ІІ. Мағынаны тану 25 мин Қорытынды 3 мин | Тілдік бағдар. Анықтауыш туралы не білесіздер? 1-тапсырма. Ғаламтормен жұмыс. Бейнематериалдағы өсімдіктердің бірін таңдап, кластер қорғау. 1-топ. 2-топ. 3-топ. Қ/Б: «Жапырақтар» 2-тапсырма. «Топтағы үштік». Мәтінді оқыңдар. 1-топ. Негізгі ойды айтып, анықтауыштарды табу (әр топ бір-бір сөйлемнен талдайды) 2-топ. Көтерілген мәселені анықтап, анықтауыштарды құрылысына талдау 3-топ. Мәтін мазмұнын ашатын 3 сұрақ құрастырып, анықтауыштардың қай сөз табынан болғанын анықтау Қазіргі Қазақстанның өсімдік жамылғысы 6000-дай өсімдік түрінен тұрады. Басқа көрші елдермен салыстырғанда бұл онша көп емес. Оған Қазақстан жерінде шөлді, шөлейтті аймақтардың көптігі, топырақ пен климат әсер етеді. Сондай-ақ Қазақстанның едәуір бөлігі геологиялық жағынан жас. Каспий маңы ойпаты мен Тұран ойпаты теңіз астынан неоген дәуірінде ғана босаған. Үстірт пен Бетпақдаланың босауы одан сәл ертерек. Сол себептен бұл өлкелердің өсімдік жамылғысы әлі толық қалыптасып үлгермеген. Өсімдігі жағынан бай өлке Қазақстанның таулы аймақтары болып саналады. Солтүстіктен Оңтүстікке дейін 1600 шақырымға созылып жатқан Қазақстанның кең жазиралы жазығына дала мен шөл өсімдіктері басым. Шөлді аймақтарда сексеуіл, өзендер бойында жыңғыл, жиде, тораңғы кездеседі. Қазақстан дүниежүзі бойынша орманы аз елдердің қатарына жатады. Бүкіл аумағының 11,4 миллион гектар жерін ғана ормандар алып жатыр. Қазақстандағы қазіргі өсімдіктер түрлері қылқанжапырақты ормандар, ұсақжапырақты орман-тоғайлар, бұталы тоғайлар, даланың бұталы өсімдіктері, сексеуіл, шөлдің бұталы өсімдіктері, субтропиктік өсімдіктер, шалғындар, тақырлар, шөлдің біржылдық өсімдіктері болып бөлінеді. Дескриптор: Қ/Б: «Жапырақтар» 3-тапсырма. «Балдырған» журналының «Сен білесің бе?» айдарына 1-топ. Өсімдіктер туралы қызықты мәліметтер 2-топ. Өсімдіктердің пайдасы 3-топ. Қауіпті өсімдіктер туралы таныстырылым немесе хабарлама жазып ұсыну Дескриптор Тілдік құралдарды стильдік ерекшеліктеріне сай қолданады, Жанрын ескере отырып, хабарлама жасайды Қ/Б: «Жапырақтар» 4-тапсырма. ҚБ. Жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала құрастырып жазу Жағдаят: Сізге биология пәнінің апталығында мұғаліміңіз мына тақырыптарға сай мақала жазуды тапсырды. 1-топ. Қазақстандағы өсімдіктер дүниесі 2-топ. БҚО – да кездесетін өсімдіктер 3-топ. Азайып бара жатқан өсімдіктерді сақтап қалу жолдары Дескриптор - мәтіннің жанрлық ерекшелігін сақтайды; мәтіннің стильдік ерекшелігін сақтайды; тілдік құралдарды орынды қолданады; мақаланы талапқа сай жазады. Қ/Б: «Жапырақтар» | Оқушылардан анықтауыш туралы білетіндері сұралады да, мұғалім тарапынан тілдік бағдар толықтырылады. Анықтауыш – сөйлемде зат есімнен не зат есім орнына жұмсалған басқа сөз таптарынан болған мүшелерді түрлі қырынан сипаттап тұратын сөйлем мүшесі. Сұрақтары: қандай? кімнің?ненің?неше?қанша? 1-топ. Қазақстанның өсімдік дүниесі туралы баяндалған. Еліміздің қай түкпірінде қандай өсімдіктер кездесетіні туралы, шөлді аймақ өсімдіктері туралы айтылған. 6000-дай өсімдік – қанша? Шөлді, шөлейтті – қандай? Қазақстанның Бетпақдаланың, өлкелердің – ненің? Оған Қазақстан жерінде шөлді, шөлейтті аймақтардың көптігі, топырақ пен климат әсер етеді. 2-топ. Басқа елдермен салыстырғанда еліміздегі өсімдіктердің таралуы аз. Кейбір өлкелердің өсімдік жамылғысы табиғат әсерінен әлі де толық қалыптаспаған. Қазақстан орманы аз елдердің қатарында. Сол себептен бұл өлкелердің өсімдік жамылғысы әлі толық қалыптасып үлгермеген. Кең жазиралы жазық – күрделі анықтауыш, таулы аймақтар – дара анықтауыш, шөлді аймақ – дара анықтауыш. 3-топ. Қазақстанның өсімдік жамылғысы қанша өсімдіктен тұрады? Неліктен Үстірт, Бетпақдала аймақтарының өсімдік жамылғысы әлі толық қалыптаспаған. Еліміздегі өсімдіктер неше және қандай түрлерге бөлінеді? Қазақстан дүниежүзі бойынша орманы аз елдердің қатарына жатады. Орманы аз – сын есімнен, 11,4 миллион – сан есім, шөл аймақ – зат есім, шөл өсімдігі- зат есім. Қазақстандағы қазіргі өсімдіктер түрлері қылқанжапырақты ормандар, ұсақжапырақты орман-тоғайлар, бұталы тоғайлар, даланың бұталы өсімдіктері, сексеуіл, шөлдің бұталы өсімдіктері, субтропиктік өсімдіктер, шалғындар, тақырлар, шөлдің біржылдық өсімдіктері болып бөлінеді. Табиғат дүниесінде адам баласы құпиясын ашып болмайтын таңғажайып құбылыстар жетерлік. Солардың бір саласы – өсімдіктер әлемі. Бүгін біз талайды таңдай қақтырған тылсым да үрейлі әрі қызықты алуан түрлі өсімдіктер жайлы сөз етеміз. Қан сорғыш терек. Бұл өсімдік Ауғанстан жерінде өсіріледі екен. Өсімдіктің қорқыныштысы жапырағына қол тиіп кетсе дереу жабыстырып алып, қанын сорып алады. Жерорта теңізі маңында қызыл қабықты, қалың жапырақты ағаш өседі. Оны халық кір кетіргіш ағаш деп атайды. Тұрғындар кірлеген киімдерін ағашқа орап қойып, сәлден кейін сумен шайып жіберсе болғаны, киімдері тап-таза болады екен. Жасыл қала Орал Жасыл бағым жайнаған, Ну болады айналам. Жазда барып орманға Жатып алып ойланам, - демекші жап-жасыл, жап-жас, көрікті, жасыл қалама қарап қайран қаламын. Туып өскен жерімнің табиғаты, сұлулығы жалғыз мені ғана емес, өзгелерді де таң қалдырары анық. Мен бүгін өз туған жерімнің табиғатын көркейтіп тұрған, «жасыл қала» атануына себеп болған өсімдіктер жайлы айтқым келеді. Сулы жер болғандықтан мұнда өсімдіктер өте көп кездеседі. Жайық аңғарында терек, емен, қайың, тал, шоқ қайың орманы кездеседі. Жалпы өсімдік жамылғысында далалық өсімдіктер өте басым. Әсіресе, облыстың солтүстік бөлігі боз, бетегелі болып келеді. Мұнда далалық боздың түрлері, қылтанақсыз арпабас, шегіргүл, дала шиесі, талбұршақ кездеседі. Орал қаласы тарихы көне қала болғанымен, өсімдік дүниесі оны әлдеқайда жас қалалармен теңестіреді. «Атаңнан мал қалғанша, тал қалсын» деп бекер айтылмаса керек. Қаламыздағы өсімдіктердің өсуіне жағдай жасап, тазалықты сақтап, оны одан әрі көркейтіп, көгалдандыру әрқайсысымыздың міндетіміз деп білемін. |