Сүйінбай мен Қатағанның айтысы

Пәні: Қазақ әдебиеті

Мектеп: №47 ЖОББМ

Күні: 27.11.18

Машықкердің аты – жөні: Орынова Елнур Сандибековна

Сынып: 7 «ә»

Қатысқандар:

Қатыспағандар:

Сабақтың тақырыбы:

«Сүйінбайдың Қатағанмен айтысы»

Осы сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаттары:

7.1.1.1 Т/Ж/ - әдеби шығарма сюжетінің құрамдас бөлшектерін талдау;

7.2.3.1 А/И/ - шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ) қолданысын табу.

Сабақ мақсаттары:

Мәтінді тыңдап, өз ойларын айта алады.

Шығарма сюжетінің құрамдас бөлшектерін талдай алады.

Көркемдегіш құралдарды таба алады.

Бағалау критерийлері

Жетістік критерийлері

Тілдік мақсат:

Оқушылар орындай алады: Сұрақтарға жауап беріп, өз ойларын жеткізе алады.

Талқылауға арналған сұрақтар: Айтыс дегеніміз не? Қазіргі мен ертедегі айтыс өнерінің айырмашылықтары бар ма?

Сабақтың түрі:

Жаңа сабақ

Оқыту әдістері:

Сөздік, «Мозайка», «Қосжазба күнделігі», «Отшашу», «Блиц» сұрақтар, «Медальдар»

«Аяқталмаған сөйлем» әдісі

Алдыңғы оқу:

Шортанбай Қанайұлы «Зар заман – тар заман»

Дереккөздері

Әдістемелік құрал, дидактикалық материалдар

Жоспар:

Жоспарланған уақыт:

Мұғалімнің қызметі:

Оқушының қызметі:

Дереккөздер/ресурстар

Сабақтың басы

8 минут

Сабақтың ортасы

26 минут

Сабақтың соңы

6 минут

Мұғалім оқушылармен амандасады.

Психологиялық ахуал қалыптастыру:

Өнер, шешендік дегенге қандай анықтама бере аласыздар?

«Мозайка» әдісі арқылы ақын суреттерін құрастырып, үш топқа бөлінеді. Суретті құрастырғанда сол берілген ақындардың нақыл сөздері шығады.

1-топ: Жамбыл

2-топ: Сүйінбай

3-топ: Шортанбай

-Мына суреттен не көріп тұрсыздар? Бұл суреттерді қалай түсіндіңіздер?

-Айтыс дегеніміз не?

Qarashanyñ jıyrma jetisi

Süıinbaıdyñ qatağanmen

Aıtysy

«Сүйінбай – айтыс өнерінің алтын діңгегі» (М.Әуезов).

Сүйінбай Аронұлы (1815, Алматы облысы Жамбыл ауданы Қарақастек ауылы – 1898, сонда) – айтыс ақыны.Жасынан жыраулығымен елге танылған. Жамбыл aқын “Менің пірім – Сүйінбай, сөз сөйлемен сиынбай” деп оны ұстаз тұтқан. Aрғы атасы Күсеп Жиенқұлұлы (1701 – 1791) жауынгер ақын, жыршы, күйші, қобызшы болған. “Өтеген батыр” жырын шығарып, “Мың бір түн”, “Шаһнама”, “Көроғлы”, “Тотының тоқсан тарауы” дастандарын жырлаған. Күсептің үлкен ұлдары Жаңбыршы мен Жаманақ қазақ арасына жыршы, қобызшы, күйшілігімен белгілі болса, кенже баласы Арон (1750 – 1835] жастайынан өткірлігімен, мәмілегер шешендігімен ел аузына іліккен. Атадан балаға жалғасқан ақындық, шешендік өнер Сүйінбайға дарыған. Сүйінбайдың өзінен үлкен Жаманшал, Жұмық деген ағалары, Оспан атты інісі сыншыл, бірқақпай өлеңдерімен ауыл арасына танылған. Бұл жөнінде Жаманшал Сүйінбайға: “Отбасында мен жүйрікпін, шаршы топта сен жүйріксің” дейді екен.

Айтыс — ауыз әдебиетінде ежелден қалыптасқан поэзиялық жанр, топ алдында қолма-қол суырып салып айтылатын сөз сайысы, жыр жарысы.

Айтыс — синкреттік жанр, ол тұрмыс-салт жырларынан бастау алып, келе-келе ақындар айтысына ұласқан. Айтыста осыған орай лирикалық, эпикалық, драмалық сипаттар мол ұшырасады. Сол арқылы бұл жанр ауыз әдебиетінің өзге түрлерімен қанаттаса дамып, бір-біріне елеулі әсер-ықпал жасап отырған. Батыр және лиро-эпос жырларына да әсерін тигізіп, өзі де арнасы кең мол салаға айналған.

«Менің ұққаным» әдісін негізге ала отырып, видеоролик көрсетіледі.

Видеороликтен не ұқтық?

Тезімді – күш көрсету;

Дұлым – қырғызша көппін.

Ерчі – батыр,ер.

1-тапсырма. Топтық жұмыс

1-топ. Айтыс сөзін топтастыру

2-топ. ХІХ ғасыр айтыскерлері

3-топ. Қазіргі таңдағы айтыскерлер.

Дескриптор:

• Айтыс сөзін топтастырады;

• Ертедегі ақындар мен қазіргі кездің ақындарын салыстырады.

2-тапсырма.(Т). «Қосжазба күнделігі». Тыңдалған шығарма сюжетін талдаңдар.

Дескриптор:

• Үзінділерден шығарма сюжетін анықтайды.

ҚБ:

3-тапсырма. Қ/Б. Айтыстағы кейіпкерлердің тілге тиек еткен сөз түйдектерін негізге ала отырып, олардың қолданылу ерекшеліктерін кестеге түсіру.

Дескриптор:

• Ақын сөздерінің мағынасын ашады;

• Көркемдегіш құралдарды анықтайды.

Бағалау: «Отшашу» әдісі

4-тапсырма. Сүйінбай мен Қатаған образын салыстырыңдар.

Дескриптор:

• Сүйінбай мен Қатаған образын салыстырады.

Бағалау: «Отшашу» әдісі

5-тапсырма. «Блиц» сұрақтар.

Сқрақтарға жауап беріңдер

1.Айтыс дегеніміз не?

2.Сүйінбай кім?

3.Айтыстың түрлерін ата.

4.Сүйінбай мен Қатаған қай елде айтысады?

5.Екеуінің айтысының тақырыбы неде болды?

Бағалау.

«Медальдар» әдісі

Оқушылар бір-бірін сабаққа қатысуын медальдар бойынша бағалайды.

Үйге тапсырма. Шығармадан үзінді жаттау. Кем дегенде 5 шумақ

Рефлексия.

«Аяқталмаған сөйлем» әдісі

«Бүгін мен................... білдім»

2.«................. қызықты болды» «.......................... қиын болды»

3.« ................ екенін түсіндім»

4.«Мен ............... білім алдым»

5. « ............ мені таңғалдырды»

Оқушылар амандасып орындарына отырады.

Мұғалім қойған сұрақтарға жауап береді.

Өнер – адамның таланты, қасиеті.

Шешендік – адамның ақындығы, суырып салмалығы.

1-топ: Шешен кісі сөз бастар,
Адал кісі – ел бастар.

2-топ: Ақыл - дария білгенге.

3-топ: Өмірде құны ескірмес, 
Бағасы құнды асыл сөз.

Оқушылар сұраққа жауап беріп, сол арқылы жаңа тақырыпты ашады.

Оқушылар берілген қосымша мәліметтермен танысады.

Оқушылар видеороликке назар аударып, өз түсінгендерін баяндайды.

-1847 жылы қырғыздың шонжары Орманхан ас береді. Қатаған мен Сүйінбайдың айтысы жөнінде. Сүйінбай Қатағанды айтыста жеңіп шығады.

1-топ:

шешендік суырыпсалмалық

Айтыс

ақындар жарыс өлең

2-топ. Біржан Сара айтысы, Сүйінбай мен Қатаған, Ырысжан мен Әсет айтысы.

3-топ. Айнұр Тұрсынбаева, Балғынбек Имашов, Сара Тоқтамысова, Жансая Мусина.

Басыңнан өлең жаудырып,

Бір құрайын тезімді?!

Барың болса қарышта,

Барар жерің сезілді!

Аллитерация

Қоңырбөрік астында,

Бес жүз жылқы матағам!

Символ

Сүйінбай – айтыс ақыны, Жамбылдың ұстазы, ел қамын ойлаған батыр, жыр тұлпары.

Қатаған – қырғыздың айтыскер ақын, менменшіл, мақтанқұмар

«Блиц» сұрақтар.

1. Айтыс — ауыз әдебиетінде ежелден қалыптасқан поэзиялық жанр.

2. Айтыс ақыны. Жасынан жыраулығымен елге танылған.

3.Бәдік, салт айтысы, жануар мен адам айтысы т.б.

4.Қырғыздың шонжары Орманхан берген аста.

5. Байлық

Оқушылар үйге берілген тапсырманы күнделіктеріне жазып алады

Кері байланыс орнатады.

Проекторсуреттер, ақындардың нақыл сөздері.

Күн, бұлттар.

Проекторслайд беттері.

Проекторслайд, ақ парақтар (А4)

Проектор, дыбыс шығар

ғыш,

үнтаспа.

Оқулық, дәптер.

Проектор кесте, слайл, ақ парақтар.

Оқулық

Медаль қиындылары