысты алған- да — көтеріңкі калыпта ұстау (аяқ-қол жараланғанда венадан қан кеткен кезде жараға қысып тұратын таңғыш салғаннан кейін жастық оралған киім кою);

2)кішігірім кан кету кезінде қысып тұратын таңғыш көмегімен закымданған жерде қан ағып жатқан тамырды басу (жараны йодтың спиртті ерітіндісімен тазартканнан кейін қалың мақта салынады да, бинтпен оралады);

3)аяк-қолды мейлінше шүғыл бүгу немесе жазу қалпында тұрақтандыру (иық алды немесе балтыр, табан жараланғанда, шынтақ немесе тізе буынын бүгу немесе жазу аяк-қол жарасына қатты кан кеткенде жгут салу мүмкін болмағанда, қолды аркаға мейлінше созып, ал аяқты ішке бүгіп, тұрақтандыру).

турникет салып тоқтату

Жгут салып то қ тату

Саусақпен басу

Б ұ рау салып, қысатын таңғыш салу

1.иык алды жарасы кезінде — артерияны иықтың ішкі жағынан басады; 2. балтырдан қан кеткенде — тізе асты артериясын басады (бас бармақпен тізе буынын алдыңғы жағын ұстап,ал қалған саусақпен тізе асты шүңкырындағы артерияны тауып, сүйекке басады);

3. Сан жараланғанда — сан артериясының шап астын- дағы жоғарғы жағын жүдырықпен басады;

4. Бастағы жарадан қан кеткенде — жара жактағы самай артериясын басады (артерия құлақтың жанынан өтеді, оны тамыр соғысы арқылы анықтайды);

5. Беттен кан кеткенде — жақ артериясьн басады (ол мойыннан бет пішіндеріне қарай жүреді және жақтың төменгі шеті арқылы оның бұрышы мен иек арасында иіледі);

6. Мойындағы жара кезінде — жара жақтағы жә-не одан төмен ұйкы артериясын басады (трахея жағында);

7 . Иық үстіндегі , иык буынына жакын немесе колтык айналасындағы жара кезінде бүғана асты артериясын бұғана астындағы шұңкырға (бірінші қабырғаға) басады, кейін аяқ-қолға бұрау немесе жгут салады.

Жгут салу т ехника сы 1 . Зақымдалған қолдың жарасынан жоғары жгут салып , максимальды күшпен созу керек.

2 . Жгуттың бірінші турын бекітіп , кәрі жілік артериясында пульс болмауына көз жеткізу.

3 .Жгуттың келесі турларын аз күшпен тартып салу.

4 .Жгут айналасына бекіткіш ілмекті салу.

5 . Ілмекті тартып жгуттың бос шетіне енгізу.

6 . Ілмек резинасы астына жгутты салу уақыты жазылған қағазды қыстыру