Просмотр содержимого документа
«"Дауысты дыбыстар"»
Күні:
Сыныбы: 5 «а»
Пәні : Қазақ тілі
Сабақтың тақырыбы : Дауысты дыбыстар, жуан және жінішке дауыстылар
Мақсаты : Дауысты дыбыстар туралы білімдерін кеңейту,
Міндеттері : жаңа тақырыпты түсіндіре отырып дыбыстарды ажыратуға үйрету
Білімділік : Оқушының білімін тереңдету
Дамытушылық : Тақырыпты жүргізу арқылы оқушылардың ойын , сөйлеу тілін дамыту.
Тәрбиелік : Оқушыларды білімді болуға тәрбиелеу
Сабақтың түрі : Дәстүрлі
Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту
Әдіс - тәсілі : Сөздерді талдау, сұрақ – жауап, салыстыра талдау
Пәнаралық байланыс : Әдебиет
Көрнекілігі : Оқулықпен жұмыс және улестірмелер тарату
Пайдаланылатын әдебиеттер: Қазақ тілі
Сабақтың барысы:
1.Ұйымдастыру кезеңі :
а) Сәлемдесіп, өзін таныстыру,
ә) Сыныпты түгендеп,сыныпты сабаққа бағыттау
2. Үй тапсырмасының орындалу барысын тексеру :
3. Сабақты түсіндіру кезеңі :
а) Тақырыпты түсіндіру
Дауысты дыбыстар; Ауа өкпеден кедергісіз шығып, үнен ғана тұратын дыбыстарды дауысты дыбыстар дейміз. Қазақ тілінің төл дауысты дыбыстары - тоғыз: а, ә, о, ө, е, ы, і, ұ, ү. Орыс тілінен енген және халықаралық терминдерде и, у, э дауыстылары кездеседі: кино,уран, электр, Қазақтың төл сөздерінде и, у жазылғанымен, олар дербес дауысты емес о, ө, у, ұ, ү, дауыстыларын айтқанда, ерін сүйреленіп ілгері қарай жылжиды ал а, и, ы, і, э, дыбыстардын айтқанда, екі езу құлаққа қарай жылжиды. Ал и, у, ы, ұ, ү, і, дауыстыларды айтқанда иек көтеріліп ауа қосылып шығады. Қазақ тіліде буынын жуан жінішкелігі дауыстыларға байланысты.
Жуан және жінішке дауыстылар; тілдің қатысына қарай дауысты дыбыстар жуан және жіңішке болып бөлінеді. Тіл кейін шегініп, үсті дөнестену арқылы жасалған дауысты дыбыстарды жуан дауыстылар дейміз. Жуан даусты дыбыстар мыналар:а, о, ұ, ы, у. Тіл ілгері қарай созылыу арқылы жасалған дауысты дыбыстарды жіңішке дауыстылар дейміз. Жіңішке дауыстылар мыналар:ә, ө, ү, і, е, э, и, у. Қазақтың төл сөздеріндегі дауысты дыбыстар негізінен не біріңғай жуан, не біріңғай жіңішке болады. Түбір сөзге жалғанатын қосымшалар құрамындағы дауыстылар да осы заңға бағынады. Тек кірме сөздерде бұл ерекшелік әрдайым сақтала бермейді. У дыбысы айтылу сазына қарай әрі жуан, әрі жіңішке дауыстылар тобына жатады.
б) Жаттығу жұмысы
242-жаттығу
Әліпби көп нүктенің орнына тиісті дыбыстарды қойып көшіріндер.
Б...г...н мұғал...м үлк...н қ...ғ...з әк...ліп, іл...п қойд.... Қағаз бет...нд...г... ...ріптер үлкен - үлкен ет...п жаз...лған. Астын... «...л...пби» деген сөз ж...зылған. М...ғал...м: «Барлық әр...п осы м...нда тан...майтын әрептер...н барма?» - деді
243-жаттығу
Төмендегі жұмбақтардың шешуі қай әріптер екенін табындар.
Әнде бар,
Күйде жоқ.
Сәнде бар,
Бйде жоқ.
в) Тақтамен жұмыс
Сабақты қорытындылау
5. Үйге тапсырма беру:
7 тапсырма. Дыбыс саны мен әріп санында айырмашылығы бар бірнеше сөз тауып жазындар.