П?н: Д?ниетану
Та?ырыбы: Дала ?сімдіктері мен жануарлары.
Ма?саты: 1)Білімділік: Дала ?сімдіктері мен жануарлары, ауа райы туралы ке? к?лемде ма?л?мат беру.
2)Дамытушылы?: О?ушыларды? ойлау, есте са?тау, салыстыру ж?не таным белсенділігін арттыру.
3)Т?рбиелілігі: Таби?атты ?ор?ау?а, аялау?а т?рбиелеу.
К?рнекіліктер: слайд фильм, бас?атыр?ы, дала ?сімдіктері мен жануарлары, энциклопедиясы.
Техникалы? ??ралдар: Диопроектр, компьютер.
Саба?ты? ?дісі: т?сіндіру, ой ?оз?ау, с?ра? – жауап, ж?ппен ж?мыс.
Саба?ты? барысы:
І ?йымдастыру кезе?і
а) О?ушыларды т?гендеу
?) саба??а назарларын аудару.
ІІ Жа?а саба?.
Балалар б?гін біз д?ниетану саба?ында ?азіргі жа?а техниканы? бір т?рі интерактивті та?таны пайдалана отырып, саба?ымызды ?ткіземіз.
Б?гінгі бізді? саба?ымызды? та?ырыбы: «Дала ?сімдіктері мен жануарлары».
ІІІ Саба?ты? ма?сатын хабарлау
ІV Кіріспе ??гіме. Дала – ормансыз жазы? ал?ап. ?аза?станны? солт?стік б?лігін негізінен далалы айма? ??райды. Далалы айма? 7 облыс жерін алып жатыр, я?ни ?аза?стан жеріні? 30% - ?а жуы?ы.
V Картамен ж?мыс.
Олар: Орал, А?т?бе, ?останай, К?кшетау, Павлодар, Астана, ?ара?анды.
?азіргі кездегі жіктеу бойынша далалы айма?ты 3 айма? астына б?леді:
- топыра?ты? т?ріне ?арай
- климатты? ??р?а?ты?ына
- ?сімдіктерді? т?ріне ?арай.
Далалы айма?ында Наурызым ж?не ?ор?алжын ?оры?тары бар, олар ?аза?станны? биологиялы? алуан т?рлілігін са?тауда ?лкен р?л ат?арады.
Даланы? бірнеше т?рі бар:
Шал?ынды дала ?уа? дала Егістік
VІ Балалар осыны? ішінде сендерге даланы? ?ай т?рі таныс?
- Шал?ынды дала.
- ?айдан о?ып білдік?
- Шал?ын деген не?
- Шал?ын ?сімдіктерін ата.
- Шал?ында мал жемейтін ?андай ?сімдіктер ?седі?
- Шал?ынды ?ор?ауды? ?андай жолын білесі??
- ?те жа?сы.
?уа? дала – жылуды? к?беюімен, жауын – шашынны? азаюымен ерекшеленеді.
?уа? даланы? к?рікті кезі – к?ктем. Топыра?ы к?ктемгі ?ар суымен ыл?алданып, ш?бі к?к – майса болып, к?з тартады.
VІІ Далалы айма?ты? ауа- райы туралы ма?л?мат.
Далалы айма? ?шін ауа рай ?ата?, ?ысы суы?, ?за?, аяз, ?арды? ?алы?ды?ы 20см болып, 140-160 к?н жатады.
Жазы керісінше ысты?, ??р?а? болады.
VІІІ О?улы?пен ж?мыс.
?осая? – с?т?оректілер класы кеміргіштер отрядыны? бір т??ымдасы. ?аза?станда 9 туысты? 16 т?рі мекендейді. К?птеген т?рлері бір?атар індеттерді, оба ауруларын таратады.
Сарш?на? – ?аза?станда 6 т?рі бар. Асты? т??ымдарымен ?оректенеді, ?аза?станда жылына 2млн – ?а жуы? сарш?на? терісі дайындалады.
?аражусан – жусан туысына жататын к?п жылды? ?сімдік. Ш?бі мен тамырыны? т?нбалары т?бет ашады, ас?азан, ішек бездеріні? ?ызметін к?шейтеді, ж?йке ж?йесін тыныштандырады.
К?кпек – к?п жылды? ш?п тектес ?сімдік. К?кпекті далалы жерлерде ел отын?а пайдаланады, к?зде т?йе жейді.
Теріскен – к?п жылды? ш?п тектес ?сімдік. Аласа б?та к?кпек пен теріскен к?п ?седі. Б?ларды? барлы?ыны? ботаникада?ы ?ылыми аты – алабота т??ымдастар.
Боз бетеге - к?п жылды? ?сімдік. Жа?сы мал азы?ы. ?аза?станда 20 т?рі ?седі. Жа?бырлы жылдарда оны екі рет ору?а болады.
Жусан – жусан к?рмеген, жусан иісін иіскемеген, жусан жеген малды? с?тін ішпеген бала кемде- кем болар. ?йткені жерімізде жусан к?п, оны? ?аза?станда 81 т?рі бар. Жусан – к?п жылды? ш?птесін ?сімдік. Оны? ??рамында ?оректік заттар мол, эфир майы бар. ?сіресе ?ой, ешкіні? жа?сы азы?ы.
?азжуа – лалаг?л т??ымдасына жататын к?п жылды? ?сімдік. ?аза?станны? далалы айма?тарында 37 т?рі бар. ?азжуаны? ?айнатыныдысы сары ауру мен демікпеге ?арсы ішеді.
Ботак?з – екі ж?не к?п жылды? ?сімдік. ?аза?станда 12 т?рі бар. Ботак?здер – хош иісті, ?демі г?лді ?семдік ?сімдіктер.
Мы?жапыра? – к?рделіг?лділер т??ымдасына жататын к?п жылды? ?сімдік. Мы?жапыра? – д?рілік ?сімдік.
Бозтор?ай – жыл ??сы. Тор?айлар тобына жататын сайра?ыш ??стар т??ымдасы. Жылына екі рет ж?мырт?алайды.
Б?ркіт – ?ырандар туысына жататын ірі жырт?ыш ??с. Б?ркітті ?ол?а ?йретіп, баптап, саятшылы??а пайдалану ?аза? хал?ыны? ертеден келе жат?ан ?нері.
Дала суыры – ?аза?станда?ы суыр туысыны? 4 т?ріні? бірі. Суырлар 20жыл?а дейін ?мір с?реді. Б?ларды? жауы - ?ас?ыр, т?лкі ж?не б?ркіт. Біра? б?лар?а ?лкен ?ауіп адамнан туады, себебі оны? майы ж?не терісі ?шін к?птеп аулайды.
Борсы? - жырт?ыш а?. Терісі мен майы ?шін ауланады. Борсы?ты? май витаминге бай. Сонды?тан халы? медицинасында оны буын ауруларына, туберкулез ж?не ірі?ді жараны емдеуге ?олданады.
Дала тасба?асы – ?азіргі кезде к?біне орта азиялы? тасба?а деп атайды. ?ауіпті жа?дайда басы мен ая?тарын жинап ты?ылатын с?йекті сауыты болады, ол т?рт ая?ты жырт?ыштардан берік ?ор?айды.
ІХ Д?птермен, та?тамен ж?мыс.
Дала ?сімдіктері мен жануарларыны? атауын та?та?а жазу. ?ызыл кітап?а енген дала ?сімдіктері мен жануарларын ?ызыл т?спен белгілеу. ?осымша дала ?сімдіктері мен жануарларыны? тізімі.
Х «Бас?атыр?ы» (ж?ппен ж?мыс)
Д??гелекті? ішіндегі шашыл?ан ?ріптерді теріп алып, ж?йелеп орналастырса?дар ?сімдікті? ма?ызы туралы с?йлем шы?ады.
е - т і м і і р г
д і
м ? с і р к
С Д І К І Р І
І М І
- Е ? Р Г Т М
-
«?сімдік - ?мір тірегі»
?
?
ХІІ Ой тол?ау.
О?ушылар осы та?ырып?а ой тол?ау жазады.
?сімдік – жер бетіні? ажарын аша т?сетін, с?нін келтіретін жасыл ?лем.
?сімдік - денсаулы??а ?ажетті д?рі – д?рмек. ?сімдік – адамдар мен ?ш?ан ??с, ж?гірген а??а баспана.
ХІІІ Іздену ж?мысы.
О?ушылар ?здері дайындап келген Бал?аш ??іріндегідала ?сімдіктері мен жануарлары туралы айтады.
ХІV Ойын «Не ?згерді?»
Дала жануарлары
Дала ?сімдіктері
ХV ?орытынды
ХVІ Ба?алау. Мада?тау.
XVII ?йге тапсырма.
Қазіргі кездегі жіктеу бойынша далалы аймақты 3 аймақ астына бөледі:
