Лалагүлділер тұқымдасы

Келісемін:__________ Бекітемін:__________

Оқу ісінің меңгерушісі: Мектеп директоры:

Қ.С.Бекішева«_»____2016 ж Н.М.Жылқыбай «_»____2016 ж

Ашық сабақ

Биология 7- сынып

Лалагүлділер тұқымдасы

Пән мұғалімі: Уакаева Г. К

2016-2017 оқу жылы

Тексерілді: О.І.М.

Күні: Биология 7- сынып. 30- сабақ.
Сабақтың тақырыбы: Лалагүлділер тұқымдасы.

Сабақтың мақсаты: Лалагүл және құртқашаштартұқымдастарының құрылысының ерекшелігі,көбеюі жайында жан-жақты түсінік беру.Сабақтың міндеті:
Білімділігі: Аталған тұқымдастардың гүлін, жемісін, сабағын, жапырағын қарау, гүл формуласын басқа өсімдіктермен салыстыру, әр саладағы маңызын білу

Дамытушылығы:Лалагүлділер және құртқашаштар тұқымдастарының, тіршілік жағдайы, көбеюі және құрылыс ерекшеліктері жайында білімін толықтыру.өз ойын еркін жеткізіп, сөйлеу, ойлау қабілеттерін арттыру, өз елінің табиғатын, өсімдіктер әлемін қорғауға, маңызын білуге дамыту.Тәрбиелілігі: Оқушыларды лалагүл және құрқашаш тұқымдастарын тағамдақ түрінде қолдануға және дәрілік өсімдіктердің көпшілігі улы ажырата білуге, өз бетімен ізденіп, қосымша ақпараттарды алуға, танымдық, шығармашылық қабілеттерін дамытуға тәрбиелеу
Көрнекілігі:интерактивті тақта, тақырыпқа байланысты суреттер, Венн диаграммасы, кесте
Пәнаралық байланыс: география, экология, салауаттану
Сабақтың әдісі:СТО элементтерін қолдану
І. Қызығушылығын ояту.

Миға шабуыл. «Кім жылдам?»

1. Тұқымдастар неліктен күрделі гүлділер деп аталады?

2. Күрделігүлділер тұқымдастарына жататын өсімдіктердің ортақ белгілері?

3. Мақсыр қандай өсімдік?

4. Оның маңызы туралы не білесіңдер?

5. Өгейшөптің басқа шөптекті өсімдіктерден ерекшелігі неде?

Күрделігүлділер тұқымдасы- кең таралған өсімдіктер. (Кесте толтыру):

Түрі
Май өндірілетін	көкөністік	дәрілік	сәндік	арамшөп
Күнбағыс, мақсыр	Ассүттіген, бөрігүл	Дермене, түймедақ, бақбақ, итошаған, қырмызыгүл	Бақытгүл, нарғызгүл	Ойраншөп, қалуен, гүлкекіре, түйетікен

ІІ. Мағынаны тану.

Ой қозғау.
- Суретке қарап гүлдің атауын табыңыз. Бұл гүл туралы не білеміз? Тағы осыған ұқсас қандай гүлдерді білесіздер?
Жаңа сабақтың тақырыбы ашылып, оқушылар оқулықпен жұмыс істейді.
Лалагүлділер тұқымдастары-даражарнақты, шөптекті, көпжылдық өсімдіктер. Тамыры-тамырсабақ, түйнекті пиязшық немесе пиязшық. Қандауыр немесе таспа пішінді жапырақтары болады. Гүлі - қос жынысты, шашақ гүлшоғырлы, ірі гүлдері жеке орналасады. Жемісі қауашақ немесе жидек. Бунақденелілер арқылы тозаңданады. Гүлінің формуласы – Гс 3+3А 3+3Ж(3) Лалагүл тұқымдастарының ғаламшарымызда-1300-ге жуық түрі; Қазақстанда-57 түрі кездеседі.

Лалагүлділердің шаруашылық, медициналық маңызы зор. Лапыз, тамыр дәрі, қырлышөп, секпілгүл, қызғалдақ ауламызда көздің жауын алады. Дәрілік өсімдіктердің көпшілігі улы өсімдіктер.    

    Көпжылдық, шөптекті, биіктігі 15см-ге жететін дәрілік немесе улы өсімдік. Күздік лапыздың қапыршақты пиязшығы топыраққа терең сіңіп орналасады. Қабыршақ оның тіршілігін сақтайды. Күздік лапыз күзде қошқыл күлгін түсті гүл жарады. Қазақстанда лапыздың сары лапыз, кессельринг лапызы деген екі түрі өседі. Лапыздың тұқымы медицинада дәрі ретінде пайдаланылады. Тұқымнан қан ауруларын, подогра, қатерлі ісікті емдейтін дәрі алынады. Тұқымы өте улы. Ауыл шаруашылығында мұның маңызы зор. 

Лапыз, тамырдәрі, қырлышөп-дәрілік;

Секпілгүл, сүмбілшаш, қызғалдақ (жауқазын)-сәндік.

Құртқашаш тұқымдастар –даражарнақтылар класы лалагүлділер қатарына жататын көпжылдық шөптекті, кейде шала бұталы өсімдіктер. Құртқашаш тұқымдастардың ғаламшарымызда 1800-ден астам түрі бар деп есептеледі. Олардың Қазақстанда 36 түрі өседі. Құртқашаштар тропикте және субтропикте таралған, көпшілігі сәндік өсімдіктер (құртқашаш, баршынгүл, (гладиолус), запран (шафран),т.б.). Гүлдері – ірі, қосжынысты, дұрыс кейде бұрыс гүлді. Дәрілік, тағамдық басқа да мақсаттарға қолданылатын құртқашаш тұқымдастар бар. Халық құртқашашты кейде «жыланқияқ» деп те атайды.

Құртқашаш	Лалагүлділер тұқымдастары	Лапыз
Қазақстанда кездесетін көпжылдық шөптекті өсімдік. Оның ғылыми атауы – германдық құртқашаш. Сабағының биіктігі – 1м. Тамыр – 1м. Сабақтан таспа тәрізді жапырақтары тармақталған гүлсидамы өсіп шығады. Гүлдің формуласы: Гс6А3Ж1. Жемісі – үш ұялы үлкен қауашақ. Тамырсабағы медицинада қақырық түсіретін дәрі ретінде қолданылады. Қазақстанда құртқашаштардың 21 түрі бар.	Даражарнақты, шөптекті, көпжылдық өсімдіктер. Тамырсабақ, түйнекті пиязшығы немесе пиязшық қандауыр немесе қандауыр немесе таспа пішінді жапырақтары болады. Гүлі – қосжынысты, шашақ гүлшоғырына жиналады, ірі гүлдері жеке орналасады. Жемісі – қауашақ немесе жидек. Гүл формуласы: Гс3+3А3+3Ж(3)Ғаламшарларымызда лалагүлділер тұқымдасының 1300-ге жуық түрі өседі. Қазақстанда 57 түрі кездеседі. Лалагүлділердің шаруашылық, медициналық маңызы зор. Лапыз, тамырдәрі, қырлышөп, секпілгүл, қызғалдақ ауламызда көздің жауын алады. Дәрілік өсімдіктердің көпшілігі улы өсімдіктер.	Көпжылдық, шөптекті, биіктігі 15см-ге жететін дәрілік немесе улы өсімдік. Күздік лапыздың қапыршақты пиязшығы топыраққа терең сіңіп орналасады. Қабыршақ оның тіршілігін сақтайды. Күздік лапыз күзде қошқыл күлгін түсті гүл жарады. Қазақстанда лапыздың сары лапыз, кессельринг лапызы деген екі түрі өседі. Лапыздың тұқымы медицинада дәрі ретінде пайдаланылады. Тұқымнан қан ауруларын, подогра, қатерлі ісікті емдейтін дәрі алынады. Тұқымы өте улы. Ауыл шаруашылығында мұның маңызы зор.

ІІІ. Ой толғаныс.

Сәйкестендіру тест

      1.  Халық құртқашашты                           1.  Қызғалдақ 

     2.  Көпжылдық шөптекті өсімдік             2.  Лалагүл түұымдастар

      3.  Ғаламшарымызда 1300 түрі бар         3.  Құртқашаш

   4.  Көпжылдық, шөптекті улы өсімдік    4.  Жыланқияқ

      5.  Сәндік өсімдіктер                                 5.  Лапыз 

     6.   Гс3+3А3+3Ж(3)                                   6.  Лалагүл тұқымдасының

формуласы  

      7.   Қазақстанда лапыздың түр                 7.   Кессельринг

Венн диаграммасы.

(Қосжарнақтылар класы мен даражарнақтылар класын саластыру).

ҮІ. Кері байланыс. «Чемодан, ет тартқыш, қоқыс жәшігі»

  Ү. Үй тапсырмасы: §30.

                Лапыздың ауыл шаруашылығындағы маңызын баяндаңдар?

                Құртқашаш тұқымдастардың гүл формуласын жазыңдар.

Сәйкестендіру тест

      1.  Халық құртқашашты                           1.  Қызғалдақ 

     2.  Көпжылдық шөптекті өсімдік             2.  Лалагүл түұымдастар

      3.  Ғаламшарымызда 1300 түрі бар         3.  Құртқашаш

   4.  Көпжылдық, шөптекті улы өсімдік    4.  Жыланқияқ

      5.  Сәндік өсімдіктер                                 5.  Лапыз 

     6.   Гс3+3А3+3Ж(3)                                   6.  Лалагүл тұқымдасының

формуласы  

      7.   Қазақстанда лапыздың түр                 7.   Кессельринг

Сәйкестендіру тест

      1.  Халық құртқашашты                           1.  Қызғалдақ 

     2.  Көпжылдық шөптекті өсімдік             2.  Лалагүл түұымдастар

      3.  Ғаламшарымызда 1300 түрі бар         3.  Құртқашаш

   4.  Көпжылдық, шөптекті улы өсімдік    4.  Жыланқияқ

      5.  Сәндік өсімдіктер                                 5.  Лапыз 

     6.   Гс3+3А3+3Ж(3)                                   6.  Лалагүл тұқымдасының

формуласы  

      7.   Қазақстанда лапыздың түр                 7.   Кессельринг

Сәйкестендіру тест

      1.  Халық құртқашашты                           1.  Қызғалдақ 

     2.  Көпжылдық шөптекті өсімдік             2.  Лалагүл түұымдастар

      3.  Ғаламшарымызда 1300 түрі бар         3.  Құртқашаш

   4.  Көпжылдық, шөптекті улы өсімдік    4.  Жыланқияқ

      5.  Сәндік өсімдіктер                                 5.  Лапыз 

     6.   Гс3+3А3+3Ж(3)                                   6.  Лалагүл тұқымдасының

формуласы  

      7.   Қазақстанда лапыздың түр                 7.   Кессельринг

Сәйкестендіру тест

      1.  Халық құртқашашты                           1.  Қызғалдақ 

     2.  Көпжылдық шөптекті өсімдік             2.  Лалагүл түұымдастар

      3.  Ғаламшарымызда 1300 түрі бар         3.  Құртқашаш

   4.  Көпжылдық, шөптекті улы өсімдік    4.  Жыланқияқ

      5.  Сәндік өсімдіктер                                 5.  Лапыз 

     6.   Гс3+3А3+3Ж(3)                                   6.  Лалагүл тұқымдасының

формуласы  

      7.   Қазақстанда лапыздың түр                 7.   Кессельринг

Сәйкестендіру тест

      1.  Халық құртқашашты                           1.  Қызғалдақ 

     2.  Көпжылдық шөптекті өсімдік             2.  Лалагүл түұымдастар

      3.  Ғаламшарымызда 1300 түрі бар         3.  Құртқашаш

   4.  Көпжылдық, шөптекті улы өсімдік    4.  Жыланқияқ

      5.  Сәндік өсімдіктер                                 5.  Лапыз 

     6.   Гс3+3А3+3Ж(3)                                   6.  Лалагүл тұқымдасының

формуласы  

      7.   Қазақстанда лапыздың түр                 7.   Кессельринг

Сәйкестендіру тест

      1.  Халық құртқашашты                           1.  Қызғалдақ 

     2.  Көпжылдық шөптекті өсімдік             2.  Лалагүл түұымдастар

      3.  Ғаламшарымызда 1300 түрі бар         3.  Құртқашаш

   4.  Көпжылдық, шөптекті улы өсімдік    4.  Жыланқияқ

      5.  Сәндік өсімдіктер                                 5.  Лапыз 

   6.   Гс3+3А3+3Ж(3)                                   6.  Кессельринг

  7.   Қазақстанда лапыздың түр                 7.   Лалагүл тұқымдасының

формуласы  

(1-4; 2-3; 3-2; 4-5; 5- 1; 6-7; 7-6)