Сөз тіркесі бойынша өткенді қайталау

Сөз тіркесі бойынша өткенді қайталау

Байсеитова Сандуғаш Хазизатқызы, Бірлік жалпы орта білім беру мектебінің

қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Павлодар облысы, Баянауыл ауданы

Сабақтың мақсаты:

Білімділік : Өткен тақырыптар бойынша алған білімдерін тереңдету, ойда сақтаған мағұлұматтарды нақтылап, бір жүйеге жинақтау.

Дамытушылық: Сөз байлығын яғни сөздік қорын байыту, ойлау машықтары мен қабілеттерін дамыту. Өз позициясын қорғауға дағдыландыру.

Тәрбиелік: Пәнге деген құштарлықтарын,қызығушылықтарын ояту.

Сабақтың түрі: Қайталау.

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, өзіндік ізденіс жұмыстары, топтау, жинақтау.

Сабақтың көрнекілігі: Интербелсенді тақтада жемістер салынған вазаның суреті, кеспе қиықшалары, талдау үлгілері, кесте.

Пәнаралық байланыс: әдебиет, сурет.

Сабақтың өту барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі

1. Оқушылармен амандасу рәсімі;

2. Оқушыларды түгендеу.

3. Сынып 3 топқа бөлінеді. Топ басшылары белгіленіп, оларға бағалау парағы беріледі.

І топ аты : «Тілашар»;

ІІ топ аты: «Шамшырақ»;

ІІІ топ аты: Білімділер».

І. Гейм. Әр топ өзін таныстырады. Ұраны. Әр топ оқушылары өз есімдерін тіркес бойынша атап шығады. Мысалы: мен Айнаш- ақылды. Екінші оқушы Айнаш ақылды, мен Салтанат-сүйкімді..осылай жалғасады.

Мұғалім: «Қайталау-оқу анасы» дегендей бүгінгі сабақта қайталау жұмыстарын жүргіземіз.

1-тапсырма. «Маған ұнайтын жеміс» ойыны арқылы іске асады. Әр оқушы өзіне ұнаған жемісті таңдау барысында, артында жасырынған сұраққа жауап береді.

Сұрақтар:

1. Синтаксис деген ұғым гректің қандай сөзінен шыққан? («құрау», «біріктіру»мағынасын. )

2. Синтаксис саласы нені қарастырады? (сөз тіркесін, сөйлем құрылымы, ерекшеліктері).

3. Үздік оқушы, үш-төрт бала қандай тіркеске жатады? (есімді, етістікті тіркес)

4. Көзді ашып-жұмғанша, төбе шашы тік тұру тіркестері қандай мағынаны білдіреді?

5. Сөздердің байланысу түрлерін ата.

6. Абайдың бір өлеңінен үзінді жатқа айт.

7. Қазақ тілінде сөздер бір-бірімен 4 түрлі тәсіл арқылы байланысқа түседі. Ол қандай тәсілдер? (қосымшалар, септеулік шылаулар, орын тәртібі, дауыс ырғағы арқылы).

8. Сөз тіркесі дегеніміз не? Мысал келтір.

9. Өзіңе ұнайтын бір мақал-мәтел айт.

2-тапсырма: Фразеологизмдердің мағынасын білдіретін сөздерді жаз. Фразеологиялық тіркестерге сөйлем құра.

Ітопқа: а) Жүрегі алып ұшты-

б) төбесі көкке жетті –

в) желдей есті –

г) ат тонын ала қашты –

ІІ топқа: а) жүрек жұтқан –

б) бір шыбықпен айдады –

в) бармағын тістеу –

г) бетінен оты шығу –

ІІІтопқа: а)ит арқасы қиянда –

б) төбе шашы тік тұрды –

в) көз аларту –

г)мұрнын шүйірді –

3-тапсырма: Интербелсенді тақтада:

Портрет жасауға қатысты төмендегі тірек сөз тіркестерін пайдаланып, кейіпкерге, өз құрбыңа т.б. мінездеме жазыңдар. Тірек сөз тіркестері: қыпша бел, қолаң шаш, алма мойын, ай десе аузы, күн десе көзі.

4-тапсырма: Интербелсенді тақтада: «Кім жылдам» ойыны ойналады.

Мысалдар	қиысу	матасу	меңгеру	қабысу	жанасу
Асқар тау
Күміс күлкі
Біздің ферма
Көзін жұму
Шапшаң жүру
Бес оқушы
Ананың тілегі
Үлкен үміт
Басты парыз

ІІ Гейм.

1-тапсырма: Берілген сөздерге фонетикалық талдау жаса.

І топқа: «талапты» сөзі;

ІІ топқа: «өнерлі» сөзі;

ІІІтопқа: « үздік» сөзі.

2-тапсырма: Берілген сөйлемдерге синтаксистік сатылай кешенді талдау жаса.

І топқа: Мен жақында ғана қаладан келдім.

ІІ топқа: Дәрігерлер ауылға келіпті.

ІІІ топқа: Мұнымен сәске кезінде таныстым.

3-тапсырма: Топ басшылары ортаға шақырылады.

Үстелде (қоржын ішінде) Мақалбай атайдың тапсырмаларына мақал-мәтелмен жауап беру жарысы өткізіледі. 1. Оқу-білім туралы;

2. Туған жер туралы;

3. Ата-ана туралы.

Сабақты бекіту : Әр топқа сурет таратылады. Ітоп: гүл, ІІ топ: күннің көзі, ІІІ топ: бәйтерек. Осы суреттерге бүгінгі синтаксис саласы бойынша нені меңгердім, нені қарастырады, соның сызбасын түсіру.

Сабақты қорыту : «Сұхбат алу» ойыны тележүргізушінің рөлі арқылы іске асырылады. Мынадай сұрақтар қойылады.

1.Бүгінгі сабақтың өзгешелігі неде?

2. Сізге осы сабақ ұнады ма? Ұнаса несімен ұнады?

3. Сіз осы сабақтан қандай әсер алдыңыз?

Үйге тапсырма: І топқа: Поезбен сапарға аттанады.

ІІтопқа: Кемемен сапарға аттанады.

ІІІ топқа: Шөл далаға түйемен сапарға шығады. Тапсырмасы: Сөз тіркесі тақырыбына байланысты мәтін құрастыру.

Әр топ басшылары бағалау парағына өз бағаларын қойып тапсырады.

Бағалау.

Сабақтардан көрініс

Сабақтың тақырыбы: Ғ.Мүсірепов «Жаңа достар» әңгімесі

Сабақтың мақсаты: а) білімділік мақсаты: Оқушыларға шығарманың мазмұнын меңгерту, білімдерін тереңдету. Көркемдік ерекшелігіне талдауға үйрету. Шығарманың идеясын, тақырыбын ашу.ә) дамытушылық мақсаты: Ақпараттар жинау, оны сұрыптай алуға, таңдауға, моделдеуге, салыстыра білуге, өз пікірін айтып, оны қорғай алу машықтарын дамыту. Пәнге деген сүйіспеншілігін арттыру. Ынтасын, ізденушілік белсенділігін, танымдық қабілетін дамыту, әдеби теориялық ұғымдарын тереңінен меңгерту, қорытынды ой түю.

б) тәрбиелік мақсаты: Оқушыларды адамгершілікке, мақсат қоюға, оны іске асыруға баулу, бауырмалдыққа, достыққа, ұйымшылдыққа, мейірімділікке тәрбиелеу. Өзгелердің пікірін тыңдап, өз шешімін айтып, бір-бірін бағалап, қарым-қатынас әдебін сақтай білуге тәрбиелеу.

Сабақтың типі: бекіту сабағы.

Сабақтың түрі: жарыс сабақ.

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, іздендіру. топтастыру, түсіндіру,тіл дамыту, проблемалық жағдаяттар тудыру.

Сабақтың көрнекілігі: тірек-сызба, мақал-мәтелдер, газет материалдары, түсіндірме сөздіктер, белсенді тақта, бағалау парақтары.

Пәнаралық байланыс: қазақ тілі, бейнелеу өнері, география.

Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі.

1. Оқушылардың назарын бүгінгі өтетін сабаққа аудару.

2. Сыныпты екі топқа бөлу. «Ұлағат» тобы, «Шапағат» тобы.

3. Бағалау парақтарын беру. Әр топ белсенділері өз тобындағы оқушыларының жауаптарына әр тапсырмадан кейін балдық жүйемен балл қойып отырады.

ІІ. Үй жұмысын тексеру. қосымша ақпараттарды пайдаланып, өздіктерінен ізденіп, берілген сұрақтарға жауап тауып келу керек болатын)

І.Бәйге (Ғ.Мүсіреповтің өмірі мен шығармашылық жолынан сұрақтар қою) . Әр дұрыс жауапқа топ белсендісі өз балын қойып отырады. Әр топтың партасына көк, сары, қызыл түсті қағаздар қойылады. Соңында осы түс бойынша сабақты кім қаншалықты меңгергендігін білдіреді).

І топ. «Ұлағат» Сұрақтар кезек-кезек диктафон арқылы оқылады.

1. Ғ.Мүсірепов қай жылы дүниеге келді? (1902ж).

2. Қай ауданда дүниеге келді? (Жамбыл).

3.Әкесінің аты кім? (Махмут).

4.Ғ.Мүсірепов пьесалары? («Қыз Жібек», «Амангелді», «Қозы Көрпеш-Баян сұлу»).

5. «Жаңа достар» әңгімесі қандай романнан үзінді? («Қазақ солдаты»).

6. Ғ.Мүсіреповтің 100 жылдығын қашан тойладық? (2002ж).

ІІ топ. «Шапағат»

1.Ғ.Мүсірепрв қай жылы қайтыс болды? (1985ж).

2.Ғ.Мүсірепов қандай отбасында дүниеге келді? (Кедей).

3. Ғ.Мүсіреповтің романдары? («Оянған өлке», «Қазақ солдаты», «Ұлпан» т.б).

4. «Қазақ солдаты» романының бұрынғы атауы? ( «Қазақ батыры»).

5.Ғ.Мүсірепов неше жасында дүние салды? (83жасында).

6.Ғ.Мүсірепов кім? (жазушы, қоғам қайраткері, академик, драматург).

Итербелсенді тақтада мынадай өлең жолдары жазылып тұрады:

«Қадірлі дос!

Таппай жүрсің сырласар сыңарыңды,

Біледі деп бет-жүзімді, қырларымды.

Жібі түзу жан іздеп бұл өмірден,

Жанның бәрін болады деп жанашырлы.

(М.Мақатаев).

Мұғалім: -Балалар, тақтадағы мына бір өлең жолдарына назарымызды аударайықшы!

Оқимын, - неге бұл өлең жолдарын алды деп ойлайсыңдар?

Оқушының жауабы:

Мұғалім: -Қандай тақырыпта ой қозғалады. Бүгінігі тақырыбымыз не жайында болмақ, қалай ойлайсыңдар?

-Кәне,кімнің қандай мақсаттары бар? (Оқушылардың жауаптары тыңдалады).

Енді осы мақсатарыңнан ортақ бір мақсатқа жету, дос жайында кеңірек мағлұмат алу, оны өз өмірімізде шынайы достықты қалыптастыру.

2-топқа екі түрлі қағаз ұсынып, таңдату. Ондағы сұрақтарыңа топпен дайындалып, жауап берулерің керек. Әр топқа 2 тапсырмадан беріледі.

Ітоп. 1. «Жаңа достар» ол қандай достар? Өз пікірерің.

2. Өз ұғымдарыңды топтастыру әдісі арқылы сызбаға түсіріу.

/Екінші топ қарсыластарының жауаптарын тыңдап, өз пікірлерін білдіреді/.

ІІтоп. 1.«Ескі достар» ол қандай достар? Ол туралы өз пікірлерің.

2.. Өз түсініктеріңді топтастыру әдісі бойынша сызбаға түсіру.

/Қарсы топ өз пікірлерін білдіреді/.

Мысалы мынадай үлгіде интербелсенді тақтада сызбаға түсіріп көрсетеді:

қиын кезде қол ұшын беретін

жан сырын түсінетін

сенімді

онсыз өмір қызықсыз

онсыз өмір қызықсыз

мәңгілік дос болып қалады жаныңа ыстық

орны бөлек жан туысқаныңдай

Келесі интербелсенді тақтада мынадай екі топқа сұрақ берілген:

• «Жаңа достар» әңгімесінен өздеріңе дос болатындай серік, дос таба алдың ба? Бар болса ол кім, неге дос деп санадың? Мысалы: Қайрош немесе Шеген, әлде Бораш. Бойындағы қасиеттері бойынша сызбаға түсіріп береміз.

Интербелсенді тақтада:

Қайрош қандай? Шеген қандай? Бораш қандай?

Сабақты қорыту: 1. -Ойымызды жинақтап, өз пікірімізді өлең немесе ойтолғау жазумен, әлде мақал-мәтелмен түйіндеп шығу.

1. Сабақтың басында әр қайсымыз өз мақсатымызды қойған едік, сол мақсатқа жеттік пе?

3.Бүгінгі сабақтан алған әсерің?

4.Осы сабақтан не білдім? Нені білгім келеді?

Үйге тапсырма: 1. «Менің досым» тақырыбына шығарма жазу.

Топ белсенділері өз бағаларын айтады. Бағалау парағын тапсырады.

Әр оқушы өздерінің бүгінгі сабақты қаншалықты меңгергендігін қағаз түстері бойынша анықтап береді. /тақтаға орналастырады/.

Көк түсті қағаз: сабақ өте ұнады. Мен ризамын.

Сары түсті қағаз: кішкене қиналдым, бірақ жеңе білдім, сабақ дегенмен ұнады.

Қызыл түсті қағаз: қиындықтар болды, әлі де көмек күтемін, өйткені қиналдым.

Мұғалім: -Өмірде адал достарың көп болсын,- деген ниетпен бүгінгі сабағымызды аяқтаймын.