Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей
Раушанг?лді ?сімдіктер Итм?рынны? г?лі ж?не жемісі
К?рделі жапыра?тар (?ш??ла?ты) б?лдірген, ??лпынай, та??урай; ?ауырсын т?різді к?рделі:итм?рын, шетен, ?ара?ан; сауса? салалы к?рделі: жата?ан ?азтабан ж?не т.б. кездеседі.
Раушанг?лділер – а?аш, б?та, к?пжылды? ш?птекті, г?лдері ?осжынысты ?сімдіктер тобы. Б?ларды? сирек те болса (біржыныстылары) да даражыныстылары кездеседі. Раушанг?лділерді? г?лшо?ырлары алуан т?рлі. Г?лсеріктері ?ос?абатты, 5 тоста?анша жапыра?шадан ж?не 5 к?лтеден т?рады. Оларды? 4 тоста?анша жапыра?шалары да (т?зу ?азтабан) бар.
Аталы?тары ?те к?п, кей т?рінде (те?гежапыра?) 4-8-9, ?зынды-?ыс?алы болып ше?берлене орналасады. Аналы?тары біреу (шие, шабдалы) немесе ?те к?п (та??урай, б?лдірген) болады. Оларды ?зын т?мсы?ты буна?денелілер тоза?дандырады. Ал жемістері ??стар, жар?анаттар ж?не су ар?ылы таралады.
Раушанг?лділерді? жемістері де алуан т?рлі. ??р?а? жемісті (шыршай, бай??т), шырынды жемісті (алма, шие) ж?не т.б. Мойылды?, шиені? жемістері – с?йекті-шырынды. Та??урай жемісі к?пс?йекті болып келеді. М?ндай жеміс г?лтабан?а бірігіп ?скен ?са? с?йекті жемісшелерден т?зіледі.
??лпынай мен итм?рын жемістері к?п жа??а?шалы ??р?а? жеміске жатады, тек г?лтабандары ?ана шырынды болады. Т??ымдарында эндосперм болмайды, кей т?рінде ?алды? ретінде болады.
Итм?рын г?ліні? формуласы – Т(5)К5А∞ Ж. Жабайы алхоры (терн) г?ліні? формуласы: Т(5)К5А20Ж1. Алма г?ліні? формуласы: Т(5)К5А∞ Ж(5).
Раушанг?лділерді? жабайы (тікенг?л, итм?рын, шетен) ж?не м?дени т?рлері де (алм?рт, шие) бар. Алма, шабдалы, ?рік, беже а?аштары ?здері?е де таныс болар. Та??урай, ??лпынай т?різді «жидектер» де осы раушанг?лділерге жатады. Аула с?нін келтіретін раушан – на?ыз с?ндік г?л. Раушан жабайы итм?рыннан шы?арыл?ан. Итм?рын г?лінде аталы?тар ?те к?п екенін бай?а?ан боларсы?дар. Оларды? саны 100-ге жетеді екен. Адамны? ерінбей е?бектенуі н?тижесінде соншама аталы?тар к?лтеге айналдырылды. С?йтіп б?йралан?ан раушан г?лі пайда болды. ?азіргі деректер бойынша раушанны? 25 000 іріктемесі шы?арылыпты. Раушан г?ліні? к?лтесінен май алынатынын естіген боларсы?дар. Раушан майы – ?те ба?алы май, хош иісті заттар алу?а пайдаланылады.
Б?рша? т??ымдастар. Б?рша? т??ымдастарды? 12 000 т?рі бар деп есептеледі. Оны? 650-ге жуы? т?рі ?аза?станда ?седі.
Б?рша? т??ымдас ?сімдіктерді? ма?ызды ерекшелігі – тамыр т?кшелері ар?ылы бос азотты сі?іреді. Т?йнек бактерияларыны? ?рекетінен тамыр жасушалары б?лініп, жасушалар саны артады. С?йтіп тамырда т?йнекшелер пайда болады. ?сімдік тіршілігін жой?анда топыра? азотты заттар?а кенеледі. Б?л т?йнекшелер ?сімдікке де, топыра??а да пайдалы. М?ны селбесіп тіршілік ету дейді. Асты? т??ымдастардан кейінгі е? к?п тарал?ан а?аш, б?та, шала б?талы, ш?птекті ?сімдіктер тобы. Жапыра?ы ?ауырсын т?різді немесе сауса? салалы к?рделі жапыра?ты, кейде жай жапыра?ты болып келеді. Жапыра?тарында б?бешік жапыра? болады. Г?лдері орташа м?лшерлі немесе ?са?. ?са? г?лдер г?лшо?ыр?а, кейде шо?ырбас?а, шатыршаг?лге, маса??а жиналады. Г?лі біріккен бес тоста?ан жапыра?шалар, 5 к?лтежапыра?шадан ??ралады. К?лтені? ??рылысына ?арай ?р т?рлі атаулары да бар. Е? ірі к?лтежапыра?ша – «желкен», к?лтені? екі б?йіріндегі 2 к?лтежапыра?ша – «ескек» деп аталады. Ал т?менгі т?тасып ?скен екеуі – «?айы?ша». ?айы?шаны? ішінде 1 аналы? бар, оны 10 аталы? ?оршап т?рады. Аталы?тар ?орша?ан аналы? т?біне шірне жина?талады. Б?рша?т??ымдастарды? к?пшілігінде 9 аталы? жіпшелерімен бірігіп, біреуі бос ?алады (Т(5)К3+(2)А (9)+1Ж1). Барлы? аталы?тары бос болатындары да, аталы?тары т?гелдей аталы? жіпшелермен бірігетін де т?рлері бар. Аналы?ы аналы? аузынан, аналы? мойнынан ж?не жатыннан ??ралады. Б?рша? т??ымдастарды? басым б?лігі буна?денелілер ар?ылы ай?ас тоза?данады. Б?ларды? ?здігінен тоза?данатын да т?рлері (егістік асб?рша?) бар. Жемісі ??р?а? – б?рша??ап. Піскенде екі жа?тауыны? тігісінен ?а?ырап, т??ымдары шашылады. ??рамында н?руызды? заттар к?п бол?анды?тан, та?ам?а (асб?рша?, ?рмеб?рша?, соя, жасымы?), мал азы?ына пайдаланылады. Сары б?ріб?рша?, беде, а?бас т?йежо?ыш?а, сиыржо?ыш?а, жанта? мал азы?ы ретінде пайдаланылады. Жержа??а?, н?т та та?амды? ?сімдіктер. Жала? ?ызыл мия медицинада ж?телге ?арсы д?рі ретінде белгілі. Кассия (сана) деген т?рі іш босататын д?рі ретінде пайдаланылады. Б?рша? т??ымдастарды? с?ндік т?рлері де (?ара?ан), улысы да (тентекмия) бар.
* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт